Ołtarz • liczba ołtarzy • wezwania ołtarzy bocznych
7 bocznych i 1 główny Matki Bożej Różańcowej, Najświętszego Serca Jezusa, Św. Bartłomieja Ap., Matki Bożej Bolesnej, Św. Anny Samotrzeć, Śś. Marcina i Mikołaja, Św. Barbary
Kolegiata św. Bartłomieja w Płocku (płocka fara) – najstarszy kościół parafialny Płocka, jeden z jego najcenniejszych zabytków, matka parafii Płocka, siedziba rzymskokatolickiej parafii dekanatu płockiego zachodniego diecezji płockiej.
Kościół działa nieprzerwanie od 1356 r. Mieści się przy ulicy Kazimierza Wielkiego 1.
Ufundowany przez króla Kazimierza Wielkiego, konsekrowany przez biskupa płockiegoKlemensa 23 kwietnia 1356 roku. Przez trzysta lat przeżywał swoją świetność jako budowla gotycka, potem przebudowywany przez Jana Baptystę Wenecjanina otrzymał elementy renesansowe, aby ostatecznie przyjąć wystrój barokowy. W pierwszym okresie istnienia posiadał 22 ołtarze boczne i wieniec kaplic. Wejście główne znajdowało się od strony nieistniejącej już dziś ulicy Nadwiślańskiej.
Na początku XVIII w. wskutek wojen, pożarów i innych nieszczęść stan kościoła był bardzo zły. W 1723 r. postanowiono „szczyt znacznej wysokości od południa znieść i ze ścianami w równej linii zrównać”. Skrócono korpus, zamurowano dawne wejście (od strony Wisły), istniejące od ponad 400 lat i zrobiono nowe (od strony Rynku) usunięto boczne kaplice, nadając styl późnobarokowy.
4 października 1732 fara stała się kolegiatą św. Bartłomieja, po przeniesieniu tutaj Kapituły z kolegiaty św. Michała. W 1772 roku zakończono przebudowę kościoła i dokonano rekonsekracji kolegiaty[1]. W 1819 arcybiskup Franciszek Malczewski dokonał likwidacji kapituły, jednocześnie odbierając tytuł kolegiaty farze. W latach 1939–1940 według projektu Władysława Drapiewskiego wykonano polichromię.
Na uwagę w kościele zasługuje marmurowy ołtarz główny, który został tu przeniesiony w 1856 ze zlikwidowanego kościoła św. Wojciecha. Od początku XVII w. istnieje przy świątyni wolnostojąca dzwonnica.
Od 1846 wychodzi z fary coroczna piesza pielgrzymka do sanktuarium maryjnego w Skępem. Pierwsza odbyła się jako dziękczynienie za wygaśniecie epidemii cholery w Płocku.
Na terenie tej parafii św. siostra Faustyna Kowalska w 1931 miała otrzymać pierwsze objawienia Jezusa Miłosiernego, a Sługa Boża, matka Józefa Hałacińska, otworzyła pierwszy dom zakonny sióstr Pasjonistek. 18 listopada 2006 jej ciało zostało uroczyście przeniesione do tego kościoła. W granicach tej wspólnoty znajduje się również najstarszy w Polsce – założony w 1780 – cmentarz grzebalny.
Kapituła Kolegiacka Św. Michała Archanioła
Została powołana do istnienia w połowie XII wieku przy kościele kolegiackim św. Michała w Płocku, powstałym z fundacji Dobiechny, wdowie po Wojsławie, wychowawcy Bolesława Krzywoustego. W dniu 4 października 1732 roku, za zgodą Stolicy Apostolskiej i króla Augusta II, przeniesiona przez biskupa płockiego Andrzeja Stanisława Kostkę Załuskiego do kościoła pod wezwaniem św. Bartłomieja Apostoła w Płocku. Rozwiązana w dniu 17 kwietnia 1819 roku na mocy dekretu kasacyjnego delegata apostolskiego arcybiskupa warszawskiego Franciszka Malczewskiego. Dekretem biskupa płockiego Piotra Libery z dnia 2 kwietnia 2015 roku została restytuowana przy kościele kolegiackim pod wezwaniem św. Bartłomieja w Płocku, jako votum na 940-lecie Diecezji Płockiej.
Kapituła skupia 12 księży (tylu, ile było Apostołów), 3 prałatów i 9 kanoników gremialnych, a także 11 honorowych.
Prepozytem kapituły od 2023 roku jest ks. prałat prof. dr hab. Jan Krajczyński W dniu 8 listopada 2015 r. odbyła się uroczysta instalacja kapituły przez biskupa Piotra Liberę[2].
Prepozyci Kapituły Kolegiackiej Św. Michała Archanioła:
W styczniu 2006 r. w czasie prac konserwatorskich pod prezbiterium fary znaleziono dwie olbrzymie krypty pochodzące prawdopodobnie z pierwszego okresu funkcjonowania kościoła.
W październiku 2007 odkryto pierwotne wejście do świątyni, znajdujące się na miejscu obecnego prezbiterium, oraz gotycko-renesansowe okna z XVI w.
W latach 2013–2014 staraniem proboszcza Wiesława Gutowskiego przeprowadzono rewitalizację zabytkowej kolegiaty, dokonując remontu generalnego.
Podczas prac odkryto m.in. rozetę, która widniała nad pierwotnym wejściem do świątyni.
Za przeprowadzenie tych prac, ks. Wiesław Gutowski został nominowany do tytułu Płocczanin roku 2020.
Jubileusz 650-lecia fary
Rok 2006 płocka fara obchodziła pod znakiem jubileuszu 650-lecia jej istnienia. W związku z tym świątynia przeszła wiele remontów, m.in. całkowicie odnowiono prezbiterium. Centralne uroczystości odbyły się w dniach 22-23 kwietnia na płockim Starym Rynku. Jej głównym akcentem była uroczysta msza celebrowana przez biskupa płockiegoStanisława Wielgusa. Pozostałe punkty bogatego programu rozłożono na cały rok. W jego skład weszły m.in. uroczystości ku czci patrona Płocka, koncert oratorium Tu Es Petrus i konferencja naukowa dotycząca historii kościoła. Całość zakończyła się mszą w niedzielę 19 listopada 2006, sprawowana przez biskupa toruńskiegoAndrzeja Suskiego, który pochodzi z tej parafii. Za organizację obchodów proboszcz fary, ks. Janusz Cegłowski został nominowany do tytułu Płocczanin roku 2006.
Bartłomiej Apostoł, Bartłomiej Natanael, Święty Bartłomiej, cs. Apostoł Warfołomiej (zm. ok. 70 w Albanopolis w Armenii) – jeden z dwunastu apostołów dwojga imion, zwany w Ewangeliach Mateusza, Marka i Łukasza, Bartłomiejem (grecko-aramejskie bar-Tholomaios „syn Tolomaja-Ptolemeusza” lub „syn oracza”), a przez Jana – Natanaelem (hebr. „Bóg dał”).
Doroczna uroczystość odpustowa obchodzona jest 24 sierpnia, ostatnimi czasy jest przenoszona na najbliższą niedzielę przed. Odpustowi towarzyszy Jarmark św. Bartłomieja, który odbywa się przez trzy dni na płockiej starówce.
premier Tadeusz Mazowiecki, ochrzczony w kolegiacie, wieloletni ministrant
biskup toruński Andrzej Suski, parafianin, przyjął święcenia biskupie w kolegiacie.
bp pomocniczy płocki Roman Marcinkowski, otrzymał święcenia kapłańskie w kolegiacie
ks. infułat prof. dr hab. Wojciech Góralski, parafianin, otrzymał święcenia kapłańskie w kolegiacie
ks. prałat Wiesław Kazimierz Gutowski, wikariusz, proboszcz, a następnie w latach 2015-2023 prepozyt kapituły kolegiackiej św. Michała Archanioła. Jego staraniem przeprowadzono generalny remont kościoła, a następnie przywrócono tytuł kolegiaty.
Ołtarz św. Bartłomieja- patrona kolegiaty
Proboszczowie fary
1321 – Gunter, kanonik i proboszcz
1366 – Olbracht
1381 – Mikołaj
1412 – Arnold, kanonik płocki
1460 – Paweł
1472 – Grzegorz, zrzekł się probostwa w tym samym roku
1472 – Jan z Sokołowa, kanonik pułtuski
1489 – Jan z Krośnia, herbu Dołęga
1508 – 1513 Paweł Kępski z Kępy, równocześnie rektor kościoła parafialnego w Zakrzewie
1517 – Dominik Wityński, zrzekł się probostwa
1555–1557 – Jan Wyrzykowski, doktor teologii, kanonik płocki, zm. 1557 r.
1557–1558 – Walenty Skowrocki z Kuczborka, przedtem notariusz miejski
1579–1584 – Walenty Wróblewski, równocześnie proboszcz toruński
1584–1602 – Wojciech Bieliński, kanonik sandomierski i warmiński
1602–1631 – Marcin Rostkowski, surogat w konsystorzu płockim, zm. 1631 r.
1631–1668 – Wiktor Dzięgielewski, wcześniej wikariusz w katedrze, kanonik i dziekan płocki, sędzia surogat w konsystorzu płockim
1668–1699 – Jan Kądzielski, dziekan płocki
1699–1706 – Stanisław Krajewski herbu Jasieńczyk, wcześniej dziekan kapituły kaliskiej, kanonik płocki, od 1692 prałat kanclerz kapituły płockiej
1706–1709 – Tomasz Pawłowski, przedtem proboszcz w Dobrzykowie
1709–1710 – Andrzej Rostkowski, kanonik płocki
1710–1719 – Wojciech Mdzewski herbu Dołęga, od 1714 r. kanonik płocki, zrzekł się probostwa i został kanonikiem łowickim, zm. 1710
1719–1733 – Wojciech Ksawery Sadziński, archiprezbiter, przeszedł na probostwo w Bulkowie
1735–1744 – Paweł Wilgieński, doktor obojga praw, dziekan kapituły św. Bartłomieja, w 1744 r. zrzekł się i został kanonikiem pułtuskim i kanonikiem w Kolnie.
Relikwiarz Krzyża Świętego z płockiej kolegiaty
1745–1773 – Stanisław Starorypiński, kanonik i sędzia w konsystorzu płockim
1773–1791 – Wojciech Józef Gadomski, prałat, od 1782 biskup sufragan płocki
1791–1815 – Bartłomiej Karol Mirecki, kanonik, dziekan kolegiaty
1821–1842 – Hilary Zawadzki, dominikanin, wybrany na prośbę mieszczan
1842–1845 – Łukasz Płoski, komendarz
1845–1879 – Franciszek Szanior, kanonik honorowy płocki
1880–1901 – Kazimierz Weloński, prałat, rektor Seminarium Duchownego w Płocku, w 1901 wstąpił do zakonu oo. paulinów na Jasna Góra|Jasnej Górze, gdzie został przeorem
1901–1909 – Wincenty Petrykowski, profesor Seminarium Duchownego, zm. 1927
1909–1936 – Adolf Modzelewski, prałat, profesor Seminarium Duchownego, od 1936 prałat katedry, zamordowany w niemieckim oboziekoncentracyjnym Soldau (KL) w Działdowie w 1941[3]
1936–1940 – Zygmunt Mosielski, kanonik honorowy pułtuski, dziekan płocki, zm. 1940
