Jože Plečnik (także Josef Plecnik, ur. 23 stycznia1872 w Lublanie, zm. 7 stycznia1957 tamże) – słoweńskiarchitekt, urbanista, grafik, filozof. Jeden z najwybitniejszych architektów XX wieku[1]. W swojej twórczości łączył formy historyczne i nowoczesne, elementy antyczne, orientalne, historyzujące, a przede wszystkim secesyjne, nawiązujące do geometrycznej secesji wiedeńskiej. Działał przede wszystkim w Wiedniu i Pradze i Lublanie.
Życiorys
Kościół Najświętszego Serca Jezusowego na Vinohradach w Pradze
Był trzecim z czwórki dzieci Andreja i Heleny. Jako dziecko nie był pilnym uczniem, natomiast dużo rysował. Gimnazjum nie ukończył, pracę rozpoczął w stolarni ojca[2]. Naukę kontynuował w Szkole Rzemiosła Artystycznego w Grazu, którą ukończył w 1892 zdobywając zawód stolarza artystycznego, projektanta mebli[3].
Wiedeń
Po ukończeniu szkoły w Grazu Plečnik przeprowadził się do Wiednia, gdzie rozpoczął pracę, jako projektant mebli w fabryce Leopolda Müllera[2]. W 1884 po obejrzeniu wystawy w Künstlerhaus, na której prezentowane były projekty Ottona Wagnera, postanowił zostać architektem. Po rozmowie z Wagnerem przez rok pracował w jego pracowni (nadrabiając braki w wykształceniu), a następnie (1895-1898) studiował w jego klasie w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. W nagrodę za najlepszą pracę dyplomową otrzymał stypendium przeznaczone na kilkumiesięczną podróż studyjną do Włoch i Francji[4].
W latach 1901–1909 był aktywnym członkiem Stowarzyszenia Austriackich Artystów Sztuk Pięknych Secesja, organizując między innymi wystawę sztuki sakralnej. W początkowych latach swojej pracy zawodowej zajmował się przede wszystkim projektowaniem wnętrz, w czym pomogła mu praktyka zdobyta podczas pracy w fabryce mebli. Uznawany był w Wiedniu za „najlepszego projektanta nowoczesnych mebli”. W 1904 otrzymał złoty medal na wystawie światowej w Saint Louis za projekt salonu[5].
W 1911 został wybrany na następcę Ottona Wagnera przez gremium profesorskie Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, jednak interwencja arcyksięcia spowodowała, że stanowisko otrzymał Leopold Bauer[potrzebny przypis].
W 1911, urażony skrytykowaniem przez arcyksięcia Ferdynanda projektu kościoła św. Ducha w Wiedniu, przeprowadził się do Pragi, gdzie został profesorem w Szkole Rzemiosła Artystycznego[2].
Praga
Schody Byków na Hradczanach
W 1920 prezydent CzechosłowacjiTomáš Masaryk mianował Plečnika głównym architektem Hradczan, z czym wiązał się obowiązek kierowania pracami budowlanymi na praskim wzgórzu[6]. W czasie pracy na tym stanowisku Plečnik zaprojektował między innymi: ogrody (Rajski, na Wałach, na Bastionie), dziedzińce (Pierwszy i Trzeci), Sień Kolumnową (zwaną też Sienią Plečnika), Schody Byków, a także był autorem adaptacji pomieszczeń zamkowych na rezydencję prezydenta republiki[7].
Lublana
Od 1922 zaczął wykładać w katedrze architektury w Uniwersytecie w Lublanie, jednak do 1935 regularnie przyjeżdżał do Pragi[2]. W 1929 opracował plan regulacyjny miasta (zniszczonego trzęsieniem ziemi w 1895), który został zrealizowany tylko częściowo[8]. Od lat 20. XX wieku do wybuchu II wojny światowej Plečnik zaprojektował i zrealizował większość obiektów budowanych w Lublanie[2].
Plečnik zmarł w swoim domu w Lublanie w 1957 r. Obecnie w tym domu znajduje się muzeum poświęcone jego twórczości[9].
PeterP.KrečičPeterP., Plečnik’s Ljubljana, Lublana 2005(słoweń.). Brak numerów stron w książce
DamianD.PrelovšekDamianD., Žale. 20 Stoletje:architektura od moderne do sodobne, Lublana 2001(słoweń.). Brak numerów stron w książce
ŁukaszŁ.GalusekŁukaszŁ. i inni, Jože Plečnik: architekt i wizjoner/architect and visionary. 1872–1957, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2006, ISBN 83-89273-41-1, OCLC439684284.
,_Zbirka_upodobitev_znanih_Slovencev_NUK_-_Crop1.jpg)
