Halina Olech (ur. 1922 w Grodnie, zm. w lipcu 1994 we Wrocławiu) – polska artystka, ceramiczka, organizatorka życia uczelni i wykładowczyni w Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Jedna z pionierek powojennej ceramiki artystycznej w Polsce.

Dokumentatorka i autorka wspomnień o wrocławskim środowisku artystycznym.

Jedna z pierwszych absolwentek Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu (wówczas: Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych we Wrocławiu), z którą związana była od 1949 r.^[1] Dyplom w zakresie projektowania ceramiki artystycznej uzyskała w 1952 r.

W latach 1950–1994 pedagog w Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Wraz z Rufinem Kominkiem i Krystyną Cybińską znalazła się w gronie pierwszych asystentów prof. Julii Kotarbińskiej, w utworzonej przez nią w 1951 r. Pracowni Projektowania Ceramiki^[2][3][4]. Jak wspomina K. Cybińska, „adiunkt Halina Olech była tą osobą, która wybierała szkliwo, szkliwiła [...] prace i wypalała je. Chodziło o to, żeby rezultat był jak najlepszy, bo przecież pracownie rywalizowały ze sobą na wyniki”^[5]. Od 1954 r. asystenturę u prof. Kotarbińskiej przejęła K. Cybińska, a Halina Olech przeszła na pełny etat do pracowni prof. Rudolfa Krzywca^[6]. W latach 1962–1963 prowadziła samodzielnie Pracownię Projektowania Ceramiki Dekoracyjnej i Przemysłowej oraz awansowała na stanowisko adiunkta^[7].

Stosunkowo szybko, bo już w roku 1965 uzyskała stopień naukowy docenta i została prodziekanem Wydziału Ceramiki i Szkła (1965-1968) oraz Kierowniczką Katedry Ceramiki. W związku ze zmianami administracyjnymi w uczelni w roku 1968 została kierowniczką Studium Ceramiki i Szkła na nowo utworzonym Wydziale Malarstwa, Grafiki i Rzeźby. Funkcję tę pełniła w latach 1968-1972 oraz 1975-1978. Natomiast Katedrą Ceramiki kierowała w latach 1966-1981. W latach 1985–1988 kierowała Katedrą Ogólnoplastyczną^{[1][8][9][10][11][12]}.

Ceniona za nacisk na budowanie na uczelni atmosfery życzliwości i współpracy w ramach wszystkich działających równolegle pracowni ceramicznych oraz za ofiarność i bezinteresowną pomoc^[13]. Była zaangażowana w sprawy administracyjne uczelni – po zmianach z 1968 r. walczyła o ponowne utworzenie Wydziału Ceramiki i Szkła^[8]. Zajmowały ją też problemy techniczne: projektowała piece do wypału ceramiki, w tym – wraz z Kazimierzem Lamorskim, elektrykiem – skonstruowała w 1985 r. piec elektryczny^[14].

Jej asystentką była od 1975 r. Lidia Kupczyńska-Jankowiak^[15][16]. W 1993 r. przeszła na emeryturę^[17].

Członkini Związku Polskich Artystów Plastyków^[18].

Tak jak inni wychowankowie prof. J. Kotarbińskiej i R. Krzywca – K. Cybińska, R. Kominek i Irena Lipska – realizowała początkowo prace oszczędne w wyrazie, skoncentrowane na warsztacie i klasycznej formie naczynia. W latach 50. przynależała więc do wyraźnej formacji, określanej przez badaczkę „wrocławską szkołą ceramiki”^[19]. Wraz z K. Cybińską, R. Kominkiem i I. Lipską wykonała w 1963 r. dekorację ceramiczną Kamienicy Pod Złotą Koroną we Wrocławiu, wg projektu Lipskiej^[20].

Od lat 60. poszukiwała własnych środków wyrazu, coraz chętniej eksperymentując z formą rzeźbiarską, na co wpłynęła możliwość konfrontacji własnej twórczości z pracami artystów z całego świata podczas Międzynarodowej Wystawy Ceramiki w Pradze w 1962 r., gdzie jej realizacje nagrodzone zostały złotym medalem, obok takich artystów, jak R. Krzywiec, R. Kominek, Mieczysław Zdanowicz, Helena Grześkiewicz, Lech Grześkiewicz, Marta Podolska-Koch (srebrem wyróżniono K. Cybińską)^[19]. Jej prace ujawniały „biomorficzne i organiczne” inspiracje^[21].

„Jej grubościenne naczynia, formowane z wolnej ręki, pokrywa szkliwo o intensywnej barwie, które kontrastuje z porowatą fakturą szamotu. Świadoma archaizacja tych masywnych form jest zaprzeczeniem klasycznego piękna ceramiki naczyniowej z lat 60. Jej późniejsze prace cechuje duży dynamizm znakomicie oddający wrażenie ruchu” – charakteryzuje badaczka^[22].

Wieloletnia uczestniczka Międzynarodowych Plenerów Ceramiczno-Rzeźbiarskich w Bolesławcu^[23].

• seria pamiątek związanych z Wrocławiem dla Towarzystwa Miłośników Wrocławia, 1958-1960 (wraz z R. Kominkiem)^[24]
• Rytmy, rzeźba ceramiczna, 1973
• Zestaw form dekoracyjnych, 1979

• 1967 – BWA Wrocław
• 1977 – Muzeum Narodowe we Wrocławiu

• 1954 – Ogólnopolska Wystawa Ceramiki i Szkła Artystycznego, Wrocław
• 1962 – Międzynarodowa Wystawa Ceramiki, Akademie International Ceramic, Praga
• 1964 – Ogólnopolska Wystawa Tkaniny, Ceramiki i Szkła, Warszawa
• 1965 – Genewa
• 1967 – Stambuł
• 1968 – Międzynarodowe Biennale Ceramiki Artystycznej, Vallauris
• 1970, 1973, 1976 – wystawa „Tworzywo Ceramiczne w Sztuce Współczesnej”, Sopot
• 1975, 1977 – Międzynarodowy Konkurs Ceramiki Artystycznej, Faenza
• 1979 – Wystawa Ceramiki Polskiej, Wałbrzych – Książ
• 2006 – Wieżowce Wrocławia. Wystawa dorobku twórczego PWSSP – ASP 1946-2006, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
• 2011 – Po setce, Muzeum Narodowe we Wrocławiu^[25]

• Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Ceramiki w Akademie International Ceramic w Pradze w 1962 r. Nagroda Ministra Kultury i Sztuki w 1965, 1970, 1979 i 1986 r. Wyróżnienie na Wystawie Ceramiki Polskiej w Książu w 1979 r.

• Halina Olech, Pierwsze lata ceramiki – pierwsi pedagodzy, [w:] Szkice z pamięci. Monografia uczelni, ASP Wrocław, Wrocław 1996.
• Kalendarium 1946-2018. Z notatek: doc. Haliny Olech i prof. Ireny Lipskiej-Zworskiej, oprac. J. Drzewiecki, [w:] CiSz. 70 lat obecności Ceramiki i Szkła na wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych. Historia, red. K. Pawlak, Wrocław 2018, https://issuu.com/maciejkasperski/docs/mono, s. 166-227.

• Halina Olech [biogram], [w:] Wrocław sztuki. Sztuka i środowisko artystyczne we Wrocławiu 1946-2006, red. A. Kostołowski, Wysoka 2006, s. 332.
• Halina Olech [biogram], „Format” 2006, nr 2-3, https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/1662/edition/1833, s. XIV-XV.
• Halina Olech [biogram], [w:] Wrocławskie Środowisko Akademickie. Twórcy i ich uczniowie 1945-2005, red. A. Chmielewski, Wrocław 2007, https://dbc.wroc.pl/Content/1789/PDF/Dzielo%2035%20Szkoły%20artystyczne.pdf, s. 618.

• Portret artystki w serwisie Polska-org.pl.
• Wykonana m.in. przez Halinę Olech dekoracja ceramiczna Kamienicy Pod Złotą Koroną we Wrocławiu wg projektu Ireny Lipskiej-Zworskiej w serwisie Polska-org.pl: fotografia-1, fotografia-2.