Grobowiec Iryny Wilde na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie
Iryna Wilde, właśc. Daryna Dmytriwna Makohon, ukr. Іри́на Ві́льде, Дарина Дмитрівна Макогон, (ur. 5 maja1907 w Czerniowcach, zm. 30 października1982 we Lwowie) – ukraińska pisarka. Była córką pisarza Dmytro Makohona oraz matką orientalisty i tłumacza Jaremy Połotniuka.
W roku 1923 opuściła przyłączone do Rumunii Czerniowce. Uczęszczała do gimnazjum w Stanisławowie. W 1928 roku została studentką filologii słowiańskiej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Studia musiała jednak przerwać na czwartym roku z przyczyn finansowych[1].
W roku 1930 debiutowała opowiadaniem „Powist’ żyttia” (Powieść życia), wydrukowanym w czasopiśmie „Diło”[1].
W latach 1933–1939 pracowała w Kołomyi jako nauczycielka, była też współpracownikiem czasopisma „Żinocza dola” ukazującego się w Kołomyi.
Pierwsza powieść pisarki pt. „Wikna nawstiż” (Okna na oścież, 1934) ukazywała się na łamach pisma „Żinocza Dola”. Pierwszą powieścią wydaną w formie odrębnej książki był utwór „Metełyky na szpylkach” („Motyle na szpilkach”, 1936)[1]. W tym samym roku ukazały się powieści "Bje wośma" oraz zbiór nowel "Chymerne serce". Przed II wojną światową ukazała się jeszcze powieść „Pownolitni dity” (Pełnoletnie dzieci, 1939)[1]. Pierwsze utwory Iryny Wilde w niebanalny sposób opisywały życie i problemy młodzieży, proces dojrzewania młodych ludzi oraz ich drogę do dorosłego życia. Powieści szybko zdobyły uznanie krytyków ze względu na oryginalność tematyki oraz umiejętność przekonującej konstrukcji świata przeżyć wewnętrznych bohaterów[1].
W 1934 pisarka poślubiła leśnika Jewhena Połotniuka, który zginął 23 października 1943 w Worochcie z rąk Niemców za pomoc partyzantom Sidora Kowpaka[2]. Ze względu na to wydarzenie Sidor Artiemiewicz Kowpak przez całe życie czuł się zobowiązany pomagać pisarce i nie raz wstawiał się w późniejszym czasie przed władzami za jej synem Maksymem, którego władze radzieckie oskarżały o nacjonalizm[2]. Po śmierci męża Iryna Wilde przeniosła się z dziećmi do Lwowa.
W czasach radzieckich pisarka tworzyła szkice, opowiadania i powieści, które dotyczyły jednak zupełnie innych tematów i wprowadzały w życie postulaty, jakie stawiała twórcom metoda socrealizmu. Pierwszą powieścią Wilde, w której wyraźniej zaznaczył się nowy kierunek, był utwór „Ti z Kowalśkoji”, opowiadający o losach komunistycznego rewolucjonisty działającego w Galicji, na ukraińskim obszarze etnograficznym znajdującym się w granicach II RP. Zgodnie z zasadami estetyki socrealistycznej pisarka ukazuje proces formowania się świadomości socjalistycznej wśród młodzieży robotniczej, wywołany różnymi przyczynami społeczno-politycznymi[3].
W latach 1945–1949 Iryna Wilde była specjalnym korespondentem dziennika „Prawda Ukrainy”. W roku 1947 została posłanką Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR. W roku 1940 została członkiem Związku Literatów ZSRR.
W roku 1965 otrzymała nagrodę im. Szewczenki za powieść „Sestry Riczynśki” (Siostry Riczyńskie). To właśnie ten dwutomowy utwór wzniósł pisarkę, zdaniem Bohdana Romanenczuka, na wyżyny literatury socrealistycznej[4]. Iryna Wilde pisała ten utwór przez ponad ćwierć wieku, gdyż prace nad nim rozpoczęły się już w 1937[2]. Osią utworu jest życie pięciu córek greckokatolickiego kapłana Arkadija Riczyńskoho oraz ich dostosowywanie się do nowej rzeczywistości po nagłej śmierci ojca, co równoznaczne jest z utratą dotychczasowego wygodnego życia. Utwór ten, mimo iż otrzymał główną ukraińską nagrodę literacką, przez wiele następnych lat wyłączony był z obiegu wydawniczego. Okazało się bowiem, iż autorka nawet w warunkach ówczesnej cenzury zdołała przemycić do swojej powieści takie elementy, jak wzmianka o wielkim głodzie, represjach, a także nakreślić elementy pozytywnego obrazu ukraińskiego nacjonalisty[5].
Pod koniec lat 70. pisarka osiedliła się na ulicy Czumackiej we Lwowie. W tym też mieście zmarła. Została pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim.
Twórczość
Pięciotomowe wydanie dzieł zebranych Iryny Wilde (Kijów, 1968)
