Józef Szanajca

Popiersie w Warszawie
Data i miejsce urodzenia	17 marca 1902 Lublin
Data i miejsce śmierci	24 września 1939 Płazów
Narodowość	polska
Alma Mater	Politechnika Warszawska
Dziedzina sztuki	architektura
Epoka	modernizm
Ważne dzieła
Centralny Dworzec Pocztowy, dom mieszkalny BGK w Warszawie, pawilon polski na wystawie w Paryżu 1937
Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Szanajca (ur. 17 marca 1902 w Lublinie, zm. 24 września 1939 pod Płazowem)^[1] – polski inżynier architekt, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej architektury modernistycznej. Reprezentował kierunek funkcjonalno-konstruktywistyczny. Propagator nowoczesnej estetyki architektonicznej, alternatywnej w stosunku do tradycji klasycznej i dworkowo-szlacheckiej.

Józef Szanajca był synem lubelskiego aptekarza, Ludwika Szanajcy i Marii Szczurkowskiej^[2]. Ukończył Szkołę Handlową Zgromadzenia Kupców Miasta Lublina i tam zdał w 1919 roku maturę^[3]. Potem wyjechał na studia na Politechnice Warszawskiej.

Szanajca w okresie międzywojennym był członkiem grupy architektonicznej Praesens^[4]. Był zwolennikiem funkcjonalizmu i konstruktywizmu w architekturze oraz idei Bauhausu. W 1927 ukończył Politechnikę Warszawską. Filister Polskiej Korporacji Akademickiej Welecja. W latach 1929–1939 pracował jako st. asystent w Katedrze Projektowania Hal Przestrzennych PW. 1929–1933 był projektantem w ZUS, a od 1935 do 1939 rzeczoznawcą Towarzystwa Kredytowego m. Warszawy. Współpracował na stałe (od 1926) z Bohdanem Lachertem, i dorywczo ze Stanisławem Brukalskim, Lechem Niemojewskim i Włodzimierzem Winklerem^[5].

Ze względu na wadę kręgosłupa nie został zmobilizowany w 1939, ale jako ochotnik zgłosił się na kierowcę wojskowego i poległ 24 września 1939 r. w okolicy Płazowa pod Tomaszowem Lubelskim^[6]. Pochowany w Rudzie Różanieckiej, a następnie w zbiorowej mogile wojskowej w Zamościu (Rotunda Zamojska)^[7].

W 2015 nakładem wydawnictwa Czarne ukazała się biografia Józefa Szanajcy (wspólnie z Bohdanem Lachertem) autorstwa Beaty Chomątowskiej pt. Lachert i Szanajca. Architekci awangardy^[8].

• 1928 w Warszawie,
• 1929 na I Państwowej Wystawie Krajowej w Poznaniu,
• 1930 w Budapeszcie,
• 1937 w Paryżu.

Spośród projektów przy których współpracował wyróżnionych zostało nagrodami: pierwszą – 17, drugą – 10, trzecią – 4 czwartą – 3. Zakupionych zostało siedem a „wzmiankę zaszczytną” przyznano jednej pracy.

• główny architekt biura projektów Centralnego Dworca Pocztowego (1933-39),

Prace dla Warszawy:

• dom mieszkalny BGK przy Frascati 3,
• dom mieszkalny Państwowego Zakładu Emerytalnego i szpital PCK na Solcu,
• wille na Saskiej Kępie i Żoliborzu.
• współautor pawilonu polskiego na wystawie w Paryżu 1937 (z B. Pniewskim, S. Brukalskim, B. Lachertem).

Ulica i popiersie na warszawskiej Pradze-Północ^[9].

W 2016 z inicjatywy Stowarzyszenia ŁADna Kępa ustanowiona została Nagroda im. Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy Najlepsza architektura Saskiej Kępy^[10].

• Beata Chomątowska: Lachert i Szanajca. Architekci awangardy. Wyd. 1. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015. ISBN 978-83-7536-837-6.

• Józef Szanajca. teatrnn.pl. [dostęp 2019-04-14].