Konopiowate (Cannabaceae Endl.) – rodzinaroślin zielnych (nierzadko pnączy) oraz niewielkich drzew z rzędu różowców (Rosales). Obejmuje 10 rodzajów ze 117 gatunkami, z czego 74 reprezentują rodzaj wiązowiecCeltis[2]. W systemach klasyfikacyjnych z XX wieku zwykle zaliczano tu tylko dwa rodzaje: chmielHumulus i konopieCannabis. Konopiowate występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i obszarów pod wpływem klimatu suchego i zimnego[2].
Duże znaczenie ekonomiczne mają konopie – uprawiane od co najmniej 8,5 tys. lat i wykorzystywane jako rośliny włóknodajne, olejodajne (olej z nasion wykorzystywany jest jako jadalny, do wyrobu lakierów i mydeł) i psychoaktywne (zawierają działający aktywnie tetrahydrokannabinol, za którego sprawą wykorzystywane są jako narkotyk rekreacyjny, legalizowany w różnych krajach jako mniej uzależniający i mniej szkodliwy niż cukier, alkohol i tytoń). Chmiel zwyczajny wykorzystywany jest do aromatyzowania piwa. Drzewa z tej rodziny dostarczają drewna i cenione są ze względu na jego twardość (wiązowiec) lub ze względu na szybki wzrost (Aphananthe i Trema). Szorstkie liście Aphananthe wykorzystywane są także jako papier ścierny[3].
Ogonkowe, skrętoległe lub naprzeciwległe, zwykle dwurzędowe, z przylistkami. Blaszka pojedyncza, klapowana lub pierzasto podzielona, użyłkowana pierzasto[3], zwykle piłkowana na brzegu[2].
Zwykle drobne, zielone lub brązowe, rozdzielnopłciowe, czasem obupłciowe. Zebrane w kwiatostany szczytowe lub wyrastające z kątów liści, mające postać wierzchotek, wiech lub pęczków, czasem kwiaty wyrastają pojedynczo. Okwiat tworzony jest przez zwykle cztery do ośmiu działek kielicha (płatków korony brak). Pręciki występują w takiej samej liczbie jak listki okwiatu. Zalążnia jest górna, powstaje z dwóch zrośniętych owocolistków, zwieńczona jest cienkimi i rozwidlonymi dwoma szyjkami[3].
Konopiowate stanowią jedną z blisko spokrewnionych grup roślin pochodzących od wspólnego przodka i łączonych w kladróżowców (Rosales). Do najbliżej spokrewnionych w ramach tej grupy należą rodziny wiązowatych (Ulmaceae), morwowatych (Moraceae) i pokrzywowate (Urticaceae). Powiązania i podział rodzajów między tymi rodzinami zmieniał się w zależności od danych jakimi dysponowali systematycy. Najnowsze badania filogenetyczne bazujące na analizie chloroplastowego DNA oraz sekwencjonowaniu DNA, wyraźnie wskazują na pochodzenie konopiowatych z grupy roślin Celtidaceae (wydzielanej w niektórych systemach jako odrębna rodzina). W celu utworzenia monofiletycznego taksonu w ramach rodziny konopiowatych zebrano Cannabaceae (Lupulaceae) wraz z Celtidaceae[4][5]. W efekcie według aktualizowanej strony Angiosperm Phylogeny Website do rodziny tej zalicza się 9 rodzajów ze 170 gatunkami (z czego ok. 100 należy do jednego rodzaju – wiązowiecCeltis)[2].
Dawniejsze systemy wyłączały część rodzajów do odrębnych rodzin. W systemie Cronquista (1981) rodzina zaliczana była do pokrzywowcówUrticales i obejmowała tylko dwa rodzaje: chmielHumulus i konopieCannabis, pozostałe współcześnie tu włączane rodzaje stanowiły podrodzinę Celtoideae w obrębie wiązowatych[6]. Takie samo ujęcie systematyczne obowiązywało w systemie Takhtajana jeszcze w 2009[7].
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcdeMaarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 272-273. ISBN 978-1842466346.
.jpg)
