Muzeum we Wdzydzach Kiszewskich jest położone w południowo-zachodniej części miejscowości nad brzegiem jeziora Gołuń obok skrzyżowania dróg wylotowych na Kościerzynę i Gołuń[1]
Opis
Zagroda drobnoszlachecka z Trzebunia, druga połowa XIX w.Wiatrak „Holender” z Brus, wybudowany w 1876Maszyna parowa w tartaku
Muzeum zajmuje 22 ha i jest on podzielony na 6 sektorów odpowiadających 5 obszarom Kaszub, oraz sektor zawierający obiekty użyteczności społecznej: drewniany, kościół z pocz. XVIII w. przeniesiony ze Swornegaci, szkołę ze wsi Więckowy, tartak ze Staniszewa oraz kuźnię z Lini, które są zaaranżowane w sposób sprawiający wrażenie przebywania w kompletnie wyposażonej wsi kaszubskiej[2].
Oprócz kilkunastu kompletnych zagród chłopskich z okresu XVII-XIX w. na terenie skansenu znajduje się też kilka dworków i obejść drobnej szlachty a także domy robotników rolnych, karczma oraz dwa młyny wiatrakowe: tzw. koźlak z Jeżewnicy oraz typu holenderskiego z Brus. Większość obiektów ma także wyposażone częściowo lub całkowicie wnętrza.
Na terenie Parku odbywają się imprezy folklorystyczne: Jarmark Wdzydzki w trzecią niedzielę lipca oraz Z motyką na bulwy (w trzecią niedzielę września) a także pokazy zajęć domowych i rzemieślniczych, kiermasze, lekcje, koncerty muzyki ludowej, odpusty itp. W okresie od maja do września skansen zwiedza 80 tysięcy osób[3].
Historia
Instytucja ta wywodzi się z prywatnego muzeum, założonego w podcieniowej, XVIII-wiecznej chałupie zakupionej od wdzydzkiego gospodarza Michała Hinca w 1906 przez nauczyciela miejscowej szkoły Izydora Gulgowskiego i jego żonę, malarkę Teodorę (sztuki piękne studiowała w Berlinie). W chałupie tej Gulgowscy zgromadzili kolekcję kaszubskich czepców, malarstwa na szkle, mebli i sprzętów gospodarskich. W 1932 chałupa spłonęła w pożarze Wdzydz, lecz po dwóch latach staraniem Teodory Gulgowskiej została odbudowana i wyposażona w oryginalne sprzęty.
W 1948 Teodora Gulgowska przekazała chałupę wraz z okolicznym terenem skarbowi państwa. W latach 50. XX w. opiekę nad chałupą Gulgowskich przejęło Muzeum Pomorskie w Gdańsku. W 1954 postawiono nieopodal chałupy dom rybaka przeniesiony z Wdzydz Tucholskich. Oba obiekty nazwano muzeum Chat Kaszubskich i oddano pod opiekę miejscowego kustosza Wiktora Grulkowskiego.
W 1969 muzeum Chat Kaszubskich zostało przekształcone w samodzielny Kaszubski Park Etnograficzny. W latach 1969–1970 obszar parku powiększono do 12,5 ha. W 1980 obszar został ponownie zwiększony do obecnych 22 ha, zaś zgromadzone obiekty przearanżowano, tworząc sektory odpowiadające poszczególnym obszarom Kaszub. W 2000 r. zmieniono nazwę na Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny imienia Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich. Istnieją jeszcze dwie dopuszczalne formy nazewnictwa muzeum. Pierwsza z nich nawiązuje do formalnej nazwy i jest jej skróconą wersją czyli Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich. Druga jest natomiast wersją najbardziej okrojoną mianowicie Muzeum we Wdzydzach Kiszewskich. Wszelkie inne nazwy owej placówki są niepoprawne.
Obiekty
Chałupa z Osieka
Chałupa gburska z Chrztowa
Chałupa gburska z Piechowic
Chałupa gburska z Wdzydz Kiszewskich
Chałupa rybacka z Wdzydz Tucholskich
Dworek z Nowego Barkoczyna
Dworek z Radunia
Dworek z Ramlejów
Dworek ze Skwieraw
Karczma z Rumi
Kościół z Bożegopola Wielkiego
Kościół św Barbary ze Swornegaci
Tartak ze Staniszczewa
Warsztat kołodziejski z Mirachowa
Wiatrak holender z Brus
Wiatrak „Koźlak” z Jeżewicy
Zagroda chałupnika z Zazdrości
Zagroda drobnoszlachecka z Trzebunia
Zagroda gburska z Nakli
Zagroda gburska z Pogódek
Zagroda półgburska ze Skorzewa
Zagroda szlachecka z Luzina
Zagroda szkolna z Więcków
Zagroda zagrodnika z Borska
Zagroda zagrodnika ze Skorzewa
Zagrody rolników (gburów) na Kaszubach składały się zwykle z domu, stajni, stodoły, zewnętrznej piwnicy, pieca do chleba, kurnika, drewutni, pasieki, ogrodu i studni z żurawiem. Domy budowane były na trzy sposoby: jako zrębowe (ze ścianami z belek); szkieletowo-szachulcowe (bielone ściany z gliny osadzone w ciemnych ramach konstrukcji z belek) bądź szkieletowe, tzw. pruski mur (konstrukcja z belek wypełniona cegłą). Dachy kryto słomą, trzciną lub gontem. Przed progiem układano duży, płaski kamień. Wewnątrz chaty znajdowały się sień, izba, alkierz, zapiecek, kuchnia[4].
Galeria
Wnętrze jednej z chałup chłopskich
Koncert ludowej muzyki kaszubskiej
Jedna z tablic informacyjnych
Jeden z budynków – torfownik
Przypisy
↑Tomasz Kaliński: Polska nawigator turystyczny. Warszawa: carta blanca, 2008, s. 52. ISBN 978-83-60887-35-6.
↑Tomasz Kaliński: Polska nawigator turystyczny. Warszawa: carta blanca, 2008, s. 51. ISBN 978-83-60887-35-6.
