Kiwity

wieś
Kościół Świętych Piotra i Pawła w Kiwitach
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	lidzbarski
Gmina	Kiwity
Liczba ludności (2022)	397[2]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-106[3]
Tablice rejestracyjne	NLI
SIMC	0478144
Położenie na mapie gminy Kiwity Kiwity
Położenie na mapie Polski Kiwity
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kiwity
Położenie na mapie powiatu lidzbarskiego Kiwity
54°06′00″N 20°46′06″E/54,100000 20,768333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Kiwity (niem. Kiwitten) – wieś warmińska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Kiwity przy drodze wojewódzkiej nr 513. W Kiwitach ma siedzibę placówka Ochotniczej Straży Pożarnej.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kiwity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Kiwity.

Wieś powstała w 1308, w roku 1311 zniszczona została przez oddział Witenesa. Wieś ponownie lokował w 1319 biskup warmiński Eberhard z Nysy. Z przywileju tego biskupa od 1308 funkcjonował tu młyn i karczma. Młyn znany był w XVIII w. w całej okolicy.

Po 1945 pierwszym wójtem w Kiwitach był Otton Sarnowski – Warmiak ze Skajbot. Z rodziny tej bardziej znany jest Franciszek Sarnowski.

We wsi znajduje się zabytkowy^[4] kościół parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, budowla gotycka wybudowana w latach 1350-1370, wieża z końca XIV w rozbudowana w XV w, zdobi ją sześć rzędów blend o różnej wielkości i kształcie^[5]. Kościół gruntownie odnawiany był w 1862, ponownie konsekrowany w 1879. Ołtarz główny z 1762 z późnogotycką figurą Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1500. Ambona późnobarokowa wykonana w warsztacie Jana Zachariasza Freya, z około 1790. W murze kościoła znajdował się do 1946 relief przedstawiający szkielet (tzw. Śmierć z Kiwit).

We wsi znajduje się kilka kapliczek.

Mieszkańcy: w roku 1818 – 278 osób, w 1939 – 434, w 1998 – 438.

Przystanek PKS, poczta, ośrodek zdrowia, restauracja, dom kultury, sklepy, jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, szkoła podstawowa oraz publiczne gimnazjum ze zrealizowanym projektem "Orlik 2012".

Na terenie gminy funkcjonuje stowarzyszenie o charakterze paramilitarnym będące w rzeczywistości zbiorem sympatyków sportów Air Soft Gun.

• Tadeusz Chrzanowski, Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1978. (str. 65 – 67)
• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 137-138
• JanJ. Chłosta JanJ., Słownik Warmii, Olsztyn: Wydawnictwo LITTERA, 2002, ISBN 83-914158-5-6, OCLC 830456403 . Brak numerów stron w książce
• Mapa Schroettera 1796–1802 (młyn).

• Kiwity, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 117 .