Urodził się w Wilnie. W mieście tym ukończył świeckie gimnazjum Józefa Epsztejna, w którym język hebrajski był językiem wykładowym[1]. Był członkiem syjonistycznej organizacji młodzieżowej Dror[2].
W kwietniu 1940 roku powrócił do Warszawy[2]. Po utworzeniu getta warszawskiego aktywnie uczestniczył w działalności podziemnej. Początkowo zajmował się m.in. organizowaniem nielegalnych wyjazdów do Palestyny, tajnym nauczaniem oraz wydawaniem i redagowaniem podziemnej prasy. W związku z działalnością konspiracyjną często podróżował do innych miast Generalnego Gubernatorstwa, posługując się w tym celu fałszywymi „aryjskimi” dokumentami. Wiosną 1942 roku został członkiem Bloku Antyfaszystowskiego[3][a].
28 lipca 1942 roku w getcie warszawskim powstała Żydowska Organizacja Bojowa. Cukierman był jednym z jej członków założycieli, a zarazem należał do jej pierwszej komendy[4]. Zdołał przeżyć wielką akcję deportacyjną w lecie 1942 roku. Jesienią tegoż roku, po rozszerzeniu składu ŻOB, wszedł w skład nowego dowództwa organizacji. Był zastępcą komendanta Mordechaja Anielewicza. Odpowiadał także za sprawy uzbrojenia[5]. Jednocześnie wraz z Cywią Lubetkin reprezentował Dror w składzie Żydowskiego Komitetu Narodowego i Komisji Koordynacyjnej, które sprawowały polityczną pieczę nad Organizacją Bojową. W ramach struktur ŻKN i KK zajmował się sprawami propagandy[6]. Posługiwał się pseudonimem „Antek”[3].
22 grudnia 1942 roku[7] wziął udział w zamachu na kawiarnię „Cyganeria” w Krakowie, często odwiedzaną przez niemieckich oficerów[3][b]. Podczas samoobrony getta w styczniu 1943 roku dowodził grupą członków Droru i Gordonii, którzy podjęli walkę z Niemcami w domu przy ul. Zamenhofa 58[8].
Cywia Lubetkin
13 kwietnia 1943 roku, na niespełna tydzień przed wybuchem powstania w getcie warszawskim, opuścił dzielnicę zamkniętą, by w zastępstwie aresztowanego „Arie” Wilnera objąć stanowisko pełnomocnika żydowskiego ruchu oporu do spraw kontaktów z Polskim Państwem Podziemnym[2]. W czasie powstania kwietniowego, usiłował, jednakże bez większych rezultatów, organizować pomoc dla walczących w getcie towarzyszy[3]. Po upadku powstania i śmierci Anielewicza objął dowództwo nad ŻOB, w której skład wchodzili teraz ocalali bojowcy ukrywający się „po aryjskiej stronie”[2]. Był posiadaczem bliżej niezidentyfikowanego dokumentu wystawionego przez Grupę Ładosia[9].
W maju 1948 roku wyjechał do Izraela, gdzie 19 kwietnia 1949 roku, wraz z żoną – Cywią Lubetkin (1914–1978), założył kibuc Lochame ha-Geta’ot (z hebr.Bojowników Getta)[12]. Tam też urodziło się dwoje ich dzieci: Shimon (ur. 1947) i Yael (ur. 1949)[13].
Autor wspomnień, m.in. Nadmiar pamięci (Siedem owych lat). Wspomnienia 1939–1946, które zostały, zgodnie z jego życzeniem, wydane 10 lat po jego śmierci[3].
W 2001 roku jego wnuczka – Roni Cukierman – została pierwszą izraelską pilotką samolotu bojowego „F-16”[3][12].
Film
Icchak Cukierman jest jednym z głównych protagonistów w filmie Uprising z 2001 roku (reż. Jon Avnet). W jego postać wcielił się David Schwimmer[14].
↑Odpowiedzialność za zamach przypisała sobie Gwardia Ludowa, aby zapobiec niemieckim represjom wobec krakowskich Żydów. Patrz: Smoleński 2015 ↓, s. 12–13.
↑JakubJ.KumochJakubJ. (red.), Lista Ładosia [online], instytutpileckiego.pl, 24 października 2019, s. 13 [dostęp 2020-03-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-15].
Paul R. Bartrop, Michael Dickerman: The Holocaust: An Encyclopedia and Document Collection. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2017. ISBN 978-1-4408-4084-5. OCLC967417159. (ang.).
Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Warszawa Walczy 1939–1945 i Bellona SA, 2014. ISBN 978-83-1113474-4.
