Irlandzka walka o niepodległość

Irlandia była pod panowaniem angielskim przez 750 lat, od złożenia hołdu lennego Henrykowi II z dynastii Plantagenetów w 1171 r. aż do utworzenia w 1921 r. Wolnego Państwa Irlandzkiego. Przez ten czas istniało na wyspie wiele ruchów niepodległościowych.

Utrata niepodległości

Początek utraty niepodległości przez państwo irlandzkie datuje się na rok 1171. Wtedy też Irlandczycy pod presją papieża Hadriana IV złożyli hołd lenny Henrykowi II z dynastii Plantagenetów. Przymusowe podporządkowanie się Anglikom zakończyło wielowiekową batalię Irlandii o zachowanie niezależności. Przez ostatnie stulecia stanowiła łakomy kąsek, ale nie dała się przez nikogo zagarnąć – ani przez legiony rzymskie, ani wojska wikingów czy Normanów.

Mimo licznych buntów i powstań, z każdym wiekiem umacniało się panowanie Anglików na Wyspie. Pod koniec XV w. dynastia Tudorów rozpoczęła powolny podbój Irlandii. W 1541 r. Henryk VIII jako pierwszy władca angielski ogłosił się królem Irlandii, która jednak nie uznała go jako głowy Kościoła i pozostała przy katolicyzmie. W 1641 w Irlandii wybuchło powstanie, które – także dzięki wojnie domowej, jaka rok później przeszła przez Anglię – pozwoliło jej uzyskać pewną niezależność, jednak już w 1649 r. wojska Olivera Cromwella całkowicie spustoszyły wyspę (masakra w Drogheda) i rozpoczęły trzyletnią, bezlitosną kampanię przywracania władzy angielskiej.

Największe represje spotkały Irlandczyków w latach panowania Wilhelma Orańskiego. W 1690 r., po przegranym powstaniu w Boyne, król angielski zakazał zasiadania katolików w parlamencie, odebrał im prawo głosu i wydał ustawę niedopuszczającą ich do studiowania na uniwersytetach i pracy w niektórych zawodach. Przez sto lat Irlandia pozbawiona była swoich podstawowych praw, a jej mieszkańcy stali się ofiarami prześladowań i ostrej dyskryminacji.

Myśl niepodległościowa w wieku XIX

Wolfe Tone

W czasie rewolucji francuskiej powstało założone przez Wolfe’a Tone’a Towarzystwo Zjednoczonych Irlandczyków – stowarzyszenie o tendencjach separatystycznych. W 1798 r. wybuchło szybko stłumione powstanie (zob. Republika Connaught). W 1801 r. Irlandia została wcielona do Królestwa Wielkiej Brytanii, tworząc Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii.

W pierwszej połowie XIX w. rodzący się podziemny ruch irlandzki podzielił się na dwa odłamy: jeden, skupiony wokół Stowarzyszenia Katolickiego (Henry Grattan i Daniel O’Connell), głosił hasła polityki ugodowej, zmierzającej do negocjacji z Anglikami, głównie o prawa katolików. Drugi zaś – powstała w 1842 r. Młoda Irlandia (Charles Gavan Duffy) – hołdowała hasłom radykalnym i rewolucyjnym, zapowiadając walkę o niepodległość. W 1848 r. z jej inicjatywy rozpoczęło się powstanie, nieudane i krwawo stłumione, nazywane sarkastycznie „bitwą na grządce kapusty w ogrodzie wdowy McCormack[1].

W 1845 r. przez Irlandię przeszła ziemniaczana zaraza, która zapoczątkowała czteroletnią klęskę głodu. W tym czasie sprawy polityczne zeszły na dalszy plan. Wtedy też nastąpiła masowa emigracja z Wyspy, głównie do Stanów Zjednoczonych. Właśnie w Ameryce został założony nowy ruch rewolucyjny Towarzystwo Feniańskie. Fenianie nawiązywali do bojowych tradycji Tone’a i odrzucali możliwość parlamentarnych metod walki. Jednym z przywódców ruchu był John O’Leary, który swoje idee ogłaszał w wydawanym przez siebie piśmie The Irish People (Irlandzki lud). W 1867 r. na terenie Irlandii wybuchło kolejne powstanie, ale, tak jak i wcześniejsze, zakończyło się całkowitym fiaskiem – nie nadeszła oczekiwana pomoc od fenian, a przywódców aresztowano jeszcze przed rozpoczęciem buntu.

Po klęsce powstania podjęto walkę o niezależność w angielskim parlamencie (ruch home rule, zainicjowany przez Isaaca Butta i Charlesa Stewarta Parnella). Irlandczycy znaleźli niespodziewanego sojusznika w osobie premiera Anglii Williama Gladstone’a. Szef brytyjskiego rządu próbował przeforsować w parlamencie dwie ustawy o przyznaniu Irlandii autonomii, ale obie upadły – pierwsza w Izbie Gmin, druga w Izbie Lordów.

W stronę autonomii

Pod koniec XIX w. powstała Irlandzka Partia Socjalistyczno-Republikańska, założona przez Jamesa Connolly’ego, głosząca radykalne hasła i nawiązująca do myśli walki wyzwoleńczych. W 1916 roku była ona odpowiedzialna za wybuch powstania wielkanocnego. Po niespełna tygodniu powstanie upadło, a Anglicy wykonali publiczne wyroki śmierci na przywódcach. Od 1919 roku rozpoczęła się wojna o niepodległość, zakończona w 1921 roku zawarciem pokoju między premierem Lloydem George’em, a Arthurem Griffith’em przewodniczącym irlandzkiej delegacji. Irlandia otrzymała status niezależnego w prawach dominium[2].

W latach 1922–1923 przez Zieloną Wyspę przetoczyła się wojna domowa, która wybuchła z powodu zgody rządu de Valery na pozostanie w Zjednoczonym Królestwie Irlandii Północnej[2].

W 1937 roku republika uzyskała własnego prezydenta, a w 1949 wystąpiła ze Wspólnoty Brytyjskiej.

Przypisy

  1. Battle of Widow McCormack’s Cabbage Patch. yourirish.com. [dostęp 2012-04-03]. (ang.).
  2. a b O co walczy Irlandzka Armia Republikańska?. [dostęp 2016-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-07)].

Read other articles:

«Tolkien» redirige aquí. Para otras acepciones, véase Tolkien (desambiguación). J. R. R. Tolkien J. R. R. Tolkien en años 1920Información personalNombre de nacimiento John Ronald Reuel TolkienNacimiento 3 de enero de 1892Bloemfontein, Estado Libre de Orange (actual Sudáfrica)Fallecimiento 2 de septiembre de 1973 (81 años)Bournemouth, Inglaterra, Reino Unido Reino UnidoCausa de muerte Úlcera pépticaSepultura Oxford y cementerio de Wolvercote Residencia Birmingham Nacionalidad B...

Former Administrative Regions(2000- 2006) Region 1 Diepsloot Kya Sand Region 2 Midrand Ivory Park Region 3 Bryanston Douglasdale Fourways Randburg Sandton Strijdompark Sunninghill Woodmead Region 4 Emmarentia Greenside Melville Northcliff Rosebank Parktown Parktown North Region 5 Roodepoort Constantia Kloof Northgate Region 6 Doornkop Soweto Dobsonville Protea Glen Region 7 Alexandra Wynberg Bruma Region 8 Inner City Region 9 Johannesburg South City Deep Aeroton Southgate Region 10 Meado...

Наступ на Менаку Війна в Малі Дата: березень 8, 2022 - травень 2023 Місце: Округ Менака, Малі Результат: Перемога Ісламської держави Територіальні зміни: Регіон Менака (окрім міста Менака) повністю перейшов під контроль Ісламської держави Сторони CSP-PSD Рух Визволення Азаваду Гр�...

Swetlana Andrejewna Iwanowa (2010) Swetlana Andrejewna Iwanowa (russisch Светлана Андреевна Иванова, wissenschaftliche Transliteration Svetlana Andreevna Ivanova; * 26. September 1985 in Moskau, RSFSR, Sowjetunion)[1] ist eine russische Schauspielerin. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Karriere 3 Filmografie (Auswahl) 4 Weblinks 5 Einzelnachweise Leben Iwanowa wurde am 26. September 1985 in Moskau geboren. 2006 machte sie ihren Abschluss am Gerassimow-Institut für ...

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (يوليو 2023) هذه مقالة غير مراجعة. ينبغي أن يزال هذا القالب بعد أن يراجعها محرر مغاير للذي أنشأها؛ إذا لزم الأمر فيجب أن توسم المقالة بقوالب الصيانة المناسبة. يمكن أيضاً تق

Questa voce sull'argomento federazioni pallavolistiche è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Federazione di pallavolo degli Stati Uniti d'AmericaDisciplina Pallavolo Nazione Stati Uniti ConfederazioneFédération Internationale de Volleyball (dal 1947) Sede Colorado Springs Presidente Doug Beal Sito ufficialewww.usavolleyball.org/ Modifica dati su Wikidata · Manuale La Federazione statunitense di pallavolo (eng. USA Volleyball, USA...

Juli AshtonAshton, 2006Lahir5 Oktober 1969 (umur 54)[1]Colorado Springs, Colorado, Amerika Serikat[1]Nama lainJulie Astin, Juli Austin, Juli Aston & Julie Austin[1]Tinggi5 ft 9 in (1,75 m)[1]Berat127 pon (58 kg)[1] Juli Ashton (lahir 5 Oktober 1969) adalah mantan aktris porno asal Amerika Serikat.[1] Referensi ^ a b c d e f g Juli Ashton di Internet Adult Film Database Pranala luar Wikimedia Commons memilik...

Guinean world music band This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Ba Cissoko – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2011) (Learn how and when to remove this template message) Image of Ba Cissoko Ba Cissoko is a Guinean world music band featuring five members, two of whom play the tradition...

A basalt stone relief depicting the moon god Avatea, Rarotonga. Cook Islands mythology comprises historical myths, legends, and folklore passed down by the ancient Cook Islanders over many generations. Many of the Cook Islands legends were recited through ancient songs and chants.[1] The Cook Islands myths and legends have similarities to general Polynesian mythology, which developed over the centuries into its own unique character. Creation myth In Cook Islands creation myth, the uni...

Australian singer and pastor Darlene ZschechBackground informationBirth nameDarlene Joyce SteinhardtBorn (1965-09-08) 8 September 1965 (age 58)Brisbane, Queensland, AustraliaOriginSydney, New South Wales, AustraliaGenresContemporary worship music, contemporary Christian musicOccupation(s)Singer, songwriter, pastorInstrument(s)VoiceYears active1989–presentLabelsHillsong, INO, IntegrityWebsitedarlenezschech.comMusical artist Darlene Joyce Zschech (/dɑːrˈliːn ˈtʃɛk/; née Steinhard...

Wakil Bupati Banggai LautPetahanaAblit H. Ilyas, S.H.sejak 26 Februari 2021Masa jabatan5 tahunDibentuk17 Februari 2016Pejabat pertamaDra. Hj. Tuty HamidSitus webwww.banggailautkab.go.id Berikut ini adalah daftar Wakil Bupati Banggai Laut dari masa ke masa. No Wakil Bupati Mulai Jabatan Akhir Jabatan Prd. Ket. Bupati 1 Dra. Hj.Tuty Hamid 17 Februari 2016 26 September 2020 1 [Ket. 1][1] Letkol Sus (Purn.) Drs. H.Wenny Bukamo Jabatan kosong 26 September 2020 5 Desember 2020 ...

Pakistani field hockey player (1947–2020) Abdul RashidRashid Junior (left) with Dhyan ChandPersonal informationFull nameAbdul RashidNationalityPakistaniBorn(1947-03-03)3 March 1947Ghoriwala, Bannu, North-West Frontier Province, British India[1]Died4 November 2020(2020-11-04) (aged 73)[2]PIMS Hospital, Islamabad, Pakistan (laid to rest at Ghoriwala Graveyard, Bannu, Pakistan)SportSportField hockeyPositionCentre-forward Abdul Rashid, known as Rashid Junior, (3 March ...

Lokum redirects here. For Locum, see Lokum (disambiguation). For other uses, see Lokum (disambiguation) and Turkish Delight (disambiguation). Turkish gelatinous candy Turkish delightAn assortment of Turkish delight on display in IstanbulAlternative namesLokumTypeConfectionPlace of originOttoman Empire (Turkey),[1] or Safavid Empire (Iran/Persia)[2]Serving temperatureRoom temperatureMain ingredientsStarch, sugar[3][4][5]Ingredients generally usedFru...

Troops from colonial territories of a nation This article includes a list of general references, but it lacks sufficient corresponding inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (December 2018) (Learn how and when to remove this template message) Call-up ad inviting citizens to enlist in French Colonial Forces, after colonies of North Africa (Algeria, Tunisia) had been reconquered by the Allies in World War II. Colonial troops or colonial army...

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Revolution Ice Rink – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (June 2021) (Learn how and when to remove this template message) Revolution Ice Rink (Spanish: Pista Revolución) was an indoor arena located in Mexico City. The rink hosted some of the volleybal...

This article or section may need to be formatted. You can help Wikipedia by formatting it if you know how. Please also consider changing this notice to be more specific. (July 2023) A major contributor to this article appears to have a close connection with its subject. It may require cleanup to comply with Wikipedia's content policies, particularly neutral point of view. Please discuss further on the talk page. (July 2023) (Learn how and when to remove this template message) Tim HatleyH...

Dutch television show De Wereld Draait DoorThe DWDD studioGenreTalk show, entertainmentDirected byDieuwke WyniaPresented byMatthijs van NieuwkerkCountry of originNetherlandsOriginal languageDutchProductionProduction locationsWestergasfabriek, AmsterdamRunning timeCirca 53 minutesProduction companyBNNVARAOriginal releaseNetworkNPO 3 (2005–2013)NPO 1 (2014–2020)Release10 October 2005 (2005-10-10) –27 March 2020 (2020-03-27) De Wereld Draait Door (Dutch pronunciation: [d...

Indian Hindi web series Karrle Tu Bhi MohabbatCover photo of Karrle Tu Bhi MohabbatGenreDramaCreated byEkta KapoorDeveloped byEkta KapoorWritten byReshu NathDirected byMuzammil DesaiCreative directorsPrashant BhattSonalika BhonsleStarringRam KapoorSakshi TanwarTheme music composerPritam ChakrabortyOpening themeKarrle Tu Bhi MohabbatComposerBinod GhimileCountry of originIndiaOriginal languageHindiNo. of seasons3No. of episodes42ProductionProducersEkta KapoorShobha KapoorProduction locationsMum...

Swedish situationist group Part of the Politics series onThe Situationist InternationalIt is forbidden to forbid Concepts Anti-art Class consciousness Class struggle Communism Dérive Détournement General strike Internationalism Psychogeography Recuperation Situationist prank Spectacle Unitary urbanism Workers' council World revolution People Michèle Bernstein Ivan Chtcheglov Guy Debord Jacqueline de Jong Asger Jorn Attila Kotányi Jørgen Nash Constant Nieuwenhuys Charles Radcliffe Ralph R...

Ja MorantMorant bersama Memphis Grizzlies pada tahun 2021No. 12 – Memphis GrizzliesPosisiPoint guardLigaNBAInformasi pribadiLahir10 Agustus 1999 (umur 24)Dalzell, South Carolina, A.S.Tinggi6 ft 2 in (1,88 m)Berat170 pon (77 kg)Informasi karierSekolah menengah atasCrestwoodPerguruan tinggiMurray StateDraf NBA2019 / Babak: 1 / Urutan pemilihan: ke-2 secara keseluruhanDipilih oleh Memphis GrizzliesKarier bermain2019–sekarang–sekarangRiwayat karier2019�...