Iza (Idess – oficjalnie zmieniła imię w listopadzie 1947 roku[1]) Bieżuńska urodziła się 1 stycznia 1917 roku w Warszawie[2][3] w rodzinie żydowskiej, jako córka Eliasza Bieżuńskiego (kupca i właściciela kamienic) i Dyny z domu Prawda. Miała starszą siostrę Rajzlę. Do 1929 roku, z powodu choroby serca, uczyła się w domu. Naukę szkolną rozpoczęła od czwartej klasy. W 1934 roku ukończyła gimnazjum humanistyczne Janiny Święcickiej w Warszawie i rozpoczęła studia historyczne oraz filologiczne na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Brała udział w zajęciach prowadzonych przez uczonych, m.in. filologów: Tadeusza Zielińskiego, Aleksandra Turyna, Władysława Strzeleckiego, Jerzego Manteuffla oraz historyków: Tadeusza Wałka-Czerneckiego i Zdzisława Zmigrydera-Konopki. Od trzeciego roku studiów redagowała, pod kierunkiem Zdzisława Zmigrydera-Konopki, bibliografię historii starożytnej, ukazującą się w Przeglądzie Klasycznym. W 1938 roku, na podstawie pracy „Emancypacja kobiety greckiej w świetle źródeł papirusowych”, została magistrem filozofii w zakresie historii. Pomimo zdania kilku egzaminów i uzyskania prawa uczęszczania na seminarium, nie ukończyła studiów filologicznych. W tym samym roku została asystentką Zmigrydera-Konopki w Wolnej Wszechnicy Polskiej, gdyż nie mogła zostać zatrudniona na Uniwersytecie Warszawskim z powodu żydowskiego pochodzenia, a także wyjechała, jako najmłodszy uczestnik, na VIII Międzynarodowy Kongres Historyków w Zurychu. W latach 1937–1939 odbyła w gimnazjum im. Cecylii Goldman-Landauowej, pod kierunkiem Mariana Małowista, praktykę nauczycielską. W 1939 roku, przed wybuchem II wojny światowej, ukazała się francuska wersja jej pracy magisterskiej, pt. „Etudes sur la condition juridique et sociale de la femme grecque en Egypte gréco-romaine”[3].
Po utworzeniu getta żydowskiego w Warszawie, na tajnych kompletach domowych oraz w żeńskich gimnazjach żydowskich: Felicji (Frydy) Mirlasowej (ul. Długa 50) oraz gimnazjum im. Cecylii Goldman-Landauowej (ul. Przejazd 5), prowadziła naukę historii i greki. W lipcu 1942 roku opuściła potajemnie getto (w czym pomogli jej Aleksander Gieysztor i Witold Kula) i ukrywała się w kilku mieszkaniach (m.in. w domu Stanisława Sendorowskiego na Żoliborzu). Udało jej się również wyprowadzić z getta swoich rodziców, ale gospodyni, u której zamieszkali rodzice, zadenuncjowała Bieżuńskich (zostali najprawdopodobniej rozstrzelani na Gęsiówce). Podczas okupacji Bieżuńska straciła całą bliższą i dalszą rodzinę, w tym ponad dwadzieścia osób w getcie warszawskim. We wrześniu 1944 roku, w trakcie powstania warszawskiego, poprzez obóz w Pruszkowie, opuściła Warszawę znajdując schronienie w Jeżowie[3].
W 1945 roku wróciła do Warszawy i została zatrudniona jako referent do spraw personalnych w Departamencie Nauki i Szkół Wyższych Ministerstwa Oświaty (do listopada 1947), a także na stanowisku starszego asystenta naukowego w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1947 roku uzyskała stopień doktora na podstawie pracy „Z zagadnień niewolnictwa w okresie hellenistycznym (Quelques problèmes de l’esclavage dans la période héllenistique)” (wydana w 1949). W tym samym roku wyjechała do Paryża na pierwsze powojenne stypendium rządu francuskiego. Tam, za sprawą rekomendacji przedstawionej przez epigrafikaLouisa Roberta, została przyjęta do Association pour l’Encouragement des Études Grecques. Również w tym samym roku poślubiła Mariana Małowista (1909–1988). W 1951 roku rozprawą habilitacyjną „Poglądy nobilitas okresu Nerona i ich podłoże gospodarczo-społeczne” (wydana w 1952) otrzymała stopień doktora habilitowanego, w 1954 tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1973 roku profesora zwyczajnego[3]. Od 1952 pracowała na stanowisku kierownika Katedry Historii Starożytnej w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego[3], a od 1969 roku była kierownikiem Zakładu Historii Starożytnej[4], którą to funkcję sprawowała do chwili przejścia na emeryturę w 1987[3]. Przez wiele lat wchodziła w skład Rady Redakcyjnej Przeglądu Historycznego[3][4] i była zastępcą redaktora naczelnego[2].
Specjalizowała się w dziejach społecznych i gospodarczych świata hellenistycznego i rzymskiego[2], problematyce niewolnictwa[2][3], w tym szczególnie niewolnictwa w Egipcie hellenistycznym i rzymskim, oraz historią kobiet w starożytności[3]. W uznaniu jej dorobku naukowego w 1959 roku wygłosiła wykład w paryskiej Académie des Incriptions et Belles Lettres, w 1971/1972, jako visiting member of Clare Hall, przebywała w Cambridge, w latach 1974/1975 i 1980 w Institute for Advanced Study w Princeton, a w 1981/1982 prowadziła wykłady jako Gastprofessor na Uniwersytecie w Hamburgu. Ponadto brała udział w pracach Groupe International de Recherches sur l’Esclavage dans l’Antiquité (GIREA) – grupy naukowców zajmujących się niewolnictwem starożytnym oraz publikowała w dwóch poważnych pismach starożytniczych: „Klio. Beiträge zur Alten Geschichte” (od 1959) i „Eirene. Studia graeca et latina” (od 1964). W Polsce Bieżuńska należała m.in. do Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk oraz była przewodniczącą (powołanej w 1986 roku przez rektora UW) Rady Kultury Antycznej[3]. Była uczona o międzynarodowej sławie i spędziła kilka lat w ważnych ośrodkach uniwersyteckich. W roku akademickim 1971/1972 wyjechała do Cambridge jako visiting member of Clare Hall, dwukrotnie gościła w Princeton w Institute for Advanced Study, pierwszy raz 1974/1975 roku, potem w 1980 roku. W roku akademickim 1981/1982 prowadziła cykl wykładów i zajęć jako Gastprofessor w Hamburgu[5]. W 1982 otrzymała tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Besançon we Francji[3][6].
W roku 1996 ukazał się numer Przeglądu Historycznego poświęcony pamięci Izy Bieżuńskiej-Małowist (rok 1996, Tom 87, zeszyt 2)[11].
W 26. rocznicę śmierci Izy Bieżuńskiej-Małowist ukazał się poświęcony jej numer specjalny Przeglądu Historycznego (rok 2016, tom 107, zeszyt 3)[12].
W roku 2019 nakładem UVK Verlagsgesellschaft mbH (Konstancja, 2019)[13] ukazało się niemieckie tłumaczenie pracy magisterskiej Izy Bieżuńskiej-Małowist wydanej w 1939 roku po francusku[14], której nieliczne egzemplarze przetrwały w bibliotekach i zbiorach prywatnych[15].
Przypisy
↑WaldemarW.BaraniewskiWaldemarW., WojciechW.TygielskiWojciechW., Andrzej KajetanA.K.WróblewskiAndrzej KajetanA.K. (red.), Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816–2016. Portrety uczonych Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945 / redaktorzy naukowi Waldemar Baraniewski, Wojciech Tygielski, Andrzej Kajetan Wróblewski A-K / [Baraniewski, Waldemar ; Tygielski, Wojciech ; ], Wydanie 1, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016, ISBN 978-83-235-2069-6 [dostęp 2023-05-18]. Brak numerów stron w książce
↑WaldemarW.BaraniewskiWaldemarW., WojciechW.TygielskiWojciechW., Andrzej KajetanA.K.WróblewskiAndrzej KajetanA.K. (red.), Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816–2016. Portrety uczonych Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945 / redaktorzy naukowi Waldemar Baraniewski, Wojciech Tygielski, Andrzej Kajetan Wróblewski A-K / [Baraniewski, Waldemar ; Tygielski, Wojciech ; ], Wydanie 1, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016, ISBN 978-83-235-2069-6 [dostęp 2023-05-18]. Brak numerów stron w książce
↑ abKto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 91–92.
↑M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 – na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego - wymieniona jako prof. dr Bieżuńska Małowistowa Izabela.
.jpg)
