Kamienica Pod Starą Szubienicą we Wrocławiu

Kamienica Pod Starą Szubienicą
Zabytek: nr rej. A/1524/220 z 30.12.1970[1]
Ilustracja
Kamienica Pod Starą Szubienicą
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

Rynek 19

Styl architektoniczny

barok

Rozpoczęcie budowy

XIV wiek

Zniszczono

1945

Odbudowano

1960

Kolejni właściciele

Baltizar Beyer (do 1420), Witche Tralecz (1420–1425), Rudel Sted wraz ze spadkowiczami (1425–1431), Peter Krig i synowie (1431–1449), Hans Leffler (1455, 1460–1462), Hans i Katarzyna Krappf (1468–1500), Nikolaus Beyer (1554), baron Riedl, rodzina Kirchlerów (od 1819), rodzina Immerwahrów (XIX wiek)

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kamienica Pod Starą Szubienicą”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienica Pod Starą Szubienicą”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kamienica Pod Starą Szubienicą”
Ziemia51°06′36,75″N 17°01′49,41″E/51,110208 17,030392
Multimedia w Wikimedia Commons

Kamienica Pod Starą Szubienicą – kamienica na wrocławskim Rynku, na południowej pierzei Rynku, tzw. stronie Złotego Pucharu.

Historia kamienicy i jej architektura

Pozostałości po wyburzonej tylnej części Kamienicy nr 19 na wrocławskim Rynku - mur średniowieczny

Kamienica swoją nazwę zawdzięcza szubienicy, która od 1515 roku stała naprzeciwko, na placu, gdzie obecnie znajduje się pomnik Aleksandra Fredry. Najwcześniejszy murowany budynek wzniesiony na parceli datowany jest na pierwszą dekadę XIV wieku. W połowie XIV wieku parcela została przycięta poprzez wytyczenie ul. Szubieniczej[2], przez którą prawdopodobnie, po uprzednim skazaniu, prowadzono więźniów do klasztoru franciszkanów przy kościele św. Doroty, Stanisława i Wacława. Tam otrzymywali ostatnią posługę, a następnie prowadzono ich na szafot poza mury[a][3]. W kolejnym stuleciu ulicę przemianowano na ul. św. Doroty, a jej nazwa pochodziła od kościoła pod tym samym wezwaniem, do którego prowadziła[b][4]. Według Zygmunta Antkowiaka podziemia kamienicy sięgały głębokości 28 metrów[5].

Ówczesny budynek został wzniesiony na dwutraktowym planie z szeroką sienią od zachodniej strony i z dwoma izbami parteru od strony wschodniej z trzema polami żebrowych krzyżowych sklepień w każdej[6]. Kamienica łączyła się z innym domem tylnym, stojącym na ul. Ofiar Oświęcimskich (niem. Junkernstrasse 81)[2]. Ówczesnym właścicielem kamienicy (w latach 1468–1497[7]) była zamożna rodzina Krappfów, pochodząca z Bazylei[c][8]. Za ich sprawą w latach między 1475 a 1492–1494, została dobudowana oficyna nad uliczką św. Doroty[9].

Na początku XVI wieku kamienica została podniesiona do czterech kondygnacji i uzyskała trzy dachy w układzie szczytowym. W 1554 roku przeszła gruntowną przebudowę, nadano jej renesansowy charakter. Jej właściciel, Nikolaus Beyer[10], w tym celu sprowadził włoskich artystów, którzy wykonali w sieni kolebkowe sklepienie z lunetami, bogate zdobienia sztukaterią oraz dekoracyjne, bogato rzeźbione portale z korynckimi kolumnami i wieńczący wejście tympanon[4]. Ostrołuczne wejście główne ujęte zostało architektonicznym obramowaniem w porządku korynckim, a na nim umieszczono płaskorzeźby, arabeskowo-groteskowy fryz, w przyłuczach postacie Geniuszów, a pośrodku herb właściciela (w polu tarczy dzik)[11].

Sień w Kamienicy Pod Starą Szubienicą z bogatymi zdobieniami sztukaterią (lata ok. 1920)
Portal wejściowy do kamienicy. Rysunek z 1825 roku, autorstwa Heinricha Mutzela

Około roku 1600 przebudowano szczyty kamienicy nadając jej manierystyczny wygląd (dokonano jej rozbudowanego podziału). W XVIII wieku fasadę budynku podzielono lizenami[11]. W 1819 kamienica, za sprawą ówczesnych właścicieli, rodziny Kirchlerów, przeszła kolejną przebudowę[10].

W 1849 (lub po 1850) roku zmieniono wygląd witryn w przyziemiu, nadano im neogotycki i neorenesansowy wygląd[5]; w 1927 roku ten sam odcinek został przerobiony i uproszczony[11]. W trzech pierwszych dekadach XX wieku w kamienicy znajdowała się winiarnia firmy G. Blumenthal & Co (1898–1905)[12], cukiernia Carla Franka Die Große Schöne[13], a w okresie wojennym piwiarnia Wrocławska Piwnica[4].

Właściciele i postacie związane z kamienicą

Na przełomie wieków XIV i XV właścicielem kamienicy (do 1420) był Baltizar Beyer[14]. W kolejnych latach jej właścicielami byli Witche Tralecz (1420–1425) i Rudel Sted wraz ze spadkowiczami (1425–1431)[7].

W 1431 roku kamienice nabył Peter Krig (Petcze Crigk). Był on kupcem i jednym z dwudziestu czterech rajców Wrocławia, w latach 1430–1437 pełniący obowiązki w radzie i ławie. Był posiadaczem licznych majątków ziemskich i rent. Zmarł przed 1449 roku przekazując swoje dobra, w tym kamienicę nr 19, synom Petirowi, Casparowi, Malchiorowi i Nickelowi. W 1455 roku jednym z głównych właściciel posesji został kupiec Hans Leffler, ale trzy lata później kamienica ponownie wróciła w ręce jednego z synów, Melchiora. W 1460 roku ponownie właścicielem został Hans Leffler[d]. W 1462 roku kamienica należała do córki Hansa Lefflera – Margarethy.

W 1468 roku posesja nr 19 została sprzedana Hansowi i Katarzynie Krappfom. Hans został obywatelem Wrocławia w 1463 roku. Od 1469 zasiadał na Ratuszu nieprzerwanie przez kolejne 28 lat, w tym w latach 1474–1497 jako rajca, a jednocześnie nadzorca miejskiej kasy i królewskiej mennicy[e][16]. Był kupcem i właścicielem spółki handlującą z Małopolską, posiadał liczne czynsze w mieście, miał udziały w spółce górniczej. W latach 1471–1475 i 1494 był witrykiem (ekonom) kościoła Św. Elżbiety, w którym posiadał zewnętrzna kaplicę przy wieży, zwaną kaplicą Krappfa (obecnie nieistniejącą) będącą miejscem pochówków rodzinnych i Sanktuarium Męki Pańskiej. W latach 90. XV wieku był właścicielem komory w sukiennicach i posesji przy ul. Wierzbowej[16].

W 1554 właścicielem kamienicy był Nikolaus Beyer[10].

Do końca XVIII wieku kamienica była w posiadaniu barona Riedla. W 1819 roku kamienica należała do rodziny Kirchlerów[10]

W XIX wieku kamienica była własnością kupieckiej żydowskiej rodziny Immerwahrów, handlującej głównie tekstyliami na całym świecie[f]. Z tego rodu wywodziła się śpiewaczka operowa Ottilie Immerwahr oraz pierwsza kobieta, która otrzymała w 1900 roku tytuł doktora na Uniwersytecie Wrocławskim, Clara Immerwahr-Haber[11].

Po II wojnie światowej

Podczas działań wojennych, w 1945 roku, kamienica uległa całkowitemu zniszczeniu. W latach 1953–1960[4][5] lub 1954–1955[17] trwały prace rekonstrukcyjne kamienicy; budynek odbudowywano w stylu renesansowo-barokowym, nawiązując do stanu z ok. 1600 roku, ale w uproszczonej formie. Do rekonstrukcji użyto cegieł żebrowych (profilowanych) i autentycznej cegły gotyckiej uzyskanej z rozbiórki[17]. Autorami projektu byli: lwowski architekt i konserwator zabytków Wincenty Witold Rawski, bratanek architekta Wincentego Rawskiego i wrocławski architekt Waldemar Połoczanin[17]. Kamienica została skrócona od południowej strony – obecnie na tyłach budynku widoczny jest gotycki mur, pozostałość po zniszczonej części południowej[18][4].

W kamienicy przez wiele lat znajdowała się herbaciarnia Herbowa[19][5]. W latach 90. znajdował się tu lokal Can Can, następnie restauracja Cesarsko-Królewska, od 2023 znajduje się tu Pub regionalny Św. Jan, należący do sieci restauracji Enzo Muratore.[4][20]

Uwagi

  1. ↑ Nowa szubienica postawiona w 1525 roku, tzw. Rabenstein, znajdowała się na tzw. Wygonie Świdnickim, w okolicach obecnego placu Kościuszki. Miała murowany szafot i 7 metrów średnicy. Wielka wycieczka po Wrocławiu szlakiem szubienic.
  2. ↑ Obecnie ten odcinek ulicy nie istnieje, jego miejsce częściowo pokrywa zaułek Jerzego Grotowskiego.
  3. ↑ Rodzina Krappów jest fundatorem kamiennego epitafium rodzinnego z 1497 roku eksponowanego na elewacji południowej wieży kościoła pw. św. Elżbiety we Wrocławiu. Dekoracja malarska i rzeźbiarska kruchty północno-zachodniej kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu.
  4. ↑ Powodem zawirowań własnościowych dotyczących kamienicy były obciążenia czynszowe spoczywające na kamienicy i ich handel pomiędzy spadkobiercami a innymi kupcami. Obciążenie kamienicy, wynoszące 216 grzywien oprocentowane 18 grzywnami czynszu zostało spłacone dopiero w 1461 roku[15].
  5. ↑ Pełnienie tego typu funkcji nieprzerwanie przez 23 lata nie miało wcześniej precedensu, co świadczy o bardzo wysokiej pozycji i majątku Krappfa[16].
  6. ↑ Kamienicę nabył prawdopodobnie David Schlomo Immerwahr.

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
  2. ↑ a b Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 301.
  3. ↑ Droga średniowiecznych skazańców.
  4. ↑ a b c d e f Wrocławskie kamienice: Dom „Pod Starą Szubienicą”.
  5. ↑ a b c d Antkowiak 1997 ↓, s. 147.
  6. ↑ Czerner 1976 ↓, s. 60.
  7. ↑ a b Goliński 2015 ↓, s. 138.
  8. ↑ Konserwatorzy ratują portal wieży bazyliki św. Elżbiety.
  9. ↑ Goliński 2015 ↓, s. 142-143.
  10. ↑ a b c d Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 335.
  11. ↑ a b c d Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 302.
  12. ↑ Fotografia reklamy winiarni.
  13. ↑ Wnętrze cukierni Franka.
  14. ↑ Goliński 2015 ↓, s. 137.
  15. ↑ Goliński 2015 ↓, s. 141.
  16. ↑ a b c Goliński 2015 ↓, s. 142.
  17. ↑ a b c Małachowicz 1985 ↓, s. 192.
  18. ↑ Fragmenty murów kamienicy 19 od strony podwórza.
  19. ↑ Wnętrza herbaciarni Herbowa.
  20. ↑ Święty Jan już działa w Rynku. Nowy pub w miejscu Restauracji Cesarsko-Królewska. Zobacz, jak wygląda [online], Wroclaw.pl [dostęp 2024-05-15] (pol.).

Bibliografia

Rynek we Wrocławiu
Strona Siedmiu Elektorów
Strona Złotego Pucharu
Strona Zielonej Trzciny
Strona Targu Łakoci
Tret
Sukiennice
Przejście Garncarskie

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Order of chivalry

Order, confraternity or society of knights This article is about secular orders of knighthood. For the medieval religious orders, see Military order (religious society). Alfonso XIII of Spain (left) with his cousin-in-law, the future King George V (right), during his State Visit to the United Kingdom in 1905. Alfonso is wearing the uniform of a general of the British Army, the Royal Victorian Chain, the sash and star of the Garter, the cross of the Order of Charles III, the neck badge of the ...

 

Jákfalva

You can help expand this article with text translated from the corresponding article in Hungarian. (December 2009) Click [show] for important translation instructions. View a machine-translated version of the Hungarian article. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting machine-translated text into the English...

 

Charles Robinson (wasit)

Charles RobinsonRobinson at a WWE Live EventNama lahirCharles Shane RobinsonLahir2 Juli 1964 (umur 59)Mooresville, North Carolina, United States[1]PasanganAmy Robinson ​ ​(m. 2000; wafat 2002)​Anak1Karier gulat profesionalNama ringCharles Robinson[2]Little Naitch[2]Tinggi5 ft 6 in (168 cm)Berat150 pon (68 kg)Asal dariCharlotte, North Carolina[2]Debut1995 Charles Shane Robinson (lahir ...

Cytokinin

Class of plant hormones promoting cell division Not to be confused with Cytokine, a class of small proteins important in cell signaling. The cytokinin zeatin is named after the genus of corn, Zea. Cytokinins (CK) are a class of plant hormones that promote cell division, or cytokinesis, in plant roots and shoots. They are involved primarily in cell growth and differentiation, but also affect apical dominance, axillary bud growth, and leaf senescence. There are two types of cytokinins: adenine-...

 

Человек прямоходящий

† Человек прямоходящий Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеНадкласс:ЧетвероногиеКлада:АмниотыКлада:Синапсиды�...

 

American Numismatic Association

Numismatic association based in the US Not to be confused with American Numismatic Society. This article has sections (Board of Governors and locations) that are far too long and need reorganizing or deleting so-- may be in need of reorganization to comply with Wikipedia's layout guidelines. Please help by editing the article to make improvements to the overall structure. (May 2022) (Learn how and when to remove this template message) American Numismatic AssociationCompany typeMembership-driv...

M6 (saluran televisi)

M6Diluncurkan1 Maret 1987 at 11:15 amPemilikM6 Group (51,2%) RTL Group (48,8%)Pangsa pemirsa11.0% (April 2008, [1])Negara Prancis  SwissSaluran seindukW96terGulliTévaParis PremièreTiJiCanal JM6 MusicSérie ClubSitus webwww.6play.fr/m6 Métropole 6, dikenal sebagai M6, merupakan sebuah layanan televisi Prancis yang dimiliki oleh perusahaan M6 Group. M6 menyiarkan sinyal SECAM di-atas-air, dan juga pada satelit siar Atlantic Bird 3. M6 juga menyiarkan sinyal digital ke Swiss me...

 

Basket-ball à trois aux Jeux olympiques

Cet article est une ébauche concernant le basket-ball et les Jeux olympiques. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Basket-ball à trois aux Jeux olympiques Généralités 1re apparition Tokyo, 2021 Organisateur(s) CIO Éditions  : 1re en 2020 : 1re en 2020 Périodicité Tous les 4 ans Nations  : 8 : 8 Épreuves 2 Palmarès Tenant du titre Lettonie États-Unis Plus titré(s) Letton...

 

Tamanyan Street

Street in Yerevan, Armenia Tamanyan StreetTamanyan StreetNative nameԹամանյան Փողոց (Armenian)Length200 m (660 ft)Width55LocationKentron district, Yerevan Armenia Tamanyan Street (Armenian: Թամանյան Փողոց, Tamanyan poghots) is a pedestrian street in Yerevan, Armenia. It is located in the central Kentron district and links the Yerevan Cascade at the north with the Moscow street at the south. It has a length of 200 metres (660 ft) and a width of 55 m...

أدب التشيك

Dalimilova kronika الأدب التشيكي هو الأدب المكتوب باللغة التشيكية، ويستثنى منه الأدب المكتوب بالألمانية في بوهيميا ومورافيا في فترة الامبراطورية النمساوية المجرية أو في تشيكوسلوفاكيا في فترة ما بين الحربين العالميتين، قبل طرد السكان الناطقين بالألمانية. يرجع تاريخ الأدب التشيك...

 

Sierra Leone aux Jeux olympiques d'été de 2008

Cet article est une ébauche concernant les Jeux olympiques et la Sierra Leone. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Sierra Leone aux Jeux olympiques d'été de 2008 Code CIO SLE Lieu Pékin Participation 8e Athlètes 3 dans 2 sports Porte-drapeau Solomon Bayoh MédaillesRang : Or0 Arg.0 Bron.0 Total0 Sierra Leone aux Jeux olympiques d'été Sierra Leone aux Jeux olympiques d'été de 2004 Sierra...

 

Anwas

Biografi ini tidak memiliki referensi atau sumber sehingga isinya tidak dapat dipastikan. Bantu memperbaiki artikel ini dengan menambahkan sumber tepercaya. Materi kontroversial atau trivial yang sumbernya tidak memadai atau tidak bisa dipercaya harus segera dihapus.Cari sumber: Anwas – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTOR (Pelajari cara dan kapan saatnya untuk menghapus pesan templat ini) Untuk tokoh ini dalam sudut pandang Yahudi, lihat ...

Maria Noichl

German politician Maria NoichlMEPMember of the European ParliamentIncumbentAssumed office 1 July 2014ConstituencyGermany Personal detailsBorn (1967-01-09) 9 January 1967 (age 57)Rosenheim, Bavaria, GermanyPolitical party GermanSocial Democratic Party European UnionParty of European Socialists Maria Noichl (born 9 January 1967) is a German politician and member of the European Parliament representing Germany since July 2014. She is a member of the Social Democratic Party, pa...

 

2017–18 Port Vale F.C. season

Port Vale 2017–18 football seasonPort Vale2017–18 seasonOwnerNorman SmurthwaiteChairmanTony FradleyManagerMichael Brown(until 16 September)[1]David Kelly & Chris Morgan(caretakers from 16 September to 4 October)[1]Neil Aspin(from 4 October)[2]StadiumVale ParkEFL League Two20th (47 points)FA CupSecond Round(knocked out by Yeovil Town)EFL CupFirst Round(knocked out by Leeds United)EFL TrophySecond Round(knocked out by Shrewsbury Town)Player of the YearTom PopeTo...

 

Nayef Aguerd

Moroccan footballer (born 1996) Nayef Aguerdنايف أكردⵏⴰⵢⴼ ⴰⴳⵕⴹ Aguerd with West Ham United in 2023Personal informationFull name Nayef Aguerd[1]Date of birth (1996-03-30) 30 March 1996 (age 28)[2]Place of birth Kenitra, MoroccoHeight 1.90 m (6 ft 3 in)[3]Position(s) Centre-backTeam informationCurrent team West Ham UnitedNumber 27Youth career2012–2014 Mohammed VI AcademySenior career*Years Team Apps (Gls)2014–2018 FUS Rabat...

Palazzo Landriani (Milano)

Palazzo LandrianiParte cinquecentesca della facciataLocalizzazioneStato Italia LocalitàMilano Indirizzovia Borgonuovo 25 Coordinate45°28′21.25″N 9°11′22.69″E45°28′21.25″N, 9°11′22.69″E Informazioni generaliCondizioniIn uso CostruzioneXVI secolo RealizzazioneArchitettoCesare Cesariano Modifica dati su Wikidata · Manuale Palazzo Landriani è un palazzo storico di Milano, situato in via Borgonuovo n. 25. Il palazzo è attualmente sede dell'Istituto Lombardo Accade...

 

Anne-Marie David

Anne-Marie DavidInformasi latar belakangNama lahirAnne Marie DavidLahir23 Mei 1952 (umur 72)Casablanca, Maroko PrancisAsalParis, PrancisGenrePopPekerjaanPenyanyiTahun aktif1970–872003–sekarangLabelEnergise RecordsSitus webwww.annemariedavid.net Anne-Marie David (lahir 23 Mei 1952) adalah seorang penyanyi asal Prancis. Ia mewakili dua negara berbeda di Kontes Lagu Eurovision. Pranala luar Situs web resmi Anne-Marie David Diarsipkan 2013-06-11 di Wayback Machine. lbsDaftar pemenang Kon...

 

Gunung Sinabung

Gunung SinabungDeleng SinabungSinabung pada tahun 1987Titik tertinggiKetinggian2.451 m (8.041 ft)[1]Masuk dalam daftarRibuKoordinat3°10′12″N 98°23′31″E / 3.17°N 98.392°E / 3.17; 98.392 PenamaanNama lokalDeleng SinabungGeografiGunung SinabungKabupaten Karo, Sumatera Utara, IndonesiaPegununganBukit BarisanGeologiUsia batuanPleistosenJenis gunungStratovolcanoBusur/sabuk vulkanikBusur Sunda / Sabuk alpidaLetusan terakhir02 Maret 2021 Gun...

Wheat

Genus of grass cultivated for grain This article is about the plant. For other uses, see Wheat (disambiguation). Wheat Scientific classification Kingdom: Plantae Clade: Tracheophytes Clade: Angiosperms Clade: Monocots Clade: Commelinids Order: Poales Family: Poaceae Subfamily: Pooideae Tribe: Triticeae Genus: TriticumL.[1] Type species Triticum aestivum Species[2] List of Triticum species: T. aestivumT. aethiopicumT. araraticumT. boeoticumT. carthlicumT. compactumT. dicoccoide...

 

Mónica Jiménez

Chilean politician (1940–2020) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Mónica Jiménez – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (August 2020) (Learn how and when to remove this message) Mónica JiménezChilean Ambassador to IsraelIn officeApril 1, 2016 – 2018Preceded byJorge Monter...