|
Heksogen
Heksogen
|
|
| Nazewnictwo
|
|
|
| Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
|
1,3,5-trinitro-1,3,5-triazacykloheksan
|
| Inne nazwy i oznaczenia
|
| TX, RDX, cyklonit, cyklotrimetylenotrinitroamina, heksahydro-1,3,5-trinitro-1,3,5-triazyna
|
|
| Ogólne informacje
|
| Wzór sumaryczny
|
C3H6N6O6
|
| Inne wzory
|
C3H6N3(NO2)3
|
| Masa molowa
|
222,12 g/mol
|
| Wygląd
|
biały, drobnokrystaliczny proszek[1]
|
| Identyfikacja
|
| Numer CAS
|
121-82-4
|
| PubChem
|
8490
|
| SMILES
|
C1N(CN(CN1[N+](=O)[O-])[N+](=O)[O-])[N+](=O)[O-]
|
|
| InChI
|
InChI=1S/C3H6N6O6/c10-7(11)4-1-5(8(12)13)3-6(2-4)9(14)15/h1-3H2
|
| InChIKey
|
XTFIVUDBNACUBN-UHFFFAOYSA-N
|
|
|
|
|
|
| Podobne związki
|
| Podobne związki
|
oktogen
|
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
|
|
|
|
|
Heksogen (cyklonit, T4, Hx, RDX – od ang. royal demolition explosive[3] lub research department explosive) – organiczny związek chemiczny, jedna z nitroamin heterocyklicznych, stosowana jako materiał wybuchowy.
Właściwości
Prędkość detonacji cyklonitu wynosi 8440 m/s przy gęstości 1,70 g/cm³[4]. W temperaturze pokojowej jest bardzo stabilny – spala się, nie wybuchając. Do detonacji niezbędne jest użycie zapalnika. Heksogen staje się jednak bardzo wrażliwy w postaci krystalicznej poniżej −4 °C.
Zastosowanie
Heksogen jest jednym z najpotężniejszych materiałów wybuchowych kruszących. Ma dużą siłę kruszącą, jest stabilny podczas przechowywania i bezpieczny dzięki małej wrażliwości na bodźce mechaniczne[5][4]. Ma szerokie zastosowanie jako militarny materiał wybuchowy, zarówno samodzielnie w postaci różnych ładunków, jak i jako składnik wielu mieszanin. Po dodaniu do niego plastyfikatorów i innych składników powstają plastyczne materiały wybuchowe, takie jak C4, lecz np. Semtex zawiera zamiast niego pentryt. Heksogen jest też składnikiem m.in. A-IX-2, HBX, torpeksu, H-6, heksalu, HTA. Stosowany do napełniania spłonek pobudzających, lontów detonujących i artyleryjskich pocisków małokalibrowych oraz w mieszaninie z trotylem, do napełniania korpusów pocisków artyleryjskich, bomb lotniczych, min i torped[6].
Historia
Heksogen otrzymano po raz pierwszy w II połowie lat 90. XIX w.[4][5][6] Odkrył go niemiecki chemik i farmaceuta Georg Friedrich Henning (patent nr 104280 z 15 lipca 1898)[7]. Jego szerokie stosowanie rozpoczęło się po opanowaniu bezpiecznych i skutecznych metod syntezy. W czasach II wojny światowej był wykorzystywany w dużych ilościach przez obie walczące strony[5]. Współcześnie jest najważniejszym materiałem wybuchowym o zastosowaniu militarnym[8].
Otrzymywanie
Heksogen otrzymywany jest w reakcji stężonego kwasu azotowego z urotropiną[6]. Uproszczony zapis reakcji[9]:
- (CH2)6N4 + 10HNO3 → (CH2-N-NO2)3 + 3CH2(ONO2)2 + NH4NO3 + 3H2O
Produktami ubocznymi procesu są azotan amonu i diazotan metanodiolu, CH2(ONO2)2. Związki te powstają także w głównej reakcji ubocznej[9]:
- (CH2)6N4 + 16HNO3 → 6CH2(ONO2)2 + 4NH4NO3
Inną metodą syntezy heksogenu jest nitrowanie urotropiny mieszaniną kwasu azotowego i azotanu amonu w obecności bezwodnika octowego (podobnie produkuje się jeszcze silniejszy oktogen).
![]()
Przypisy
- ↑ a b c d Heksogen. [martwy link] The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2012-11-03]. (ang.).[niewiarygodne źródło?]
- ↑ a b Cyclonite, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2012-11-03] (ang.).
- ↑ RDX | Military, Synthetic, Nitroamine | Britannica [online], www.britannica.com, 19 września 2023 [dostęp 2023-10-17] (ang.).
- ↑ a b c J.P.J.P. Agrawal J.P.J.P., R.R. Hodgson R.R., Organic Chemistry of Explosives, Wiley, 2006, s. 192–193, DOI: 10.1002/9780470059364, ISBN 978-0-470-02967-1 (ang.).
- ↑ a b c R.R. Meyer R.R., J.J. Kohler J.J., A.A. Homburg A.A., Explosives, wyd. 5, Wiley, 2002, s. 68–71, DOI: 10.1002/3527600515, ISBN 978-3-527-30267-3 (ang.).
- ↑ a b c Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 84. ISBN 83-86028-01-7.
- ↑ Cyclotrimethylenetrinitramine (RDX) | Science Toys [online], scitoys.com [dostęp 2023-10-17] .
- ↑ J.P.J.P. Agrawal J.P.J.P., R.R. Hodgson R.R., Organic Chemistry of Explosives, Wiley, 2006, s. 243–247, DOI: 10.1002/9780470059364, ISBN 978-0-470-02967-1 (ang.).
- ↑ a b K.-M. Luo, S.-H. Lin, J.-G. Chang, T.-H. Huang. Evaluations of kinetic parameters and critical runaway conditions in the reaction system of hexamine-nitric acid to produce RDX in a non-isothermal batch reactor. „Journal of Loss Prevention in the Process Industries”. 15 (2), s. 119–127, 2002. DOI: 10.1016/S0950-4230(01)00027-4.
|
|
