Kosmatka (Luzula DC.) – rodzaj roślin z rodziny sitowatych. Należą do niego 124 gatunki[4]. Występują one na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, zwykle w klimacie chłodnym, w strefie międzyzwrotnikowej na obszarach górskich. Do flory Polski należy 10 gatunków.
Rozmieszczenie geograficzne
Kosmatki występują w strefie klimatu chłodnego na obu półkulach, w strefie międzyzwrotnikowej głównie na terenach górskich[5]. Najliczniejsze są w strefie umiarkowanej i chłodnej Eurazji; tylko w Europie rośnie ich 31 gatunków[6], z czego 10 rośnie w Polsce[7]. W Ameryce Północnej obecne są 23 gatunki[8][6], w Australii 15, z czego 12 to endemity[6], w Nowej Zelandii rośnie 13 gatunków rodzimych[9].
Skupione zwykle tylko u nasady łodygi[5]. Z pochwą liściową zamkniętą u nasady. Blaszka liściowa płaska lub kanalikowata, bez języczka i poprzecznych przegród, na brzegu z wielokomórkowymi[8], białawymi włoskami[5].
Rzadko pojedyncze, zwykle skupione w wierzchotkach tworzących złożone kwiatostany luźne lub gęste na szczycie łodygi. Podsadki wspierające kwiatostan zwykle dwie, liściopodobne. U nasady gałązek kwiatostanu występują zredukowane 1–2 podsadki, natomiast u nasady szypułek kwiatowych 2–3 przysadki. Kwiaty są obupłciowe, trzykrotne, promieniste i drobne. Okwiat składa się z dwóch okółków po 3 listki. Pręcików jest 6[8] i zwykle są one krótsze od okwiatu[5]. Pylniki są dwukomorowe, podługowate do równowąskich. Zalążnia powstaje z trzech owocolistków zrośniętych, jest jednokomorowa, górna, z trzema zalążkami. Szyjka słupka krótka[5].
Kulistawa torebka, zwykle z dzióbkiem na szczycie. Zawiera trzy nasiona kuliste lub jajowate. Nasiona wyposażone są w białawy elajosom, często podobnej wielkości jak samo nasiono[8].
Rodzaj potwierdzony został w analizach filogenetycznych jako takson monofiletyczny[10][11]. Rodzaj tradycyjnie dzielony był na trzy podrodzaje: Marlenia, Luzula i Pterodes. Podrodzaj Marlenia jest monotypowy (obejmuje tylko L. elegans) i zajmuje pozycję bazalną w obrębie rodzaju. Pozostałe podrodzaje oraz 7 sekcji, na które dzielony był podrodzaj Luzula, nie zostały potwierdzone jako monofiletyczne w analizach filogenetycznych[11].
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 111, ISBN 978-83-62975-45-7.
↑ abcdeJanice Coffey Swab: Luzula. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-24]. (ang.).
↑Luzula. [w:] New Zealand Plant Conservation Network [on-line]. [dostęp 2022-10-24].
.jpg)