Kościół Świętej Trójcy i św. Antoniego Opata w Łopusznej

Kościół Świętej Trójcy i św. Antoniego Opata
w Łopusznej
Zabytek: nr rej. A-917/M z dnia 30.08.1971
kościół parafialny
Ilustracja
Elewacja południowa (2020)
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Łopuszna

Adres

ul. Gorczańska 1
34-432 Łopuszna

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Przenajświętszej Trójcy w Łopusznej

Wezwanie

Świętej Trójcy i św. Antoniego Opata

Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ
Mapa konturowa gminy wiejskiej Nowy Targ, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Łopuszna, kościół drewniany”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Łopuszna, kościół drewniany”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Łopuszna, kościół drewniany”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Łopuszna, kościół drewniany”
Ziemia49°28′26″N 20°07′46″E/49,473889 20,129444
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół Świętej Trójcy i św. Antoniego Opata – drewniany, późnogotycki kościół parafialny obrządku rzymskokatolickiego w Łopusznej w powiecie nowotarskim. Należy do Dekanatu Niedzica Archidiecezji krakowskiej.

Obok kościoła znajduje się ujście do Dunajca potoku Czerwonka[1], w bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się także zabytkowy dwór Tetmajerów[2].

Historia

Według tradycji (niczym nie potwierdzonej) kościół w Łopusznej miał powstać w 1240 r. Powstanie pierwszej świątyni należy jednak wiązać najprawdopodobniej z lokacją wsi w 1364 r. Pierwszy kościół zbudowano więc gdzieś w ostatniej tercji XIV w. Istniał już z pewnością w 1400 r., gdyż wówczas wymieniany był Jakub, rector ecclesiae in Lopuszno[3]. Kościół był fundacją rycerską. Szlachecki patronat nad nim utrzymywał się do 1608 r., później był wymieniany jako królewski. Gdy w 1577 r. zabrakło w kościele plebana, nieobsadzoną parafię zniesiono w 1596 r., włączając ją do sąsiedniego Ostrowska. Restytuowano ją dopiero w 1792 r.[3]

Obecny kościół, zapewne drugi z kolei, został wybudowany w ostatniej dekadzie XV w. Konsekrowany był w 1504 roku przez biskupa krakowskiego Jana Konarskiego. Wtedy też nadano mu wezwanie Świętej Trójcy, Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, Św. Stanisława oraz Św. Antoniego Opata[4]. W XVII w. dostawiono wieżę. Kilkakrotnie remontowany i przebudowywany. Ostatnie remonty zasadniczo ingerujące w szczegóły architektoniczne świątyni miały miejsce w 1932 r. oraz po powodzi w latach 1934-35.[5]

Opis

Kościół jest budowlą późnogotycką, orientowaną, trójdzielną, jednonawową. Ściany zostały oszalowane. Składa się z zamkniętego prostokątnie prezbiterium, nawy i później dobudowanej wieży o konstrukcji słupowo-ramowej. Od północy do prezbiterium przylega zakrystia. Nawa jest szersza, z kruchtą boczną. Od północy i zachodu przylega do niej wąska przybudówka. Całe wnętrze zdobiła niegdyś XVI-wieczna polichromia patronowa. Do dziś zachowała się ona jedynie we fragmentach – na deskach pochodzących z dawnych stropów, które odkryto w czasie remontu w 1932 r., oraz na parapecie chóru. Obecne patronowe malowidła na stropie przedsionka pod wieżą i na belce tęczowej są w większości rekonstrukcją powtarzającą stare wzory. W 1935 r. wykonano polichromię o motywach ornamentalnych i figuralnych. Gotyckie, ostrołukowe portale w nawie i prezbiterium zostały w 1932 r. zastąpione nowymi, prostokątnymi. Prostą belkę tęczową wprowadzono trzy lata później na miejsce wcześniejszej, barokowej.

  • Elewacja zachodnia
    Elewacja zachodnia
  • Wnętrze
    Wnętrze
  • Widok od strony prezbiterium
    Widok od strony prezbiterium

Wyposażenie kościoła jest niejednorodne stylistycznie. Do najcenniejszych jego elementów należą:

  • ołtarz główny – gotycki tryptyk z 1460 r. Uznawany za jedno z najbardziej wartościowych i najlepiej zachowanych dzieł rzeźbiarskich Małopolski XV w. W polu środkowym znajduje się scena koronacji Najświętszej Marii Panny przez Trójcę Świętą. Na awersie skrzydeł bocznych przedstawiono postaci świętych – z lewej u góry św. Antoni Pustelnik, u dołu św. Franciszek z Asyżu, z prawej u góry św. Leonard, u dołu św. Bernardyn z Sieny, zaś na rewersie ukazano scenę Zwiastowania, a w trójkątach szczytowych postacie świętych dziewic;
  • dwa barokowe ołtarze boczne z 1. połowy XVIII w.;
  • figury świętych na belce nad wejściem do nawy (zdobiły one dawny, barokowy ołtarz główny);
  • barokowe rzeźby grupy Pasji na belce tęczowej;
  • obraz adoracji Trójcy Świętej z XVIII w.;
  • obraz przedstawiający drogę na Kalwarię;
  • 8-głosowe organy wybudowane przez Stanisława Tobolę w latach 30. XX wieku[6];
  • Zasłonę wielkopostną przedstawiającą pochód na Kalwarię z 1753 roku, która znajduje się pod wieżą. W 2016 roku a strychu pomieszczenia gospodarczego plebanii odnaleziono zasłonę przedstawiającą biczowanie Chrystusa, którą datuje się na połowę XVIII wieku[7].

Nad nawą i prezbiterium dach jest jednokalenicowy, zbudowany w systemie więźbowo-zaskrzynieniowym, pokryty gontem. Nad nim znajduje się wieloboczna sygnaturka. Dominującym elementem bryły świątyni jest izbicowa wieża, zwieńczona wysokim dachem namiotowym. Przy północnej ścianie wybudowano soboty. Kościół otoczony jest drewnianym ogrodzeniem z bramką nawiązującą do stylu zakopiańskiego.

Na wieży zawieszone są 3 dzwony[8]:

  • najstarszy z 1540 roku o średnicy ok. 70 centymetrów, znajduje się na nim tekst "Ave Maria Gracia [Ple]na, Dominus Tecum";
  • dzwon z 1732 roku o podobnej średnicy. Znajdują się na nim inicjały nieznanego fundatora oraz herbem Wieniawa. Znajduje się na nim inskrypcja "Antone Eremita Ora Pro Nobis" (Antoni Pustelniku, módl się za nami);
  • dzwon z 2006 roku poświęcony Janowi Pawłowi II.

Ks. Tischner i kościół w Łopusznej

Ks. Józef Tischner odprawił w kościele w Łopusznej swoją mszę prymicyjną 10 lipca 1955 roku. Na temat kościoła pisał: "My musimy zadbać o to, żeby to miejsce ciszy przetrwało. Każde pokolenie od XV wieku dbało o to, żeby to miejsce zostało nietknięte, nienaruszone. Żeby ani wiater wieży niezwaliył, ani woda nie zaloła. Jo myśle, że myśmy powinni być dumni z tego, że momy takie miejsce, żeśmy je po ojcach odziedziczyli. I że zrobimy co w naszej mocy, żeby tej ciszy, tego kościółka nie zniszczyć". W dniu 2 lipca 2000 roku odbyła się msza pogrzebowa Ks. Tischnera, której przewodniczył ówczesny metropolita krakowski Kardynał Franciszek Macharski[9].

Przypisy

  1. ↑ Ujście do Dunajca. Mapy Google. [dostęp 2021-08-09].
  2. ↑ Muzeum Tatrzańskie odkupiło dwór w Łopusznej. dzieje.pl. [dostęp 2021-10-14].
  3. ↑ a b Kornecki M.: Gotyckie kościoły (...), s. 67
  4. ↑ Rafał Monita, Andrzej Skorupa, Wojciech Bonowicz, Łopuszna, kościół drewniany, Kraków: Wydawnictwo Astraia, 2012, str. 74, ISBN 978-83-60569-41-2.
  5. ↑ Brykowski R., Kornecki M.: Drewniane kościoły (...), s. 116
  6. ↑ Arkadiusz Stefaniak-Guzik, Łopuszna ( Kościół Świętej Trójcy i św. Antoniego Opata) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2020-08-11].
  7. ↑ 24.pl, Zasłony Wielkopostne w Łopusznej (zdjęcia) – podhale24.pl [online], podhale24.pl [dostęp 2020-08-11].
  8. ↑ Rafał Monita, Andrzej Skorupa, Wojciech Bonowicz, Łopuszna, kościół drewniany, Kraków: Wydawnictwo Astraia, 2012, s. 16 – 17, ISBN 978-83-60569-41-2.
  9. ↑ Rafał Monita, Andrzej Skorupa, Wojciech Bonowicz, Łopuszna, kościół drewniany, Kraków: Wydawnictwo Astraia, 2012, str. 1, 63, 65, ISBN 978-83-60569-41-2.

Bibliografia