Kasztel we Frydmanie

Kasztel we Frydmanie
Zabytek: nr rej. 346 z 8.02.1974
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Frydman

Adres

Kasztelańska 1

Typ budynku

kasztel

Styl architektoniczny

renesans

Inwestor

Jerzy Horvath Palocsaya

Rozpoczęcie budowy

1585 r.

Ukończenie budowy

1590 r.

Ważniejsze przebudowy

1910 r.

Kolejni właściciele

Horvathowie, Salamonowie, Noworolscy

Obecny właściciel

własność prywatna

Plan budynku
Plan budynku
Położenie na mapie gminy Łapsze Niżne
Mapa konturowa gminy Łapsze Niżne, u góry znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Kasztel we Frydmanie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Kasztel we Frydmanie”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Kasztel we Frydmanie”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, blisko centrum na prawo znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Kasztel we Frydmanie”
Ziemia49°26′57,9437″N 20°13′44,0670″E/49,449429 20,228907
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kasztel we Frydmanie – renesansowy XVI. wieczny kasztel, położony we Frydmanie, na Polskim Spiszu.

Historia

Historia frydmańskiego kasztelu rozpoczyna się w XIV. wieku, kiedy to na miejscu obecnego dworu z inicjatywy rodu Berzewiczych powstaje kwadratowa wieża strażnicza, mająca za zadanie ochroniać przebiegającą w tym miejscu granicę polsko-węgierską[1][2]. W 1589 roku dobra frydmańskie i niedzickie nabywa od Olbrachta Łaskiego, węgierski magnat Jerzy Horvath z Palocsy, który w latach 1585–1590, dokonuje gruntownej przebudowy obiektu[3][4]. W jej wyniku powstaje jednokondygnacyjna, renesansowa budowla obronna, przypominająca swoją formą XV. wieczne zamki włoskie. Dwór we Frydmanie stanowił w tym czasie letnią rezydencję Horvathów, a w jego pobliżu znajdowały się wybudowane przez Andrzeja Horvatha w 1820 roku piwnice, w których składowano wino sprowadzane z Węgier[5][6]. Po śmierci ostatniego z rodu Horvathów w 1857 roku, kasztel staje się własnością Aladara Salamona. Nowy właściciel nie dba jednak o dwór i doprowadza go praktycznie do ruiny[3]. W 1881 roku polski krajoznawca Bronisław Gustawicz, określił stan zabytku w następujący sposób:

„Zamek, wprawdzie jeszcze pod dachem, ale już opuszczony i na piętrze spustoszony smutnym jest pomnikiem niedbalstwa panów węgierskich.” – Bronisław Gustawicz[2]

Kasztel przez pewien czas pełnił jeszcze funkcję serowni jednak już w 1910 roku zostaje odebrany za długi rodzinie Salamonów i sprzedany miejscowemu kapłanowi, księdzu Józefowi Noworolskiemu, który dokonuje przebudowy budynku[2][5]. W jej wyniku obiekt traci swój renesansowy charakter – zniszone zostają attyki, kamienne obudowania okien, oryginalny dach zostaje zastąpiony czterospadowym, a alkierze zostają obudowane dziwacznymi, niepasującymi do bryły dworu chełmami[3]. W takim stanie frydmański kasztel przetrwał do dnia dzisiejszego. W okresie PRL-u w zdewastowanym dworze nadal mieszkali jego właściciele, a na parterze działała szkoła. Obecnie kasztel znajduje się w rękach spadkobierców księdza Noworolskiego i nie jest dostępny dla turystów[3].

  • Kasztel we Frydmanie przed przebudową (1910 rok)[7].
    Kasztel we Frydmanie przed przebudową (1910 rok)[7].
  • Kasztel we Frydmanie przed przebudową (1910 rok)[7].
    Kasztel we Frydmanie przed przebudową (1910 rok)[7].
  • Dwór współcześnie
    Dwór współcześnie
  • Alkierz
    Alkierz

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Kasztel we Frydmanie [online], Sokoli Szlak [dostęp 2023-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-09] (pol.).
  2. ↑ a b c Kasztel we Frydmanie, [w:] Andrzej Skorupa, Zamki i kasztele na polskim Podtatatrzu, wyd. 2, Kraków: Wydawnictwo Podhalańskie, 1998, str. 29-32 [dostęp 2023-09-05] (pol.).
  3. ↑ a b c d Kasztel Frydman [online], VisitMalopolska [dostęp 2023-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-05] (pol.).
  4. ↑ Robert Szymonek, Kasztel obronny we Frydmanie [online], Zamki znane i nieznane, 2017 [dostęp 2023-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-05] (pol.).
  5. ↑ a b Kasztel we Frydmanie [online], spisz-podhale.pl [dostęp 2023-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-05] (pol.).
  6. ↑ Kasztel Horvathów – Frydman [online], wikimapia.org, 2016 [dostęp 2023-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-05] (pol.).
  7. ↑ a b Dwór we Frydmanie – Galeria [online], Polskie Zamki, 3 września 2023 [dostęp 2023-09-06] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-06] (pol.).