Jerzy Afanasjew

Jerzy Afanasjew, fot. przed 1965 r.
Data i miejsce urodzenia	11 września 1932 Nowa Wilejka
Data i miejsce śmierci	26 września 1991 Gdańsk
Zawód	reżyser, poeta, satyryk
Współmałżonek	Alina Afanasjew
Lata aktywności	1954–1989
Odznaczenia
Cytaty w Wikicytatach

Jerzy Afanasjew (ur. 11 września 1932 w Nowej Wilejce, zm. 26 września 1991 w Gdańsku)^[1][2] – polski pisarz–dramaturg, prozaik, poeta, satyryk, reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny^[1][3].

Urodził się w rodzinie Jerzego, inżyniera kolejnictwa, i Ireny Teresy z domu Bolińskiej^[4]. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Sopocie (1960) i Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi (1965, dyplom 1974). Studiował także na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej^[3]. Współtwórca i kierownik literacki teatru studenckiego Bim-Bom, z którym był związany w latach 1954–1958^[1]. Współtworzył też Cyrk Rodziny Afanasjeff i teatrzyk Cyrk Tralabomba.

Jako poeta debiutował na łamach prasy literackiej w 1958 r. Autor ponad 30 książek (poezja i proza), m.in. Listów do Przekroju i biografii Zbigniewa Cybulskiego pt. Okno Zbyszka Cybulskiego^[1], prawie 40 spektakli teatralnych i telewizyjnych oraz filmów fabularnych. Otrzymał kilka nagród na konkursach poetyckich^[3]. Członek Komitetu Budowy Pomnika Ofiar Grudnia 1970 w Gdyni. Należał m.in. do PEN Clubu i Stowarzyszenia Pisarzy Duńskich. Był członkiem PZPR do grudnia 1981 (w latach 1973–1979 członek komisji kultury Komitetu Wojewódzkiego w Gdańsku)^[5]. Od 1977 do 1979 r. radny Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku.

Od 1973 r. był prezesem gdańskiego oddziału Stowarzyszenia Filmowców Polskich, w latach 1973–1982 głównym reżyserem TV Gdańsk.

26 lutego 1958 r. poślubił Alinę^[2] (1930–2018), bliźniaczkę Ryszarda Ronczewskiego^[6], scenografkę teatralną i telewizyjną, działaczkę społeczna „Solidarności” i samorządu w Sopocie^[7]. Ich synem jest Jerzy Włodzimierz Afanasjew (ur. 1967)^[2], producent i reżyser filmów dokumentalnych, reżyser teatralny, scenarzysta, dziennikarz radiowy i telewizyjny^[8][9].

Zmarł w Gdańsku, pochowany na cmentarzu katolickim w Sopocie (kwatera F5-3-6)^[10].

Twórczość Afanasjewa, w szczególności zbiory opowiadań, nacechowana jest surrealizmem i bajkowością. Wykorzystywał elementy groteski, absurdu i fantastyki. Występują tu nieistniejące światy, ale i postacie – kreślone zwykle w sposób przerysowany – są obdarzane zwykle dziwacznymi imionami („Jakiś Którędy”, „Abraham Ssak” czy „Jowesz Jowel”) i takimi też przygodami. Atmosfera groteski tej prozy współgra z jej lirycznym i nierzadko pesymistycznym przesłaniem.

• Czarodziejski młyn (1961, Wydawnictwo Morskie; na podstawie powstał film animowany, sztuka teatralna lalkowa w 1972, także pokazywana w telewizji i kilka bajek muzycznych) wespół z Aliną Afanasjew^[3]
• Zegarowy król (1962, Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia)
• Baśnie (1971)
• Babcia i słoń (1972)

• Księżycowy pierścień (1959, Wydawnictwo Morskie) poezje^[3]
• Mucha i anioł (1959, Państwowe Wydawnictwo Iskry: Biblioteka „Stańczyka”) satyry
• Gałązka światła (1962, Państwowe Wydawnictwo Iskry) poezje
• O człowieku, który witał się nogą (1962, Wydawnictwo Łódzkie) satyry
• Rozumny rogacz. Satyry i komedie (1964, Wydawnictwo Literackie) opowiadania
• Listy do „Przekroju” (1967, Wydawnictwo Łódzkie – w tomie zbiorowym Pięć śmiechów głównych) satyry
• Przedmieście Nigdy (1968, Wydawnictwo Literackie) opowiadania/satyry
• Sezon kolorowych chmur. Z życia gdańskich teatrzyków 1954–1964 (1968, Wydawnictwo Morskie)
• Okno Zbyszka Cybulskiego. Brulion z życia aktora filmowego połowy XX wieku (1970)
• Szklarz wieczności (1974) opowiadania
• Chimery (1976) opowiadania
• Radosna twórczość (1976) powieść
• Ja jestem tobą (1977) powieść
• Poczta Afanasjewa (1979) satyry^[11]
• Zamknięci w deszczowej windzie (1981) poezje^[12]
• Biurowiec (1982) opowiadania^[13]
• Ręka o trzech palcach (1982) poezje^[14]
• Lustro porosłe mchem (1985) opowiadania^[15]
• Relief (1985) poezje^[16]
• Każdy ma inny świat (1986) wspomnienia
• Nos poety (1987) satyry^[17]
• Zabawa w myśli (1989) opowiadania^[18]

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1980)
• Złoty Krzyż Zasługi (1976)
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)
• Medal Księcia Mściwoja II (pośmiertnie, 1998)^[19]
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1973)^[20]
• Odznaka honorowa „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1967)^[21]
• Odznaka „Sprawny do Pracy i Obrony” (1950, 1951)
• Złota Odznaka ZSP (1960)
• Odznaka „Za Zasługi dla Gdańska” (1962)

Źródło:^[2].

• Nagroda Rektora PWSSP w Gdańsku za projektowanie w roku akademickim 1957/1958 (1958)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za film dokumentalny „Getto ciszy” (1964)
• „Order Stańczyka” – honorowe wyróżnienie miesięcznika „Litery” (1971)
• Nagroda Wojewody Gdańskiego za osiągnięcia w latach 1979–1980 (1980)

Źródło:^[2].

• LesławL. Bartelski LesławL., Polscy pisarze współcześni, Warszawa: Agencja Autorska, 1970 .
• JanJ. Tomkowski JanJ., Słownik pisarzy polskich, Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002 .
• GrażynaG. Bral GrażynaG. i inni red., Słownik dziennikarzy i publicystów Pomorza 1945–2005, Gdańsk: Stowarzyszenie Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział Morski w Gdańsku, 2008 .

• Pisarze Sopotu, Miejska Biblioteka Publiczna im. Józefa Wybickiego w Sopocie [zarchiwizowane 2014-12-14] .
• Jerzy Afanasjew w bazie filmpolski.pl
• Jerzy Afanasjew, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-09] .
• Jerzy Afanasjew w bazie Filmweb
• Jerzy Afanasjew w bazie IMDb (ang.)
• Jerzy Afanasjew na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”