EuroFIR (ang. European Food Information Resorce – Europejskie Źródło Informacji o Składzie Żywności) – międzynarodowe stowarzyszenie non-profit, które wspiera wykorzystanie istniejących oraz przyszłych źródeł danych dotyczących składu żywności poprzez współpracę i harmonizację jakości danych^[1], ich funkcjonalności oraz spełnianie światowych standardów.

Celem EuroFIR jest rozwój, zarządzanie, publikowanie oraz wykorzystanie danych o składzie żywności i wspieranie współpracy międzynarodowej w tym zakresie, jak również harmonizacja danych poprzez poprawę ich jakości, możliwości wyszukiwania baz danych i spełnianie określonych norm.

Projekt Europejskiej Sieci dotyczącej Informacji na Temat Żywności (2005-10; EuroFIR^[2]) był Ramowym Programem dla Badań i Rozwoju Technologicznego(inne języki) w którym uczestniczyło 48 partnerów ze środowisk akademickich, organizacji badawczych oraz małych i średnich przedsiębiorstw z 27 krajów. Projekt był finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach 6. Ramowego Programu UE (Priorytet 5: Jakość i bezpieczeństwo żywności; Kontrakt nr FP6-513944).

Jednym z głównych celów projektu było opracowanie, po raz pierwszy w Europie, jednej wspólnej platformy internetowej z aktualnymi danymi o składzie żywności^[3] w krajach europejskich.

Innym ważnym przedsięwzięciem, wynikającym z realizacji EuroFIR Noe, było ustanowienie długoterminowej platformy w celu kontynuacji niektórych działań ustanowionych w trakcie realizacji projektu. Osiągnięto to poprzez utworzenie międzynarodowego stowarzyszenia non-profit – EuroFIR AISBL^[4].

W skład Stowarzyszenia wchodzi 42 spośród 48 pierwotnych partnerów EuroFIR NoE połączonych jako członkowie. Głównym celem Stowarzyszenia jest wspieranie i promowanie rozwoju, zarządzanie, publikowanie i wykorzystywanie danych dotyczących składu żywności w ramach międzynarodowej współpracy oraz ich harmonizacja.

(*) Organizacje członkowskie, które są również kompilatorami krajowych (baz danych o składzie żywności).

(*) Organizacje członkowskie, które są również krajowymi kompilatorami bazy danych o składzie żywności.

Lista osób kluczowych, członków i współpracowników EuroFIR AISBL znajduje się na stronie internetowej EuroFIR^[5].

Tabele składu żywności lub bazy danych o składzie żywności^[6] są źródłem dostarczającym szczegółowych informacji dotyczących wartości odżywczej żywności, pochodzących zazwyczaj z danego kraju. Początkowo źródła danych o składzie żywności istniały tylko w formie drukowanej, najstarsze tabele datowane są na wczesne lata 1800. Obecnie obserwowany jest trend w kierunku tworzenia baz danych w formie elektronicznej. Pozwala to na gromadzenie dużej liczby danych, jak również na łatwy do nich dostęp i obróbkę. Ostatnio pod wpływem EuroFIR w Europie wiele europejskich baz danych o składzie żywności stało się dostępnych w Internecie.

Bazy danych o składzie żywności zawierają zazwyczaj informacje dotyczące zawartości szerokiego zakresu składników odżywczych, w tym: energii, makroskładników (np. białka, węglowodanów, tłuszczu) i ich składowych (np. cukrów, skrobi, kwasów tłuszczowych), składników mineralnych (np. wapnia, żelaza, sodu) oraz witamin. Ponadto, niektóre z nich zawierają informacje dotyczące zawartości poszczególnych aminokwasów i/lub frakcji witamin (np. poszczególnych karotenoidów, takich jak likopen i luteina). Dostępne są również bardziej specjalistyczne bazy danych, np. do bazy danych EuroFIR włączone zostały informacje dotyczące zawartości związków bioaktywnych, do bazy danych USA informacje o zawartości izoflawonów, a do francuskiej bazy danych informacje o zawartości fenoli.

Bazy danych o składzie żywności stanowią podstawowe źródło informacji dla nauk żywieniowych. Jednak ich zastosowanie nie ogranicza się wyłącznie do dziedzin związanych z naukami żywieniowymi i zdrowiem publicznym. Są one potrzebne i wykorzystywane przez producentów żywności, ustawodawstwo oraz samych konsumentów^[7].

Jednym z najlepiej znanych sposobów wykorzystania danych o składzie żywności jest ich stosowanie w ocenie spożycia składników odżywczych na poziomie indywidualnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym. Wykorzystywane są one zarówno w codziennej praktyce dietetyków i innych pracowników placówek ochrony zdrowia do oceny diet swoich pacjentów, jak i w badaniach epidemiologicznych, dotyczących zależności pomiędzy żywieniem a zdrowiem. Badania takie mogą być prowadzone na małą skalę, jak również mogą włączać międzynarodowe badania epidemiologiczne i badania wieloośrodkowe. Krajowe agencje rządowe często prowadzą ocenę diet na poziomie populacyjnym, poprzez krajowe badania spożycia żywności, w celu monitorowania trendów w stanie odżywienia oraz oceny wpływu polityki żywieniowej.

Dane o składzie żywności są również szeroko wykorzystywane w opracowywaniu receptur produktów, posiłków i jadłospisów stosowanych w żywieniu osób chorych, jak i w cateringu oraz branży gastronomicznej.

Są również ważnym narzędziem w planowaniu żywienia w domach opieki, szpitalach i więzieniach w celu upewnienia się co do odpowiedniej zawartości składników odżywczych.

Istniejąca tendencja w kierunku zapewnienia informacji żywieniowej w placówkach gastronomicznych ma wpływ na zwiększenie zastosowanie danych dotyczących składu żywności również w tej branży. Są one też wykorzystywane przez producentów żywności do opracowywania informacji żywieniowej umieszczanej na etykietach produktów. Ważnym elementem jest wykorzystywanie ich w edukacji żywieniowej i promocji zdrowia oraz wprowadzania właściwych strategii, takich jak np. ukierunkowane interwencje. Stanowią integralną część i są źródłem informacji o żywności i jej wartości odżywczej wykorzystywanych w procesach edukacyjnych prowadzonych w szkołach, uczelniach i coraz częściej w miejscach pracy/środowisku zawodowym. Znajdują też bardziej ogólne zastosowanie w rolnictwie i handlu. Na przykład dane o składzie żywności mogą być wykorzystywane w monitorowaniu zawartości składników odżywczych w produktach, a także bezpieczeństwa i autentyczności żywności. Pozwalają również na ocenę wpływu działań zmierzających do uzyskania żywności o lepszej jakości, takich jak np. wprowadzanie nowych metod uprawy roślin, zbioru i przechowywania/utrwalania. Ostatecznie tworzą one część podstawowych dowodów na poparcie inicjatyw dotyczących żywienia i bioróżnorodności.

Rozwój technologii informatycznych, umożliwiający szybką transmisję dużej liczby danych, zachęca do rozwoju i rozpowszechniania zgodnych i spójnych baz danych poprzez różne kanały/środki przekazu/ w formie przystosowanej do lokalnej kultury, wieku i potrzeb odbiorców. Obecnie informacje na temat żywności mogą być pobierane praktycznie o każdej porze i w każdym miejscu (np. w domu lub w sklepach), dzięki wykorzystaniu ultra mobilnych komputerów, smartfonów lub stacjonarnych urządzeń mających dostęp do Internetu. Ważne jest upewnienie się, że informacje te pochodzą z wiarygodnego, rzetelnego i oficjalnego źródła, takiego jak EuroFIR.

EuroFIR jest partnerem w kilku projektach badawczych i rozwojowych finansowanych przez Komisję Europejską, które rozpoczęły się w latach 2010–2012^[8]. Projekty te obejmują: analizę ryzyka i korzyści wynikających ze stosowania suplementów diety zawierających nieodżywcze związki bioaktywne, informacje na temat żywności i możliwości jej identyfikacji w łańcuchu żywieniowym, poprawę sposobu żywienia w Europie opartą na wiarygodnych źródłach danych, reformulację produktów mającą na celu zmniejszenie zawartości określonych składników odżywczych oraz badania sposobu żywienia.