Kitanka

Kitanka
Trichosurus
Lesson, 1828[1]
Ilustracja
Kitanka lisia (T. vulpecula)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

ssaki niższe

Nadrząd

torbacze

Rząd

dwuprzodozębowce

Rodzina

pałankowate

Podrodzina

kitanki

Rodzaj

kitanka

Typ nomenklatoryczny

Didelphis vulpecula Kerr, 1792

Synonimy
Gatunki

6 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Kitanka[6] (Trichosurus) – rodzaj ssaka z podrodziny kitanek (Trichosurinae) w obrębie rodziny pałankowatych (Phalangeridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie w Australii (włącznie z Tasmanią)[7][8][9].

Morfologia

Długość ciała 35–55 cm, długość ogona 25–42 cm; masa ciała 1,2–4,5 kg[8][10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1828 roku francuski zoolog i chirurg René Lesson w haśle poświęconym kitance opublikowanym w klasycznym słowniku historii naturalnej[1]. Lesson wymienił trzy gatunki – Phalangista Cookii Desmarest, 1817(= Didelphis Peregrinus Boddaert, 1785), Phalangista nana Desmarest, 1817 i Didelphis Vulpina Meyer, 1793 (= Didelphis vulpecula Kerr, 1792) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[11] Didelphis Vulpina Meyer, 1793 (= Didelphis vulpecula Kerr, 1792) (litanka lisia).

Etymologia

  • Trichosurus (Trichurus): gr. θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’; ουρα oura‘ogon’[12].
  • Cercaertus: gr. κερκος kerkos ‘ogon’; αερταω aertaō ‘podnieść’[13]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Phalangista vulpina F. Meyer, 1793 (= Didelphis vulpecula Kerr, 1792).
  • Tapoa: tapoa tafa lub tapha, rodzima nazwa tego zwierzęcia opublikowana przez White’a w 1790 roku[14], a później przyjęta jako nazwa rodzajowa[15].
  • Psilogrammurus: gr. ψιλος psilos ‘nagi’; γραμμα gramma, γραμματος grammatos ‘linia’, od γραφω graphō ‘pisać’; ουρα oura ‘ogon’[16]. Gatunek typowy: Gloger wymienił dwa gatunki – Phalangista Canina Ogilby, 1836 i Didelphis Vulpina Meyer, 1793 (= Didelphis vulpecula Kerr, 1792) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[17] Phalangista vulpina F. Meyer, 1793 (= Didelphis vulpecula Kerr, 1792).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[18][7]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[6] Podgatunki[8][7][10] Rozmieszczenie geograficzne[8][7][10] Podstawowe wymiary[8][10][c] Status
IUCN[19]
Trichosurus vulpecula (Kerr, 1792) kitanka lisia 5 podgatunków zachodnia, północna, wschodnia i południowa część kontynentalna oraz kilka wysp, Tasmania i wyspy Cieśniny Bassa; introdukowany do Nowej Zelandii DC: 35–55 cm
DO: 25–40 cm
MC: 1,2–4,5 kg 		 LC 
Trichosurus johnstonii (Ramsay, 1888) kitanka miedziana gatunek monotypowy północno-wschodni Queensland (obszar płaskowyżu Atherton, wzdłuż zachodniej strony od Koombooloomba do Kuranda) DC: 35–44 cm
DO: 33–42 cm
MC: 1,2–2 kg 		 NE 
Trichosurus caninus (Ogilby, 1835) kitanka drobnoucha gatunek monotypowy południowo-wschodni Queensland do środkowo-wschodniej Nowej Południowej Walii (włącznie z Wielką Wyspą Piaszczystą) DC: 40–55 cm
DO: 34–42 cm
MC: 2,8–4,5 kg 		 LC 
Trichosurus cunninghami Lindenmayer, Dubach & Viggers, 2002 kitanka górska gatunek monotypowy południowa Nowa Południowa Walia (w głębi lądu od Newcastle) do środkowej i zachodniej Wiktorii (do okolic Mount Cole) DC: 49–54 cm
DO: 34–37 cm
MC: 2,6–4,2 kg 		 LC 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe:

Uwagi

  1. ↑ Nomen nudum.
  2. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Trichosurus Lesson, 1828.
  3. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

  1. ↑ a b R.-P. Lesson: Trichosure, Trichosurus. W: M. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire Classique d’Histoire Naturelle. T. 13. Paris: Rey et Gravier, 1828, s. 333. (fr.).
  2. ↑ H. Burmeister: Handbuch der naturgeschichte. Zum Gebrauch bei vorlesungen. Berlin: Theod. Ehr. Friedr. Enslin, 1837, s. 814. (niem.).
  3. ↑ R. Owen. Outlines of a Classification of the Marsupialia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 7, s. 19, 1839. (ang.). 
  4. ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Cz. 1. Breslau: A. Schulz, 1841, s. 85. (niem.).
  5. ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 3. Erlangen: Expedition des Schreber'schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1843, s. vi, 74. (niem.).
  6. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 12. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  7. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 76–78. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  8. ↑ a b c d e K. Helgen & S. Jackson: Family Phalangeridae (Cuscuses, Brush-tailed Possums and Scaly-tailed Possum). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 483, 484. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  9. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Trichosurus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-25].
  10. ↑ a b c d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 53. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  11. ↑ G.R. Waterhouse: A natural history of the mammalia. Cz. 1: Marsupialia, or pouched animals. London: H. Bailliere, 1846, s. 283. (ang.).
  12. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 689.
  13. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 171.
  14. ↑ J. White: Journal of a voyage to New South Wales: with sixty-five plates of nondescript animals, birds, lizards, serpents, curious cones of trees and other natural productions. London: J. Debrett, 1790, s. 281. (ang.).
  15. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 663.
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 594.
  17. ↑ O. Thomas: Catalogue of the Marsupialia and Monotremata in the collection of the British Museum (Natural History). London: The Trustees, 1888, s. 184. (ang.).
  18. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).
  19. ↑ Taxonomy: Trichosurus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).
  20. ↑ T.F. Flannery & M. Archer: Strigocuscus reidi and Trichosurus dicksoni, two new fossil phalangerids (Marsupialia: Phalangeridae) from the miocene of northwestern Queensland. W: M. Archer (red.): Possums and Opossums: Studies in Evolution. Cz. 2. Chipping Norton: Surrey Beatty & Sons, 1987, s. 532. ISBN 978-0-949324-05-4. (ang.).
  21. ↑ T.F. Flannery, W.D. Turnbull, T.H.V. Rich & E.L. Lundelius Jr.: The phalangerids (Marsupialia: Phalangeridae) of the Early Pliocene Hamilton local fauna, sowthwestern Victoria. W: M. Archer (red.): Possums and Opossums: Studies in Evolution. Cz. 2. Chipping Norton: Surrey Beatty & Sons, 1987, s. 537–546. ISBN 978-0-949324-05-4. (ang.).

Bibliografia