Endre Szemerédi

Endre Szemerédi
Ilustracja
Endre Szemerédi w 2014
Państwo działania

 Węgry
 Stany Zjednoczone

Data i miejsce urodzenia

21 sierpnia 1940
Budapeszt

Profesor
Specjalność: matematyka dyskretna i informatyka teoretyczna
Alma Mater

Uniwersytet Loránda Eötvösa

Instytut badawczy

Alfréd Rényi Institute of Mathematics(inne języki)

Okres zatrudn.

do 1965

Uczelnia

Uniwersytet Rutgersa

Okres zatrudn.

od 1986

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana
Nagrody

Nagroda Abela (2012)
Nagroda Schocka (2008)
Nagroda Steele’a (2008)

Endre Szemerédi (ur. 21 sierpnia 1940 w Budapeszcie) – węgiersko-amerykański matematyk, laureat Nagrody Abela z 2012 roku. Specjalizuje się w matematyce dyskretnej (kombinatoryce) i informatyce teoretycznej.

Życiorys

Urodził się w Budapeszcie, gdy miał 8 lat stracił matkę. W szkole średniej uczył się przede wszystkim nie matematyki, a biologii, ponieważ ojciec chciał, aby został lekarzem. Po jej ukończeniu studiował medycynę, ale zrezygnował przed końcem pierwszego semestru. Następnie przez prawie dwa lata pracował jako robotnik w fabryce maszyn[1].

W roku 1960 rozpoczął studia na Uniwersytecie Loránda Eötvösa. Uczył się matematyki i fizyki, co miało go przygotować do zostania nauczycielem. Osobą, która wpłynęła na zmianę jego planów, był Pál Turán. Po wysłuchaniu jego wykładów z teorii liczb, Szemerédi postanowił zostać matematykiem[1].

W 1965 roku ukończył studia, zostając magistrem matematyki. Pierwszą pracę On sums of powers of complex numbers opublikował w 1964. Jej współautorami byli János Komlós(inne języki) i András Sárközi(inne języki), z którymi Szemerédi współpracował później jeszcze wielokrotnie[1][2].

Po studiach rozpoczął pracę w Mathematical Research Institute (obecnie Alfréd Rényi Institute of Mathematics(inne języki)) Węgierskiej Akademii Nauk[1]. Nawiązał tam współpracę z Paulem Erdősem, czego pierwszym efektem była ich wspólna praca z 1966 roku On divisibility properties of sequences of integers, opublikowana w Acta Arithmetica. Później opublikowali wspólnie jeszcze ok. 30 artykułów[1][2].

Doktorat chciał napisać w Moskwie pod kierunkiem jednego z czołowych matematyków na świecie zajmujących się teorią liczb – Aleksandra Gelfonda, ale przez literówkę w podaniu trafił pod opiekę Izraila Gelfanda, którego tematyka badawcza była Szemerédiemu całkowicie obca[1]. Ostatecznie pozwolono mu napisać doktorat u Gelfanda z kombinatoryki, który obronił na Moskiewskim Uniwersytecie Państwowym im. M.W. Łomonosowa w roku 1970[1][3][4].

Od 1965 roku jest związany zawodowo z Alfréd Rényi Institute of Mathematics[5], a od 1986 jest (obecnie emerytowanym) State of New Jersey Professor of computer science na Uniwersytecie Rutgersa[6]. Okresowo obejmował stanowiska wizytujące m.in. na Uniwersytecie Stanforda (1974), Uniwersytecie McGilla (1980), University of South Carolina (1981-1983), University of Chicago (1985-1986), California Institute of Technology (Fairchild Distinguished Scholar, 1987-1988), Uniwersytecie Montrealskim (Aisenstadt Chair at Centre de Recherches Mathématiques, 2003), Mathematical Science Research Institute, Berkeley (Eisenbud Professor, 2008) i Institute for Advanced Study (2007-2008 i 2009-2010)[1][7].

Na Uniwersytecie Rutgersa wypromował kilkunastu doktorantów[8].

Publikacje i osiągnięcia

Autor ok. 200 artykułów. Swoje prace publikował m.in. w „Combinatorica”, „Discrete Mathematics”, „Acta Arithmetica”, „Journal of Combinatorial Theory. Series A”, „Journal of Combinatorial Theory. Series B”, „Journal of the London Mathematical Society”, „Duke Mathematical Journal” oraz najbardziej prestiżowych czasopismach matematycznych świata: „Annals of Mathematics” i „Journal of the American Mathematical Society". Współautorem 11 z nich jest polski matematyk Andrzej Ruciński[2].

Za pracę On sets of integers containing no k elements in arithmetic progression opublikowaną w 1975 w Acta Arithmetica otrzymał w 2008 Nagrodę Steele'a za znaczący wkład w badania[9]. Jej główny wynik, znany dziś jako twierdzenie Szemerédiego, potwierdził hipotezę Erdősa-Turána(inne języki) z 1936 roku. Aby go otrzymać sformułował i wykazał tzw. lemat Szemerédiego o regularności(inne języki). który okazał się niezwykle istotny w teorii grafów i informatyce teoretycznej[1]. Zdaniem laureata Medalu Fieldsa Timothy'ego Gowersa twierdzenie to jest jednym z najważniejszych osiągnięć matematyki w XX wieku, a lemat o regularności stał się jednym z głównych narzędzi kombinatoryki ekstremalnej(inne języki)[10].

Kolejnym ważnym wynikiem Szemerédiego jest podanie, w opublikowanej w 1980 roku pracy (współautorzy Miklós Ajtai(inne języki) i Janós Komlós) A note on Ramsey numbers, ograniczenia górnego liczb Ramseya R(3, k)[11][12].

W 1982 wraz z Komlósem i Jánosem Pintzem (artykuł A lower bound for Heilbronn’s problem) podał kontrprzykład na ponad trzydziestoletnią hipotezę Heilbronna(inne języki) z geometrii kombinatorycznej[13][12].

W 1983 w pracy An 0(n log n) sorting network Szemerédi, Ajtai i Komlós przedstawili optymalną sieć sortującą, znaną obecnie jako sieć AKS[14].

Inne rezultaty nazwane jego nazwiskiem to np. twierdzenie Erdősa–Szemerédiego(inne języki), twierdzenie Hajnala–Szemerédiego[15] czy twierdzenie Szemerédiego–Trottera(inne języki)[16].

Nils Stenseth(inne języki), prezydent Norweskiej Akademii Nauk, ogłaszając w 2012 decyzję o przyznaniu Nagrody Abela powiedział, że prace Szemerédiego budują podstawy rozwoju informatyki i Internetu, a laureat pokazał jak można wykorzystać teorię liczb do efektywnego organizowania dużych ilości informacji[14].

Wyróżnienia

Szemerédi był wielokrotnie nagradzany. Oprócz Nagrody Abela (przyznanej mu w 2012 roku za fundamentalny wkład w rozwój matematyki dyskretnej i informatyki teoretycznej oraz w uznaniu jego głębokiego wpływu na teorię liczb i teorię ergodyczną[3]) otrzymał m.in.:

W 1974 roku był prelegentem na Międzynarodowym Kongresie Matematyków[19].

Jest też członkiem Węgierskiej Akademii Nauk (od 1982 korespondentem, a od 1987 rzeczywistym[20]), National Academy of Sciences of the United States (od 2010[21]), Academia Europaea (od 2012[7]) i American Academy of Arts and Sciences (od 2022[16]). W 2010 Uniwersytet Karola nadał mu ponadto tytuł doktora honoris causa[22].

W roku 2012 otrzymał Széchenyi Prize(inne języki) – węgierską nagrodę państwową dla wybitnych naukowców[7], a w 2020 Order Węgierski Świętego Stefana[23].

W 2010 Alfréd Rényi Institute of Mathematics i János Bolyai Mathematical Society zorganizowały konferencję z okazji 70. urodzin Szemerédiego[24], opublikowano też specjalny tom zatytułowany An Irregular Mind (autorami rozdziałów w tym tomie są m.in. Noga Alon, Jean Bourgain, Terence Tao, László Lovász i Timothy Gowers)[25].

Życie prywatne

Jest żonaty z Anną Kepes; mają pięcioro dzieci: Andreę, Anitę, Petera, Kati i Zsuzsi[26][12].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Endre Szemerédi - Biography [online], Maths History [dostęp 2024-05-12] (ang.).
  2. ↑ a b c Endre Szemerédi - Author Profile - zbMATH Open [online], zbmath.org [dostęp 2024-05-12].
  3. ↑ a b 2012: Endre Szemerédi | The Abel Prize [online], abelprize.no [dostęp 2024-05-12].
  4. ↑ Szemeredi Endre, Szemeredi, Endre [online], Department of Computer Science | Rutgers, The State University of New Jersey [dostęp 2024-05-12] (ang.).
  5. ↑ Rényi - Endre Szemerédi [online], Rényi [dostęp 2024-05-12] (ang.).
  6. ↑ Emeritus [online], Department of Computer Science | Rutgers, The State University of New Jersey [dostęp 2024-05-12] (ang.).
  7. ↑ a b c d e f g Academy of Europe: Szemerédi Endre [online], www.ae-info.org [dostęp 2024-05-12].
  8. ↑ Endre Szemerédi - The Mathematics Genealogy Project [online], www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu [dostęp 2024-05-12].
  9. ↑ a b Browse Prizes and Awards [online], American Mathematical Society [dostęp 2024-05-13] (ang.).
  10. ↑ W.T. GOWERS, THE WORK OF ENDRE SZEMER´EDI [online] [dostęp 2024-07-02] (ang.).
  11. ↑ Miklós Ajtai, János Komlós, Endre Szemerédi, A note on Ramsey numbers, „Journal of Combinatorial Theory. Series A”, 29, 1980, s. 354–360, DOI: 10.1016/0097-3165(80)90030-8, ISSN 0097-3165 [dostęp 2024-07-02] (ang.).
  12. ↑ a b c 2012 Endre Szemeredi, [w:] The Abel Prize 2008–2012. The Abel Prize, Berlin, Heidelberg: Springer, 2013, s. 451, ISBN 978-3-642-39448-5.
  13. ↑ Janos Komlos, Janos Pintz, Endre Szemeredi, A lower bound for Heilbronn's problem, „Journal of the London Mathematical Society. Second Series”, 25, 1982, s. 13–24, DOI: 10.1112/jlms/s2-25.1.13, ISSN 0024-6107 [dostęp 2024-07-02] (ang.).
  14. ↑ a b Philip Ball, Mathematician's 'irregular mind' scoops Abel award, „Nature”, 2012, DOI: 10.1038/nature.2012.10278, ISSN 1476-4687 [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  15. ↑ Eric W. Weisstein, Hajnal-Szemerédi Theorem [online], mathworld.wolfram.com [dostęp 2024-05-16] (ang.).
  16. ↑ a b Endre Szemerédi | American Academy of Arts and Sciences [online], www.amacad.org, 25 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-12] (ang.).
  17. ↑ Endre Szemerédi [online], Kungl. Vetenskapsakademien [dostęp 2024-06-19] (ang.).
  18. ↑ George Pólya Prize in Applied Combinatorics [online], SIAM [dostęp 2024-05-13] (ang.).
  19. ↑ ICM Plenary and Invited Speakers | International Mathematical Union (IMU) [online], www.mathunion.org [dostęp 2024-05-12].
  20. ↑ SZEMERÉDI ENDRE [online], Magyar Tudományos Akadémia [dostęp 2024-06-19] (węg.).
  21. ↑ Endre Szemeredi [online], www.nasonline.org [dostęp 2024-05-12].
  22. ↑ Doctor honoris causa Endre Szemerédi [online], kam.mff.cuni.cz [dostęp 2024-07-03].
  23. ↑ Endre Szemerédi, professor emeritus at the Alfréd Rényi Institute of Mathematics, has received this year's Order of Saint Stephen award [online], HUN-REN Hungarian Research Network [dostęp 2024-05-12] (ang.).
  24. ↑ A Conference in honor of the 70th birthday of Endre Szemerédi [online], www.renyi.hu [dostęp 2024-07-04] (ang.).
  25. ↑ Imre Bárány, József Solymosi, Gábor Sági (red.), An Irregular Mind, 11 sierpnia 2010, DOI: 10.1007/978-3-642-14444-8, ISBN 978-3-642-14443-1 [dostęp 2024-07-04] (ang.).
  26. ↑ Professor Endre Szemerédi, [w:] University of Colorado Forty-Seventh Annual DeLong Lecture Series [online], math.colorado.edu [dostęp 2024-06-22].

Linki zewnętrzne

Laureaci Nagrody Abela
do 2009
2010–2019
2020–2029

Laureaci Nagrody Schocka w dziedzinie matematyki
XX wiek
XXI wiek
Laureaci Nagrody Steele’a za wkład w badania
XX wiek
XXI wiek

Read other articles:

Woodbridge Nathan Ferris

Woodbridge Nathan Ferris 28º Governatore del MichiganDurata mandato1 Gennaio 1913 –1 Gennaio 1917 ViceJohn Q. RossLuren D. Dickinson PredecessoreChase Osborn SuccessoreAlbert Sleeper Senatore degli Stati Uniti dal MichiganDurata mandato4 Marzo 1923 –23 Marzo 1928 PredecessoreCharles E. Townsend SuccessoreArthur Vandenberg Dati generaliPartito politicoPartito Democratico Woodbridge Nathan Ferris (Spencer, 6 gennaio 1853 – Washington, 23 marzo 1928) è st...

 

Brockway Motor Company

Builder of custom trucks in Cortland, New York, 1912-1977 1914 Brockway model G with Continental engine 1929 Brockway Bus 1945 Brockway 78 G690 Treadway 6 ton 6×6 Brockway Motor Company was a builder of custom heavy-duty trucks in Cortland, New York, from 1912 to 1977. It was founded as Brockway Carriage Works in 1875 by William Brockway. His son George Brockway later turned the carriages into a truck manufacturer in 1909. The first trucks were high-wheelers. During World War I Brockway buil...

 

Skadron Pendidikan 801

Skadron Pendidikan 801Dibentuk-NegaraIndonesiaCabang TNI Angkatan UdaraTipe unitKomando PendidikanBagian dariWingdik 800/PasgatJulukanSkadik 801/JurpasMotoVidyasana KsatryacaSitus webwww.kodikau.mil.id Skadron Pendidikan 801/Vidyasana Ksatryaca disingkat (Skadik 801) sebelumnya bernama Skadik 204 merupakan lembaga pendidikan militer TNI Angkatan Udara yang berada di lingkungan Pangkalan TNI AU Sulaiman (Lanud Sulaiman), Kabupaten Bandung, Jawa Barat. Skadik 801 mempunyai tugas pokok yang bert...

Yunjin Kim

Bentuk asli dari nama pribadi ini adalah Kim Yun-jin. Artikel ini menggunakan rangkaian nama Barat. Ini adalah nama Korea; marganya adalah Kim. Yunjin KimLahirKim Yun-Jin7 November 1974 (umur 49)Seoul,  Korea SelatanAlmamaterUniversitas BostonPekerjaan Aktris Tahun aktif1996–sekarangSuami/istriJeong Park ​(m. 2010)​Nama KoreaHangul김윤진 Hanja金侖珍 Alih AksaraGim YunjinMcCune–ReischauerKim Yunjin Yunjin Kim (Hangul: 김윤진; lahir 7 Nov...

 

Enzo Tortora

Enzo Tortora Presidente del Partito RadicaleDurata mandato1985 –1986 PredecessoreMarco Pannella SuccessoreMarco Pannella EuroparlamentareDurata mandato24 luglio 1984 –13 dicembre 1985 LegislaturaII GruppoparlamentareNon iscritti CircoscrizioneItalia nord-occidentale Incarichi parlamentariMembro della commissione giuridica e dei diritti dei cittadini Sito istituzionale Dati generaliPartito politicoPLI (1976-1983)[1]PR (1984-1988) Titolo di ...

 

Devise (phrase)

Pour les articles homonymes, voir Devise. Dieu et mon droit est la devise des souverains du Royaume-Uni de Grande-Bretagne et d'Irlande du Nord. Une devise est une phrase courte ou une expression symbolique décrivant les motivations ou les intentions d'un individu, d'un groupe social, d'une organisation ou d'une institution, qui la choisit pour suggérer un idéal, comme règle de conduite ou pour rappeler un passé glorieux. Exemples Articles détaillés : Liste des devises nationales...

الحامدية (عمان)

  لمعانٍ أخرى، طالع الحامدية (توضيح). الحامدية  - منطقة سكنية -  تقسيم إداري البلد الأردن  المحافظة محافظة العاصمة لواء لواء وادي السير قضاء قضاء وادي السير السكان التعداد السكاني 694 نسمة (إحصاء 2015)   • الذكور 327   • الإناث 367   • عدد الأسر 128 تعديل مصدر�...

 

Slendro

Pendekatan notasi musik Barat untuk tangga nada Slendro.[1] Playⓘ Slendro-djawar scale in comparison with whole tone scale on C[2] Play bothⓘ or Play equal-tempered scaleⓘ. Sléndro atau saléndro atau salindru adalah satu di antara dua skala dari musik gamelan. Skala ini lebih mudah untuk mengerti daripada pelog ataupun skala yang lain, karena adalah secara mendasar hanya lima nada dekat yang berjarak hampir sama dalam satu oktaf. Menurut mitologi Jawa, gamelan Slendro ...

 

Provinsi Chishima

Wilayah Provinsi Chishima pada tahun 1885 (minus Kepulauan Habomai). Chishima (千島国code: ja is deprecated , chishima no kuni) adalah nama provinsi lama Jepang di pulau Hokkaido yang dibentuk pada zaman Meiji. Dulunya provinsi Chisima mencakup Kepulauan Kuril dari Pulau Kunashir sampai ke utara di Pulau Shumshu beserta dengan Pulau Shikotan. Wilayah bekas provinsi Chishima sekarang menjadi teritori Rusia. Sejarah Provinsi Chisima yang terdiri dari 5 distrik didirikan pada tanggal 15 Agust...

Tipi ring

Circular patterns of stones left by historical Native Americans Tipi rings in the Pryor Mountains Tipi rings are circular patterns of stones left from an encampment of Post-Archaic, protohistoric and historic Native Americans.[1] They are found primarily throughout the Plains of the United States and Canada, and also in the foothills and parks of the Rocky Mountains. Clusters of stones circles are often found in favorable camp-sites, near water, fuel and good hunting grounds. In many ...

 

County commission

Governing body Board of Commissioners redirects here. For other uses, see Commission (disambiguation). County Commission Texas historical marker in Brenham, Texas A county commission (or a board of county commissioners) is a group of elected officials (county commissioners) collectively charged with administering the county government in some states of the United States. A county usually has three to five members of the county commission.[1] In some counties within Georgia a sole comm...

 

Festival Internacional de Cine de San Sebastián 2005

Festival Internacional de Cine de San Sebastián 2005 Entrada a una sesión matinal de la 53 edición en el KursaalDatos básicosNombre oficial Festival Internacional de Cine de San Sebastián 2005Tipo categoría A de la FIAPFUbicación San Sebastián, EspañaEdiciónDías de duración 15 al 24 de septiembre de 2005 Cronología Festival de San Sebastián de 2004 (52.ª edición) Festival Internacional de Cine de San Sebastián de 2005 Festival de San Sebastián de 2006 (54.ª edición) [...

Vesuvio

Disambiguazione – Se stai cercando altri significati, vedi Vesuvio (disambigua). VesuvioIl Vesuvio, al centro, visto dal mar Tirreno meridionale (golfo di Napoli), sulla sinistra il Monte SommaStato Italia Regione Campania Provincia Napoli Altezza1 281 m s.l.m. Prominenza1 232 m CatenaAntiappennino campano, complesso Somma-Vesuvio CalderaMonte Somma Diametro cratere450 m Ultima eruzione1944 Ultimo VEI3 (vulcaniana) Codice VNUM211020 Coordinate40...

 

المركز العربي لتأليف وترجمة العلوم الصحية

هذه المقالة تحتاج للمزيد من الوصلات للمقالات الأخرى للمساعدة في ترابط مقالات الموسوعة. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة وصلات إلى المقالات المتعلقة بها الموجودة في النص الحالي. (أبريل 2023) يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة ...

 

بوغدان ستيليا

بوجدان ستيليا (بالرومانية: Bogdan Stelea)‏    معلومات شخصية الميلاد 5 ديسمبر 1967 (العمر 56 سنة)بوخارست الطول 1.88 م (6 قدم 2 بوصة) مركز اللعب حارس مرمى الجنسية روماني المسيرة الاحترافية1 سنوات فريق مشاركات (أهداف) 1986–1991 دينامو بوخارست 98 (0) 1987 → بوليتنيكا ياشي (إعارة) 2 (0) 1991–1...

Coloratura

This article is about the melody. For the Coldplay song, see Coloratura (song). Type of elaborate melody Farinelli, a soprano castrato famous for singing baroque coloratura roles (Bartolomeo Nazari, 1734) Coloratura is an elaborate melody with runs, trills, wide leaps, or similar virtuoso-like material,[1][2] or a passage of such music. Operatic roles in which such music plays a prominent part, and singers of these roles, are also called coloratura.[3] Its instrumental...

 

Single-sex education

Education conducted with males and females separated Girls high school redirects here. For individual schools with this name, see Girls High School (disambiguation). Boy students on the Eton College summer holiday programme. Eton College is a public school in Eton, Berkshire, England. Single-sex education, also known as single-gender education and gender-isolated education, is the practice of conducting education with male and female students attending separate classes, perhaps in separate bu...

 

Romsdal

Questa voce o sezione sull'argomento centri abitati della Norvegia non cita le fonti necessarie o quelle presenti sono insufficienti. Puoi migliorare questa voce aggiungendo citazioni da fonti attendibili secondo le linee guida sull'uso delle fonti. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Romsdal, evidenziato in rosso. Romsdal è una valle e uno dei distretti tradizionali nella contea di Møre og Romsdal, nella Norvegia centrale. Gli altri due territori nella contea sono Nordm...

بليونش

  لمعانٍ أخرى، طالع بليونش (توضيح). بليونش ⴱⵍⵢⵓⵏⴰⵛ شاطئ بليونش تقسيم إداري البلد  المغرب الجهة طنجة تطوان الحسيمة العمالة المضيق الفنيدق المسؤولون الرئيس أحمد حلحول[1] إحداثيات 35°54′17″N 5°23′32″W / 35.90465799773°N 5.3922974390535°W / 35.90465799773; -5.3922974390535   [2]...

 

Socialist-oriented market economy

Current economic system in Vietnam This article is about the current economy in Vietnam. For the economic system in the People's Republic of China, see Socialist market economy. For theoretical models of market-based socialism, see Market socialism. Part of a series onHo Chi Minh Thought Concepts Anti-imperialism Anti-revisionism Land reform Marxism–Leninism Self-criticism Social morality Socialist-oriented market economy People Hồ Chí Minh Võ Nguyên Giáp Lê Duẩn Nguyễn Văn Linh...