PROFILPELAJAR.COM

Jaskinnica włoska
	Speleomantes italicus
	(Dunn, 1923)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy ogoniaste
Rodzina	bezpłucnikowate
Podrodzina	Plethodontinae
Rodzaj	Speleomantes
Gatunek	jaskinnica włoska
Synonimy
	Hydromantes italicus Dunn, 1923; Hydromantoides italicus (Dunn, 1923); Hydromantes genei italicus Dunn, 1923; Hydromantes italicus italicus Dunn, 1923; Hydromantes italicus gormani Lanza, 1952; Hydromantes genei gormani Lanza, 1952; Speleomantes italicus italicus (Dunn, 1923); Speleomantes italicus gormani (Lanza, 1952);
	Hydromantes italicus Dunn, 1923; Hydromantoides italicus (Dunn, 1923); Hydromantes genei italicus Dunn, 1923; Hydromantes italicus italicus Dunn, 1923; Hydromantes italicus gormani Lanza, 1952; Hydromantes genei gormani Lanza, 1952; Speleomantes italicus italicus (Dunn, 1923); Speleomantes italicus gormani (Lanza, 1952);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jaskinnica włoska^[3], pieczarnik włoski^[4] (Speleomantes italicus) – gatunek płaza ogoniastego z rodziny bezpłucnikowatych (Plethodontidae). Występuje endemicznie w Apeninach Północnych i Środkowych do wysokości bezwzględnej 2430 m n.p.m. Dorasta do 12 cm długości i cechuje się różnorodnym ubarwieniem. Gatunek zagrożony (EN) w związku z dużym prawdopodobieństwem wyginięcia z powodu infekcji patogenicznym grzybem Batrachochytrium salamandrivorans.

Wygląd

Samce dorastają do 11,2 cm, a samice do 12,0 cm. Długość ogona wynosi nieco mniej niż połowa długości całego ciała. Kończyny są dobrze rozwinięte – kończyny tylne nieco dłuższe niż przednie. Dłonie mają cztery, a stopy pięć spłaszczonych palców. Ubarwienie zróżnicowane – zazwyczaj od jasnobrązowego do czarnego. Brzuch jest zazwyczaj ciemny. Grzbiet jest często pokryty kropkami, plamami, paskami, a wzory te mogą być czerwone, żółte, szare lub zielone^[5].

Zasięg występowania i siedlisko

Występuje wyłącznie w Apeninach Północnych i Środkowych – od włoskich prowincji Reggio Emilia i Lukka na północy do prowincji Pescara na południu. Występuje od poziomu morza do wysokości bezwzględnej 2430 m n.p.m.^[2] Gatunek ten zasiedla wilgotne kamieniste odkrywki, jaskinie, szczeliny oraz obszary zalesione w pobliżu strumieni. Spotykany jest również na zagospodarowanych obszarach wiejskich. Występuje rozwój bezpośredni, a samica składa kilka jaj na ziemi^[2].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2022 roku klasyfikuje jaskinnicę włoską jako gatunek zagrożony (EN); wcześniej uznawała ją za gatunek bliski zagrożenia (NT). Status zmieniono, gdyż modele matematyczne pokazują, iż jej szansa na wyginięcie z powodu infekcji patogenicznym grzybem Batrachochytrium salamandrivorans w ciągu następnych 5 pokoleń (25–50 lat) wynosi ponad 20%. Pomimo że sama jaskinnica włoska nie była przebadana pod kątem podatności na infekcje B. salamandrivorans, podatność tę wykazano u spokrewnionych gatunków, takich jak jaskinnica sardyńska (Speleomantes genei). Obecnie natomiast na obszarach występowania jaskinnica włoska spotykana jest często, a jej populację określa się jako stabilną^[2].

Płaz ten spotykany jest w wielu obszarach chronionych i obszarach Natura 2000. Wymieniony jest w załączniku II konwencji berneńskiej oraz załączniku IV dyrektywy siedliskowej Unii Europejskiej. W jego ochronie pomóc może m.in. lepsze zrozumienie biologii B. salamandrivorans^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Speleomantes italicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e IUCN SSC Amphibian Specialist Group, Speleomantes italicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2022, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2022-1.RLTS.T20458A89709054.en [dostęp 2023-03-19] (ang.).
↑ MartaM. Sowińska MartaM., MariuszM. Wideński MariuszM., PawełP. Zalewski PawełP., Wielka Encyklopedia Zwierząt Tom 7 Płazy traszki i salamandry, 2013, s. 34, ISBN 978-83-248-4001-4 .
↑ E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 14, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).
↑ Hydromantes italicus: Italian Cave Salamander, [w:] AmphibiaWeb [online], University of California, Berkeley, CA, USA, 2021 [dostęp 2023-03-06] .