Equites singulares Augusti – osobista kawaleria cesarza, formacja została powołana przez Trajana pod koniec I w. n.e, wraz z Germani Corporis Custodes, powołaną przez Augusta, stanowiła gwardię przyboczną cesarza Rzymu, podstawowym zadaniem Equites singulares Augusti była ochrona cesarza, gdy opuszczał Rzym^[1].

Equites singulares Augusti dowodził tribunus militum. Początkowo składała się z 720 jeźdźców. Liczba ta wzrosła do około 1000 za Hadriana (117-38 r.), a za czasów Septymiusza Sewera (197-211) została powiększona do 2000 jeźdźców^[2]. Equites singulares Augusti jak i Germani Corporis Custodes były to oddziały rekrutowane z ludności germańskiej, głównie z Batawów i Ubiów^[3]. Była to formacja o charakterze prywatnym. Zarówno Equites singulares Augusti jak i Germani Corporis Custodes nie mieli statusu żołnierzy a niewolników cesarza^[4]. Oktawian August a za nim kolejni cesarze swą osobistą ochronę rekrutowali spośród Batawów i Ubiów, aby utrudnić wciągniecie ich w spisek przeciw cesarzowi (cesarze dbali o to aby wyłącznie dowodzący Equites singulares Augusti znał łacinę)^[3]. Ten stan rzeczy wywoływał niezadowolenie w senacie, również Tacyt i Kasjusz Dion uważali, że nie godzi się aby o bezpieczeństwo cesarza dbali niewolnicy, a utrzymywanie prywatnej armii przez cesarza jest wbrew tradycji^[5], zaś Swetoniusz wypowiadał się mniej krytycznie o tej formacji^[6].

Koszary Equites singulares Augusti (Castra singularium equitum Nova) znajdowały się w miejscu gdzie dzisiaj stoi bazylika św. Jana na Lateranie^[7].

Na Kolumnie Trajana (113 r.), Equites singulares Augusti są przedstawieni z symbolem podwójnej błyskawicy^[8].

Wydaje się, że po kilku kampaniach, oddziały singulares pozostawały na prowincji, w celu stworzenia podstaw nowych alae, wiadomo, że jeden oddział Equites singulares Augusti stacjonował w Recji w połowie II wieku^[9].

W 312 r, po pokonaniu cesarza Maksencjusza w bitwie przy moście Mulwijskim, Equites singulares Augusti została rozwiązana wraz z pretorianami, przez cesarza Konstantyna I^[10].

Historycy nie są zgodni jakie przyczyny legły u podstaw rozwiązania Equites singulares Augusti. Najczęściej dopuszcza się dwie możliwości: być może już Dioklecjan powołał formację która zastępowała Equites singulares Augusti czyli scholae, lub scholae mogła być powołana dopiero przez Konstantyna, ale jako bezpośredni następca equites singulares^[11].

• Radosław Gawroński, Cohors multis experimentis fidelissima - Batawowie jako straż przyboczna dynastii julijsko-klaudyjskiej, „Meander" 1/2005, s. 86-105.
• Adrian Goldsworthy, "Complete Roman Army", Thames & Hudson 2003.
• Wojciech Górczyk, Praefecti Pretorio - znaczenie i rola polityczna w Cesarstwie Rzymskim (cz. I)[3]
• R.S.O. Tomlin, The Army of the Late Empire, w: The Roman World, red. J. Wacher, London, 1987, s. 107-133.
• Swetoniusz, Żywoty cezarów, Neron 3
• Tacyt, Roczniki, XIII 18; XV 58
• On this castra see Buzzetti, C. 1997. ‘Castra Equitum Singularium’, in E. M. Steinby (ed), Lexicon Topographicum Urbis Romae, 1 (A - C). Rome: Edizioni Quasar,s. 246-248
• L. Rossi, Trajan's Column and the Dacian Wars, 1971.
• Paul Holder, Auxiliary Deployment in the Reign of Hadrian, 2003
• A.H.M. Jones, The Later Roman Empire, 1964.