Józef Lutosławski

Józef Lutosławski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1881
Drozdowo

Data i miejsce śmierci

5 września 1918
Moskwa

Narodowość

polska

Józef Lutosławski (ur. 1881 w Drozdowie, zm. 5 września 1918 w Moskwie) – ziemianin związany z Narodową Demokracją, działacz organizacji polskich w Rosji podczas I wojny światowej. Współzałożyciel Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Warszawie i działacz jego oddziału w Riazaniu, kierownik Wydziału Wojskowego Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego w Moskwie. Rozstrzelany przez Czekę za prowadzenie propagandy kontrrewolucyjnej.

Życiorys

Syn Franciszka Dionizego, ojciec Witolda, kompozytora i dyrygenta. Jego braćmi byli redaktor „Gazety Rolniczej” Jan Lutosławski, poseł na Sejm II RP ks. Kazimierz Lutosławski, społecznik Stanisław Lutosławski, działacz narodowy Marian Lutosławski oraz ideolog Narodowej Demokracji i polskiego harcerstwa Wincenty Lutosławski.

Odbył studia rolnicze w Zurychu, po czym także filozoficzne w Berlinie. Był członkiem Ligi Narodowej (LN) od około 1905 roku[1].

W 1905 został współpracownikiem „Gońca Porannego”, nowego organu prasowego LN na terenie zaboru rosyjskiego. Redakcję pisma, wykupionego od Franciszka Granowskiego przez Maurycego Zamoyskiego, zreorganizował jego brat Marian[2], który następnie wydawał „Gońca” z Zamoyskim i Eligiuszem Niewiadomskim[3].

Po zlikwidowaniu „Przeglądu Wszechpolskiego” przez Romana Dmowskiego w 1905 Józef Lutosławski redagował z Zygmuntem Balickim nowy tygodnik endecki „Myśl Polska” (pierwszy numer w 1906[4]), zamknięty w 1907 i zastąpiony w 1908 przez miesięcznik „Przegląd Narodowy”[5].

W latach 1908–1915 administrował majątkiem rodzinnym w Górnym Drozdowie oraz browarem. Brał aktywny udział w życiu kulturalnym i społecznym ziemi łomżyńskiej. Organizował przedstawienia, prowadził kursy rolnicze propagując spółdzielczość.

Należał z bratem Marianem do zagorzałych zwolenników Ententy[6]. Po wybuchu I wojny światowej jesienią 1914 obaj organizowali z inicjatywy Romana Dmowskiego Centralny Komitet Obywatelski w Warszawie[7]. Latem 1915 Lutosławscy opuścili Drozdowo w obliczu ofensywy niemieckiej, udając się z rodziną w okolice Mińska, a następnie pod koniec sierpnia do Moskwy[8]. Tam również zajmowali się organizacją pomocy i edukacji dla uchodźców[9]. Latem 1917, w okresie puczu Korniłowa, opowiadali się zdecydowanie przeciw bolszewikom, ścierając się na tym tle z Zofią Lutosławską, która uważała za priorytet wyprowadzenie Rosji z wojny i poprawę bytu ludności[10].

Był kierownikiem Wydziału Wojskowego Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego (RPZM)[11]. Wraz z bratem Marianem miał wykraść tekst tajnego traktatu zawartego przez Niemcy i Rosję bolszewicką 22 grudnia 1917 podczas rokowań pokojowych w Brześciu, przesłany następnie do Warszawy kardynałowi Aleksandrowi Kakowskiemu, co odegrało rolę w przygotowaniach Polski do zbliżającej się wojny z bolszewikami[potrzebny przypis]. Tekst ten był uważany za sfabrykowany. Wydawany przez Franciszka Skąpskiego[12] w Piotrogrodzie „Dziennik Narodowy” doniósł, że Lutosławscy zostali aresztowani jako kierownicy organizacji preparującej dokumenty do rozpowszechniania w Europie poprzez ambasady w ramach propagandy przeciw rządowi bolszewików i że podobne fałszerstwa trafiły wcześniej do wiadomości tamtejszego Klubu Narodowego[13]. Za mistyfikację RPZM uznał dokument przedstawiony przez Lutosławskiego w 1918 jako odpis traktatu niemiecko-rosyjskiego także Mieczysław Birnbaum, główny negocjator w tajnych rokowaniach polsko-bolszewickich w Mikaszewiczach z ramienia Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego (według zapisu w diariuszu Michała Stanisława Kossakowskiego z 14 listopada 1919)[14].

Lutosławski został wraz z bratem aresztowany przez Czekę 25 kwietnia 1918 pod zarzutem działalności kontrrewolucyjnej i fałszowania dokumentów[15], skazany na śmierć i 5 września 1918 rozstrzelany w moskiewskim więzieniu na Butyrkach[a].

Podczas pobytu w więzieniu napisał patriotyczną książkę Chleb i ojczyzna.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Tam przynajmniej bracia byli przetrzymywani i odwiedzeni przez Zofię Lutosławską[16]. Na temat ich śmierci krążyły różne pogłoski: że zostali straceni w publicznej egzekucji w jednym z parków Moskwy[17] lub że szef Czeki Feliks Dzierżyński zabił ich osobiście po burzliwej wymianie zdań na temat polskiej polityki[18].

Przypisy

  1. ↑ Kozicki 1964 ↓, s. 578.
  2. ↑ Kozicki 1964 ↓, s. 281–282.
  3. ↑ Goniec Poranny : pismo codzienne / red. Franciszek Juljusz Granowski [online], Biblioteka Narodowa [dostęp 2024-03-23].
  4. ↑ Myśl Polska : tygodnik poświęcony zagadnieniom życia narodowego w zakresie politycznym, społecznym, naukowym, literackim i artystycznym / red. Zygmunt Skarzyński [online], Biblioteka Narodowa [dostęp 2024-03-23].
  5. ↑ Kozicki 1964 ↓, s. 284.
  6. ↑ Alayeto 1983 ↓, s. 120.
  7. ↑ Alayeto 1983 ↓, s. 126.
  8. ↑ Alayeto 1983 ↓, s. 146.
  9. ↑ Alayeto 1983 ↓, s. 146–147.
  10. ↑ Alayeto 1983 ↓, s. 169–170.
  11. ↑ Zatorski 1957 ↓, s. 314.
  12. ↑ Dziennik Narodowy / red. Franciszek Skąpski [online], Biblioteka Narodowa [dostęp 2024-03-23].
  13. ↑ „Tajne” dokumenty, „Czerwony Sztandar”, 14 (194), Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy, 1918, s. 9.
  14. ↑ Sieradzki 1959 ↓, s. 90.
  15. ↑ Alayeto 1983 ↓, s. 181.
  16. ↑ Alayeto 1983 ↓, s. 183.
  17. ↑ Alayeto 1983 ↓, s. 185.
  18. ↑ Alayeto 1983 ↓, s. 186.

Bibliografia

Linki zewnętrzne