Franciszek Witeszczak

Franciszek Witeszczak
Kapelan
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1 lutego 1890
Stary Sambor

Data i miejsce śmierci

2 października 1945
Sanok

Miejsce pochówku

Cmentarz Centralny w Sanoku

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

1914

Faksymile
Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi (II RP)
Multimedia w Wikimedia Commons

Franciszek Witeszczak[a] (ur. 1 lutego 1890 w Starym Samborze, zm. 2 października 1945 w Sanoku) – duchowny rzymskokatolicki, kapelan, działacz społeczny.

Nagrobek rodziny Kuś i ks. Franciszka Witeszczaka na cmentarzu w Sanoku

Życiorys

Urodził się 1 lutego 1890 w Starym Samborze[1][2][3][4][5]. Był synem Wojciecha i Marii[3].

W 1910 ukończył C. K. Gimnazjum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu[6]. Jako alumn Seminarium Duchownego w Przemyślu w połowie 1914 otrzymał sakrament święceń kapłańskich[7][8][9][5]. W przemyskim seminarium ukończył studia wyższe teologiczne[2][3]. Od 1914 do 1917 pracował w szkolnictwie jako ksiądz katecheta w Bieczu[3]. W tym okresie podczas I wojny światowej był wikarym w tamtejszej Parafii Bożego Ciała, działającej w świątyni pod tym wezwaniem[10]. W 1917 został przeniesiony z Biecza do Dydni[11]. Jako wikary z Biecza w 1917 został powołany do wojskowej służby duszpasterskiej w C. K. Armii[12]. Odbywał służbę wojskową na froncie włoskim[3]. Według stanu ewidencji c. k. armii z 1918 był wikarym polowym w rezerwie i przebywał w Dydni[13].

Pod koniec 1918 jako były kapelan wojskowy został mianowany zastępcą katechety w szkole wydziałowej żeńskiej w Sanoku[3][14][5]. W pierwszej połowie 1920 został mianowany stałym katechetą szkoły wydziałowej w Sanoku[15]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został awansowany do stopnia kapelana rezerwy Wojska Polskiego ze starszeństwem z 1 czerwca 1919[16][17][18][19]. W okresie II Rzeczypospolitej był kapłanem parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Sanoku, działającej w kościele pod tym wezwaniem[20][21][22][23]. Odprawiał nabożeństwa dla kuracjuszy sanatorium dr. Stanisława Domańskiego. W Sanoku pełnił funkcję nauczyciela-katechety[2] w szkołach (m.in. w Szkole Żeńskiej nr 4 im. Królowej Jadwigi[24], Miejskim Prywatnym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim[3][25][26])[27], był także był kapelanem w miejscowym szpitalu[28][29].

W 1927 otrzymał wyróżnienie Expositorium Canonicale[30][31]. Pod koniec 1938 został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi[3][32]

W Sanoku udzielał się na polu kulturalno-oświatowym[3]. Działał w zarządach sanockich kół Towarzystwa Szkoły Ludowej[3][33][34] (pełnił funkcję sekretarza[35][36]) i Towarzystwa Polskiej Ochronki Dzieci Chrześcijańskich w Sanoku (od 1931[37], wiceprezes[3]). Pełnił funkcję kapelana Związku Harcerek[3]. Sprawował posadę prezesa Sekcji Wyznaniowej w Sekretariacie Porozumiewawczym Polskich Organizacji Społecznych[3]. Był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”: 1924, 1939[38][39]. Był członkiem wspierającym Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku[40]. W latach 20. był członkiem zarządu ekspozytury powiatowej w Sanoku Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Bohaterów[41]. W 1930 wygrywał nagrody w losowaniach za rozwiązanie łamigłówek czasopisma „Ziemia Przemyska”[42][43]. 28 stycznia 1934 został wybrany zastępcą skarbnika zarządu koła Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych w Sanoku[44]. Podczas Walnego Zgromadzenia Polskiej Centralnej Kasy Kredytu Bezprocentowego 20 czerwca 1937 w Warszawie został wybrany do rady tejże[45].

Sprawował mandat radnego w Radzie Miejskiej w Sanoku jako przedstawiciel duchowieństwa[46] (wybrany w 1939)[47]. Przed 1939 zamieszkiwał w Sanoku przy ulicy Dworcowej 5[3]. Po wybuchu II wojny światowej 1939 podczas okupacji niemieckiej pracował jako katecheta w Polskiej Szkole Handlowej (Polnische Öffentliche Handelsschule)[48][49]. Po zakończeniu działań wojennych w dniu 25 września 1944 z ramienia Koła Demokratycznego został wybrany delegatem do Tymczasowej Powiatowej Rady Narodowej w Sanoku[50].

Zmarł 2 października 1945 w szpitalu w Sanoku[4][51][52][53]. Został pochowany w grobowcu rodziny Kuś na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku[28][29][54].

Uwagi

  1. ↑ W ewidencji wojskowej C. K. Armii był określany w języku niemieckim jako „Franz Witeszczak”. W kościelnym piśmiennictwie diecezji przemyskiej przed 1939 był określany w języku łacińskim jako „Franciscus Witeszczak”.

Przypisy

  1. ↑ Elenchus Cleri Dioeceseos Ritus Latini Premisliensis pro Anno Domini 1924. Przemyśl: 1924, s. 94.
  2. ↑ a b c Seweryn Lehnert: Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminarjów nauczycielskich oraz spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Lwów: Wydawnictwo Książek Szkolnych w Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1924, s. 66.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Życiorys Franciszka Witeszczaka. W: Akta miasta Sanoka. Sprawy odznaczeń i wyróżnień 1937–1938. Archiwum Państwowe w Rzeszowie – Oddział w Sanoku (zespół 135, sygnatura 408), s. 57.
  4. ↑ a b Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1926 do 1956 r.. Sanok. s. 128 (poz. 1905).
  5. ↑ a b c Borcz. Dekanat 2007 ↓, s. 56.
  6. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1910. Przemyśl: 1910, s. 32, 33.
  7. ↑ Ogłoszenie święceń wyższych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. Nr 5, s. 215, maj 1914. 
  8. ↑ Elenchus Cleri Dioeceseos Ritus Latini Premisliensis pro Anno Domini 1924. Przemyśl: 1924, s. 105.
  9. ↑ Schematismus universi venerabilis cleri Saecularis et Regularis Dioeceseos Ritus Latini Premisliensis pro Anno Domini 1937. Przemyśl: 1937, s. 215.
  10. ↑ Ks. Adam Czubek: Kronika kościoła parafialnego w Bieczu 1859 -1937. bitwa.lobiecz.pl. s. 2. [dostęp 2015-08-15].
  11. ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. Nr 3-4, s. 85, marzec-kwiecień 1917. 
  12. ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. Nr 1, s. 20, styczeń 1918. 
  13. ↑ Ranglisten des Kaiserlichen und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 1654.
  14. ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. Nr 1–2, s. 50, styczeń–luty 1919. 
  15. ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. Nr 3-6, s. 78, marzec-czerwiec 1920. 
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1432.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1303.
  18. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 402.
  19. ↑ Wykaz kapelanów, służących czynnie lub w rezerwie w WP w okresie pokojowym w latach 1923-1939. Ordynariat Polowy Wojska Polskiego, 2011-03-01. [dostęp 2015-08-15].
  20. ↑ Elenchus Cleri Dioeceseos Ritus Latini Premisliensis pro Anno Domini 1924. Przemyśl: 1924, s. 72.
  21. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri saecularis et regularis Dioecesis Premisliensis rit. lat. pro Anno Domini 1934. Przemyśl: 1934, s. 139.
  22. ↑ Schematismus universi venerabilis cleri Saecularis et Regularis Dioeceseos Ritus Latini Premisliensis pro Anno Domini 1937. Przemyśl: 1937, s. 142.
  23. ↑ Ks. Andrzej Skiba. Posługa ks. Antoniego Porębskiego. „Góra Przemienienia”. Nr 42 (166), s. 9, 15 października 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  24. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Szkolnictwo podstawowe i średnie. Nauczycielski ruch związkowy, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 569.
  25. ↑ Maria Tarnawska. Z dziejów Miejskiego Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego w Sanoku w latach 1923-1934. „Rocznik Sanocki”. Tom VII, s. 190, 1995. 
  26. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Szkolnictwo podstawowe i średnie. Nauczycielski ruch związkowy, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 575.
  27. ↑ Borcz. Dekanat 2007 ↓, s. 59.
  28. ↑ a b 6. Cmentarz, Epilog. zymon.com.pl. [dostęp 2015-08-15].
  29. ↑ a b Stefan Stefański: Cmentarze sanockie. Sanok: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział w Sanoku, 1991, s. 16.
  30. ↑ Zmiany na stanowiskach i urzędach duchownych. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. Nr 8-9, s. 210, 1927. 
  31. ↑ Schematismus universi venerabilis cleri Saecularis et Regularis Dioeceseos Ritus Latini Premisliensis pro Anno Domini 1937. Przemyśl: 1937, s. 175.
  32. ↑ Dalsze odznaczenia na terenie Małopolski wschodniej. „Wschód”. Nr 110, s. 6, 25 grudnia 1938. 
  33. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 598.
  34. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 195. ISBN 83-909787-0-9.
  35. ↑ Sprawozdanie Zarządu Głównego T. S. L. z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1929. Kraków: 1930, s. 119.
  36. ↑ Sprawozdanie Zarządu Głównego T. S. L. z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1931. Kraków: 1932, s. 124.
  37. ↑ Stanisław Dobrowolski: Towarzystwo Polskiej Ochronki Dzieci Chrześcijańskich w Sanoku 1917-1945. archivesportaleurope.net, 2010-12-21. [dostęp 2015-08-15].
  38. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 148, 155, 157. ISBN 978-83-939031-1-5.
  39. ↑ Anna Sebastiańska: Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 2009-11-29. [dostęp 2015-08-15].
  40. ↑ Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku 1923-1934. Jednodniówka. Sanok: Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, 1934, s. 34.
  41. ↑ Sprawozdanie Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Bohaterów (Towarzystwa Polskiego Żałobnego Krzyża) Zarządu Oddziału Wojewódzkiego we Lwowie za rok 1926. Lwów: Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów, 1927, s. 39.
  42. ↑ Dział: rozrywki umysłowe. „Ziemia Przemyska”. Nr 14, s. 4, 22 lutego 1930. 
  43. ↑ Dział: rozrywki umysłowe. „Ziemia Przemyska”. Nr 22, s. 4, 29 marca 1930. 
  44. ↑ Wieści z kół. „Przegląd Pedagogiczny”. Nr 4, s. 48, 7 lutego 1934. 
  45. ↑ O fundamenty gospodarstwa narodowego. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 168B, s. 1, 21 czerwca 1937. 
  46. ↑ Wojciech Sołtys, Miasto i jego władze, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 513.
  47. ↑ Marek Drwięga. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 46, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  48. ↑ Wojciech Sołtys: Polska Szkoła Handlowa / Polnische Öffentliche Handelsschule (1941-1944). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 50. ISBN 83-903469-0-7.
  49. ↑ Grono pedagogiczne w okresie 1941-1944. W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 311. ISBN 83-903469-0-7.
  50. ↑ Janina Zborowska (oprac.): Z dziejów kształtowania się władzy ludowej i życia społeczno-politycznego na Podkarpaciu w latach 1944-1947. Wybór źródeł. Rzeszów – Krosno: 1984, s. 30. ISBN 83-03-00732-7.
  51. ↑ Indeks do ksiąg zmarłych od roku 1914. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. W 1945, (Tom K, str. 246, poz. 135). Inskrypcja nagrobna wskazała dzień 4 października 1945, lecz należy przyjąć to za datę pogrzebu.
  52. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom III. Samorząd, oświata, organizacje, instytucje. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2018, s. 220. ISBN 978-83-60380-41-3.
  53. ↑ Borcz. Dekanat 2007 ↓, s. 56, 60.
  54. ↑ Stefan Stefański: Kartki z przeszłości Sanoka. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku, 2005, s. 26. ISBN 83-919470-9-2.

Bibliografia