Maksimilian Sztajnberg

Maksimilian Sztajnberg
Максимилиан Осеевич Штейнберг
ilustracja
Imię i nazwisko

Maksimilian Osiejewicz Sztajnberg

Data i miejsce urodzenia

4 lipca 1883
Wilno

Pochodzenie

żydowskie

Data i miejsce śmierci

6 grudnia 1946
Leningrad

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor, pedagog

Odznaczenia
Order Czerwonego Sztandaru Pracy

Maksimilian Osiejewicz Sztajnberg, też Steinberg (ros. Максимилиан Осеевич Штейнберг; ur. 22 czerwca?/4 lipca 1883 w Wilnie, zm. 6 grudnia 1946 w Leningradzie)[1][2] – rosyjski kompozytor i pedagog, pochodzenia żydowskiego; zięć Nikołaja Rimskiego-Korsakowa[2][3].

Życiorys

Syn hebraisty, dzieciństwo spędził w Wilnie, w 1901 przeniósł się do Petersburga[3]. W 1907 ukończył biologię na Uniwersytecie Petersburskim, a w 1908 Konserwatorium Petersburskie, gdzie studiował kompozycję u Nikołaja Rimskiego-Korsakowa, harmonię u Anatolija Ladowa i orkiestrację u Aleksandra Głazunowa[1][4]. W tym samym roku ożenił się z córką swojego mentora – Nadieżdą Rimską-Korsakow[3].

Nadal związany z Petersburskim Konserwatorium, w 1908 rozpoczął tam karierę pedagogiczną, która trwała do jego odejścia na emeryturę w 1946. Początkowo był wykładowcą kompozycji i orkiestracji (od 1915 jako profesor). Następnie był dziekanem Wydziału Kompozycji (1917–1931), kierował Wydziałem Dyrygentury (1931–1934), był prorektorem (1934–1939) i dyrektorem Wydziałem Kompozycji (1939). Jego uczniami byli m.in. Dmitrij Szostakowicz, Galina Ustwolska, Jurij Szaporin, Władimir Szczerbaczow[1][2][3].

Sztajnberg zyskał reputację twórczego spadkobiercy swojego teścia, który zmarł w 1908. Przygotował pośmiertne publikacje kilku utworów Rimskiego-Korsakowa: suity orkiestrowe z Legendy o niewidzialnym grodzie Kiteziu i dziewicy Fiewronii oraz ze Złotego kogucika, opery Noc majowa i Bojarynia Wiera Szełoga, suitę Antar, a także zbiór pieśni. Był też redaktorem kolejnych wydań (od IX do XIX) publikacji Rimskiego-Korsakowa Prakticzeskij uchebnik garmonii (Praktyczny podręcznik harmonii) (Petersburg/Leningrad, 1912–1956) oraz Osnowy orkiestrowki (Podstawy orkiestracji) (Petersburg, 1913)[2].

Twórczość

Wczesne kompozycje Sztajnberga były nieco akademickie i naśladowcze, z ewidentnymi wpływami muzyki Rimskiego-Korsakowa i Gładunowa. Z czasem zaczął szerzej wykorzystywać bogaty folklor rosyjskich ludów, dążąc do jego asymilacji. Umiejętne wykorzystanie prostoty i prymitywizmu muzyki ludowej nadały Sztajnbergowi pewnej twórczej indywidualności[2]. Wprowadzenie w 1932 socrealizmu nie oznaczało dla Sztajnberga poważnej zmiany, ponieważ jego pro-folklorystyczny styl zasadniczo mieścił się w wymaganiach narzucanych twórcom przez władze radzieckie[3]. W latach 1930–1931 i 1938 dokonał aranżacji 24 pieśni z 16 narodów Związku Radzieckiego. Melodyka pieśni kazachskich i kirgiskich stanowiły podstawę jego IV Symfonii „Turksib” (1933), zaś w V Symfonii (1942) wykorzystał narodowe tematy uzbeckie[2].

Współcześnie twórczość Sztajnberga jest mało znana, docenia się natomiast jego wkład pedagogiczny[3].

Ważniejsze kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych[1][2][5])

Utwory sceniczne

  • Mietamorfozy, balet (1913)
  • Til Ulenszpigiel, balet (1936)

Utwory orkiestrowe

  • I Symfonia (1906)
  • Prieludia pamiati N.A. Rimskiego-Korsakowa (1908)
  • II Symfonia (1909)
  • III Symfonia (1928)
  • IV Symfonia „Turksib” (1933)
  • capriccio W Armenii (1940)
  • V Symfonia (na tematy uzbeckie) (1942)
  • Koncert skrzypcowy (1946)

Utwory kameralne

  • I Kwartet smyczkowy (1907)
  • II Kwartet smyczkowy (1925)

Utwory wokalne

  • kantata Rusałka (1907)
  • Niebo i ziemla, poemat dramatyczny na głos sol., chór i ork. (1918)
  • 24 piesni narodow SSSR i zarubieżnych stran na 4 gł. i ork. (1931)
  • kantata Pamiati A.S. Puszkina (1937)
  • pieśni na głosy i fortepian

Przypisy

  1. ↑ a b c d Mieszkieło 2007 ↓, s. 264.
  2. ↑ a b c d e f g Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji Genrikh Orlov: Steinberg [Shteynberg, Maximilian Oseyevich]. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-11)]. via Oxford University Press. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Maximilian Steinberg (Composer, Arranger). [w:] Bach Cantatas Website [on-line]. [dostęp 2020-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-11)]. (ang.).
  4. ↑ Штейнберг Максимилиан Осеевич. [w:] Музыкальная энциклопедия [on-line]. [dostęp 2020-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-11)]. (ros.).
  5. ↑ Chodkowski 1995 ↓, s. 843.

Bibliografia

  • Urszula Mieszkieło: Sztajnberg Maksimilian. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 10: Sm–Ś część biograficzna. Kraków: PWM, 2007, s. 264. ISBN 978-83-224-0866-7. (pol.).
  • Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).

Linki zewnętrzne