PROFILPELAJAR.COM

Jan Piotr Chrząszcz
Data i miejsce urodzenia	27 kwietnia 1857 ; Mionów
Data i miejsce śmierci	26 lutego 1928 ; Pyskowice
	Proboszcz parafii św. Mikołaja w Pyskowicach
Okres sprawowania	25 listopada 1890–26 lutego 1928
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	15 lipca 1881
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Piotr Chrząszcz, niem. Johannes Peter Chrząszcz (ur. 27 kwietnia 1857 w Mionowie, zm. 26 lutego 1928 w Pyskowicach^[a]) – górnośląski kapłan i historyk regionalny.

Życiorys

Pochodził z rodziny chłopskiej Josefa i Marianny z d. Hupka. Ukończył szkołę podstawową w Wierzchu. Od dzieciństwa wykazywał zainteresowania humanistyczne. 15 lipca 1881 otrzymał święcenia kapłańskie^[1]. Od 25 listopada 1890 do śmierci^[2] był proboszczem parafii św. Mikołaja w Pyskowicach^[1]^[3].

Dokonania

Największą pasją ks. Chrząszcza była historia Górnego Śląska. Do badań nad nią zachęcił go ks. Augustin Weltzel z Tworkowa, swego czasu najwybitniejszy znawca dziejów tego regionu zwany „Śląskim Tacytem”. Osiągnięcia ks. Chrząszcza w badaniu przeszłości Górnego Śląska były tak znaczące, że wiejskiemu proboszczowi zaproponował wykłady Uniwersytet Wrocławski.

Był współzałożycielem Muzeum Górnośląskiego w Gliwicach w 1905.

W 1904 z udziałem ks. Chrząszcza opracowano statut dla Górnośląskiego Towarzystwa Historycznego (Oberschlesischer Geschichtsverein) z siedzibą w Opolu. Towarzystwo rozpoczęło działalność w tym samym roku, wtedy też zaczęto wydawać pismo „Oberschlesische Heimat”, którego Chrząszcz był najpierw zastępcą redaktora naczelnego, a od 1913 redaktorem naczelnym. Równocześnie objął funkcję prezesa Towarzystwa. Publikował bardzo wiele, zarówno w piśmie przez siebie redagowanym, jak i w innych. Spisał dzieje wielu miejscowości na Górnym Śląsku, m.in. Prudnika, Białej Prudnickiej, Krapkowic, Pyskowic, Toszka, Gliwic, Mionowa, Wierzchu. Był autorem opracowań historycznych o wielu kościołach i klasztorach. Jego ogromny dorobek pisarski liczy 161 pozycji. Pisał zarówno po polsku jak i po niemiecku: w pierwszym języku wydawał modlitewniki i pozycje o charakterze popularnym, w drugim – prace naukowe. Był poliglotą – znał niemiecki, polski, czeski, łaciński, grecki i hebrajski.

Jako Johannes Chrząszcz pisał o Maryi z Lourdes (1890), św. Wojciechu (1897), św. Jacku, błogosławionym Czesławie i błogosławionej Bronisławie (wszyscy z Górnego Śląska) – 1897, opisał historię Kościoła na Śląsku (1908), dzieje miast: Pyskowic i Toszka (1900/1927), Gliwic (1907), Głubczyc (1912), Krapkowic^[b] (1922) i Białej. Publikował też artykuły historyczne^[4].

Wybrane prace

De evangelio secundum Hebraeos ... Dissertation, gedruckt im Verlag Theodorum Zalewski, Gleiwitz 1888
Maria von Lourdes: Geschichte des Gnadenortes Lourdes. Verlag Wilpert, Groß-Strehlitz 1890
Der heilige Adalbert, Bischof und Märtyrer. Verlag G. P. Aderholz, Breslau 1897
Drei schlesische Landesheilige. Der heilige Hyacinth, der selige Ceslaus und die selige Bronislawa. Verlag G. P. Aderholz, Breslau 1897
Geschichte der Städte Peiskretscham und Tost sowie des Toster Kreises in Ober-Schlesien. Verlag G. Palla, Peiskretscham 1900
Fest-Schrift zur 50-jährigen Jubel-Feier der katholischen St. Barbara-Pfarrgemeinde in Königshütte O.-S.. St. Hyacinth-Druckerei, Königshütte 1902
Einige Reisebilder aus Oberschlesien, Mähren und Böhmen. Verlag R. Nischkowsky, Breslau 1904
Kirchengeschichte Schlesiens (für Schule und Haus). Verlag Aderholz, Breslau 1908
Das Dreiding in der Herrschaft Moschen, umfassend die Dörfer Deutsch- und Polnisch-Müllmen, Czartowitz, Legelsdorf, Charlottendorf und Moschen. 1909
Das Stadtbuch der Stadt Neustadt O.-S., Eintragungen aus dem Jahre 1537 bis 1542. In: Sonderabdruck der Zeitschrift „Oberschlesien”, 1912
Geschichte der Stadt Neustadt in Oberschlesien. Herausgegeben vom Magistrat Neustadt O/S, 1912
Geschichte von Zülz. In: Sonderabdruck aus der Zeitschrift „Oberschlesische Heimat”
Festschrift zum hundertjährigen Jubiläum des Klosters der Barmherzigen Brüder zu Pilchowitz 1814 bis 1914. In: Schlesische Volkszeitung, Breslau 1914
Geschichte der Stadt Zülz in Oberschlesien; von den ältesten Zeiten bis zur Gegenwart (Mitautoren: Hanke, Israel Rabin; Herausgeber: Magistrat Zülz), 1926
Das schwarze Buch von Gleiwitz. 1927
Die Geschichte der Städte Peiskretscham und Tost sowie des Kreises Tost-Gleiwitz (2., verbesserte und erweiterte Auflage), Verlag Palla, Peiskretscham 1927
Geschichte der Stadt Krappitz in Oberschlesien. Verlag R. Nischkowsky, Breslau 1932

Uwagi

↑ Wówczas niemieckie Peiskretscham.
↑ Geschichte der Stadt Krappitz in Oberschlesien. Książka została ponownie wydana w 2011 przez Wydawnictwo Drukarnia SADY, jako reprint, wraz z polskim tłumaczeniem autorstwa Henryka Steinhoffa.

Przypisy

↑ ^a ^b Anna Kulczyk, Bogusław Małusecki: Ks. dr Johannes Chrząszcz – biografia. Muzeum w Gliwicach. [dostęp 2018-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-15)].
↑ Wystawa plenerowa dorobku ks. dr Johannesa Chrząszcza. Pyskowice to Wy. [dostęp 2018-07-14].
↑ Kapłani wcześniej posługujący w naszej parafii. Parafia św. Mikołaja. [dostęp 2018-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-15)].
↑ Franz Heiduk: Oberschlesisches Literatur-Lexikon : biographisch-bibliographisches Handbuch. T. Teil 1. Heidelberg: 2000. ISBN 3-932608-61-5.