Obok Leo von Klenzego uważany za czołowego architekta Bawarii w okresie panowania króla Ludwika I Wittelsbacha. Zaprojektował wiele obiektów przy Ludwigsstrasse, jednej z czterech reprezentacyjnych ulic Monachium.
Życiorys
Gärtner był synem Johanna Andreasa Gärtnera[1], architekta zaangażowanego, między innymi, w budowę pałacu książąt elektorów (Kurfürstliches Schloss) w Koblencji. W 1809 podjął studia architektoniczne na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium u Karla von Fischera[2]. W 1812 wyjechał najpierw do Karlsruhe, gdzie studiował u Friedricha Weinbrennera[3][4], a następnie do Paryża (1814), gdzie studiował u Jeana-Baptisty Rondeleta[5] i najprawdopodobniej u Charlesa-Pierre'a-Josepha Normanda[6]. W Paryżu Gärtner zapoznał się z pracami Charles'a Perciera i Pierre'a Fonataine'a[2] a także Jeana-Nicolasa-Louisa Duranda[3]. Następnie spędził trzy lata we Włoszech[6] (w Rzymie, Neapolu i na Sycylii)[7]. W Rzymie poznał Johanna Martina von Wagnera (1777–1858), rzeźbiarza i malarza z Würzburga, pośredniczącego w zakupach dzieł sztuki dla dworu królewskiego, z którym połączyła go wieloletnia przyjaźń[6]. Swoje doświadczenia i przemyślenia z okresu pobytu we Włoszech Gärtner opublikował w 1819 jako "Ansichten der am meisten erhaltenen Monumente Siziliens"[8] – opatrzony komentarzem zbiór litografii. Po powrocie do Monachium pełnił funkcję asystenta, lecz sfrustrowany brakiem propozycji i rywalizacją z Leo von Klenzem[6] wyjechał w 1819 do Wielkiej Brytanii, gdzie poznał Charlesa Roberta Cockerella[5]. Gärtner rozważał wówczas nawet emigrację do Stanów Zjednoczonych[6].
W 1820, po śmierci Karla von Fischera, przyjął posadę profesora architektury na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium[2]. Jednocześnie, po odebraniu w 1822 nominacji z rąk króla Bawarii Maksymiliana I Józefa Wittelsbacha[7], piastował funkcję dyrektora artystycznego manufaktury porcelany na zamku Nymphenburg w Monachium (niem. Porzellanmanufaktur Nymphenburg)[2], a także dyrektora technicznego nowo powstałego zakładu malowania na szkle (niem. Glasmalereianstalt)[6].
Po śmierci Maksymiliana I Józefa Wittelsbacha w 1825 na tron wstąpił jego syn Ludwik, który zamierzał przebudować Monachium według swoich klasycystycznych wyobrażeń. Jednak Gärtner długo czekał na zlecenia – nowy król z początku współpracował głównie z Leo von Klenzem[2], z którym Gärtner rywalizował[6], i który miał umyślnie przeszkadzać w jego karierze[9]. Wreszcie w czerwcu 1827 Wagnerowi udało się zaaranżować spotkanie pomiędzy Gärtnerem a królem we Włoszech[10]. Wkrótce potem Gärtner otrzymał pierwsze duże zlecenia – budowę kościoła św. Ludwika[2] (za wstawiennictwem Petera von Corneliusa[11]) i gmachu biblioteki w Monachium[10]. Kościół powstał w "oczyszczonym stylu bizantyjskim"[12][13] – określenie użyte przez Gärtnera, oznaczające skromniejszy styl włoskiego romanizmu, dostosowany do ówczesnych realiów[5]. Styl kościoła określany był później w Monachium mianem stylu Gärtnera (niem. Gärtnerstil)[12]. Kolejne zlecenia objęły obiekty przy Ludwigsstrasse, reprezentacyjnej ulicy Monachium. Gärtner zaprojektował pomnik ku czci feldmarszałków Johanna von Tilly'ego i Carla von Wrede (tzw. Feldherrnhalle), który imitował czternastowieczną Loggię dei Lanzi we Florencji, otwierający ulicę na południu, oraz, wzorowany na rzymskim Łuku Konstantyna Wielkiego, łuk triumfalny (niem. Siegestor), zamykający ulicę od północy[14].
Friedrich von Gärtner, popiersie architekta na placu Gärtnerplatz
W 1842 pod Kelheim rozpoczęto według projektu Gärtnera budowę pomnika upamiętniającego zwycięstwa nad wojskami Napoleona Bonapartego w okresie VI koalicji antyfrancuskiej, tzw. Befreiungshalle. Budowla powstająca w stylu arkadowym została przeprojektowana z polecenia króla przez Leo von Klenzego, który przejął projekt po śmierci Gärtnera[3]. W 1841 Gärtner został dyrektorem monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych, zastępując na tym stanowisku Corneliusa[2]. W tym samym roku rozpoczął budowę nowego cmentarza w Monachium.
↑ abFriedrich von Gärtner from Letter to Johann Martin von Wagner (1828). W: Harry Francis Mallgrave: Architectural theory. T. 1. Wiley-Blackwell, 2006, s. 406. ISBN 1-4051-0258-6. [dostęp 2009-11-19]. (ang.).
↑Wolne tłum. z jęz. ang.: purified Byzantine style.
Friedrich von Gärtner from Letter to Johann Martin von Wagner (1828). W: Harry Francis Mallgrave: Architectural theory. T. 1. Wiley-Blackwell, 2006, s. 406. ISBN 1-4051-0258-6. [dostęp 2009-11-19]. (ang.).
