Embarcadero Delphi

Ten artykuł dotyczy środowiska programistycznego. Zobacz też: Delphi Corporation – firma motoryzacyjna.

Embarcadero Delphi

Autor	kiedyś Borland, CodeGear, aktualnie Embarcadero
Pierwsze wydanie	Delphi 1 14 lutego 1995; około 30 lat temu
Aktualna wersja stabilna	RAD Studio 12.3 Athens (13 marca 2025) [±]
Język programowania	Object Pascal
Platforma sprzętowa	x86, x86-64
System operacyjny	Microsoft Windows
Rodzaj	zintegrowane środowisko programistyczne
Licencja	zamknięte oprogramowanie
Strona internetowa

Embarcadero Delphi – środowisko programistyczne rozwijane przez firmę Embarcadero (stworzone w 1995 roku przez firmę Borland jako Borland Delphi).

• środowisko programistyczne typu RAD (szybkie tworzenie aplikacji)
• można tworzyć aplikacje dla Windows, Mac OS X, iOS, Android i Linux
• szybki, efektywny kompilator (32/64 bitowy)
• budowa wizualnej części aplikacji za pomocą techniki drag and drop
• szeroki zestaw gotowych do użycia komponentów
• dwustronna edycja
• rozszerzalność środowiska (zarówno palety komponentów jak i samego IDE)
• wspomaganie dla obsługi relacyjnych systemów bazodanowych
• obsługa standardowych mechanizmów windowsowych, np. COM/ActiveX
• zawiera wiele elementów mających na celu uproszczenie tworzenia aplikacji związanych z Internetem
• zawiera wiele dodatkowych narzędzi wspomagających programistów
• wsteczna kompatybilność kodu
• wieloplatformowy natywny kod
• silna społeczność użytkowników

Środowisko Delphi wraz z dołączonymi narzędziami może być uznane za język czwartej generacji.

Środowisko programistyczne jest aktualnie wydawane w pięciu wersjach: Starter, Professional, Enterprise, Ultimate i Architect.

Nazwa Delphi pojawiła się po raz pierwszy jako nazwa kodowa beta projektu (nowego wizualnego środowiska programistycznego następnej generacji opartego na Object Pascalu) w firmie Borland w połowie 1993 roku. Nowe środowisko miało być zorientowane głównie na obsługę baz danych i narzędzia bazodanowe. Podczas jednego ze spotkań grupy zajmującej się tym projektem programista Danny Thorpe zaproponował dla niego nazwę Delphi – na podstawie skojarzenia: „If you want to talk to [the] Oracle, go to Delphi” (w tłumaczeniu na język polski: „Jeśli chcesz rozmawiać z wyrocznią udaj się do Delf” ale w żargonie informatycznym można też to przetłumaczyć: „Jeśli chcesz rozmawiać z bazą danych (Oracle) skorzystaj z Delphi”). Nazwa spodobała się programistom ale już mniej marketingowcom. Gdy przyszedł czas na wybranie nazwy dla finalnego produktu (po artykule w Windows Tech Journal o nowym produkcie który zmieni życie programistów) zaproponowano dla niego nazwę AppBuilder. Ponieważ jednak firma Novell wypuściła wcześniej swój Visual AppBuilder, Borland stanął jednak przed koniecznością wybrania innej nazwy. W końcu zdecydowano o wyborze nazwy Delphi (która to nazwa zyskała już znaczne wsparcie wśród społeczności)^[1].

• 14 lutego 1995 roku zostaje udostępniona pierwsza wersja Delphi (Delphi 1) opracowana przez firmę Borland (jest następcą środowiska Turbo Pascal, będącego połączeniem kompilatora języka Pascal ze środowiskiem edycyjnym).

• w roku 2001 powstaje edycja przeznaczona dla Linuksa (nazwana Kylix).

• na początku 2006 roku firma Borland wystawiła wszystkie przygotowane przez nią środowiska programistyczne – w tym również Delphi – na sprzedaż.

• 14 listopada 2006 – powstała firma-córka CodeGear wyodrębniona ze struktur Borlanda (która przejęła dawny dział kompilatorów, w tym Delphi).

• 7 maja 2008 roku firma CodeGear została sprzedana za kwotę 23 milionów dolarów firmie Embarcadero.

• 27 stycznia 2011 roku pojawia się w ofercie Delphi XE Starter – edycja Delphi o ograniczonej funkcjonalności skierowana dla hobbystów, studentów i małych firm (sprzedawana za dużo niższą cenę).

• wraz z udostępnieniem Delphi XE2 1 września 2011 roku pojawił się 64-bitowy kompilator, wprowadzono nową (obok VCL) bibliotekę do wizualnego budowania interfejsu aplikacji FireMonkey.

• wraz z wersją XE4 swoich produktów (udostępnioną 22 kwietnia 2013 roku) firma Embarcadero zrezygnowała z Delphi Prism

• od września 2016 wersja Starter jest udostępniana za darmo (z pewnymi ograniczeniami można ją użytkować także komercyjnie).

• wersja Delphi 10.2 Tokyo (udostępniona 22 marca 2017 r.) wprowadza możliwość tworzenia aplikacji pod 64-bitowego Linuxa (ograniczoną do aplikacji konsolowych)

Pierwsza wersja Delphi została udostępniona 14 lutego 1995 roku i przeznaczona była do pracy w 16-bitowym Microsoft Windows 3.1. Zasób dostarczonych z programem komponentów był stosunkowo niewielki. Delphi 1 rozszerzało język programowania Borland Pascal o programowanie zorientowane obiektowo i oparte na formularzu, posiadało bardzo szybki natywny kompilator, wsparcie do obsługi baz danych, zapewniało ścisłą współpracę z systemem Windows i wprowadzało technologię komponentów.

Delphi 2 zostało udostępnione w marcu 1996 roku i było środowiskiem 32-bitowym, generującym kod dla Microsoft Windows 95. Wśród najważniejszych nowości były: obiekty wielorekordowe, ulepszona siatka dla baz, automatyzacja OLE i wariantowe typy danych, pełna integracja z Windows 95, długie łańcuchy tekstowe i wizualne dziedziczenie formularzy, dodano także nowe komponenty.

Delphi 3 zostało udostępnione w maju 1997 roku. Istotne zmiany w stosunku do poprzedniej wersji to poprawienie licznych błędów, ulepszenie IDE poprzez wprowadzenie technologii Code Insight, szablony i pakiety komponentów, Tee Chart, Decision Cube, technologia WebBroker, Active Forms i integracja zewnętrzna z COM przez interfejsy. Najważniejsza zmiana dotyczyła wprowadzenia pakietów komponentów, w Delphi 2 dodatkowe komponenty musiały być zintegrowane z biblioteką komponentów, w Delphi 3 można było już dodawać i usuwać zewnętrzne komponenty w sposób dynamiczny.

Delphi 4 zostało udostępnione w lipcu 1998 roku i wprowadzało tablice dynamiczne, obsługę systemu Windows 98, poprawione wsparcie dla OLE i COM, rozszerzone komponenty bazodanowe, kontrolki dokowania, warunkowania i kotwiczenia, przeciążanie funkcji oraz metod, wprowadzono kilka ulepszeń w IDE (zwłaszcza w zakresie przejrzystości i zarządzania dużymi projektami).

Delphi 5 zostało udostępnione w sierpniu 1999 roku. Wprowadzono wiele nowych funkcji i ulepszeń, m.in.: liczne usprawnienia środowiska programistycznego IDE, rozszerzoną obsługę baz danych (o zbiory danych ADO i Interbase), ulepszoną wersję MIDAS z obsługa Internetu, narzędzie TeamSource ułatwiające programowanie zespołowe, narzędzie do tworzenia różnych wersji językowych programu, ramki, wzmocniony zintegrowany debugger i nowe komponenty.

Delphi 6 zostało udostępnione w maju 2001 roku. Dodano bibliotekę CLX, dbExpress, usługi internetowe i obsługę XML, wprowadzono wiele nowych komponentów i kolejne rozszerzenia IDE, pojawiła się możliwość tworzenia przeźroczystych okien (tylko Windows 2k/XP).

Delphi 7 zostało udostępnione w sierpniu 2002 roku. Poprawiono i ulepszono technologię SOAP, DataSnap, wprowadzono nowy komponent pozwalający na używanie stylów wizualnych z Windows XP, udostępniony został zestaw narzędzi drugorzędnych: raporty RAVE, technologia IntraWeb do rozwijania aplikacji internetowych oraz środowisko projektowe Model Maker.

Delphi 8 zostało udostępnione w grudniu 2003 roku. Wersja 8 (rok 2003) wprowadziła Delphi w środowisko .NET, po raz pierwszy od powstania uległo też zmianie IDE, upodobniając się do Microsoft Visual Studio .NET.

Delphi 2005 zostało udostępnione w listopadzie 2004 roku. W edycji 2005, oprócz zintegrowania w jednym środowisku kompilatorów dla języków Delphi, Delphi.NET oraz C#, wprowadzono dalsze udoskonalenia środowiska (zwłaszcza refactoring kodu).

Poza Delphi wprowadzało wsparcie dla języków programowania C++ i C#; wsparcie dla .NET. Od 5 września 2006 roku dostępne były wersje Delphi Turbo (okrojone wersje Borland Developer Studio 2006 (Professional).

Delphi 2007 zostało udostępnione w marcu 2007 roku.

Delphi 2009 zostało udostępnione 25 sierpnia 2008 roku. Delphi dla Windows obsługujące Win32. CodeGear oficjalnie zapowiedziało, że ma zamiar standaryzować i rozwijać język Delphi. Do języka wprowadzono typy generyczne, metody anonimowe i obsługę składniową dla Unicode ze strony języka.

Delphi Prism zostało udostępnione pod koniec października 2008 roku. Jest to wtyczka do IDE Microsoft Visual Studio, wraz z kompilatorem – stanowiący nowe środowisko programistyczne. Delphi Prism używa udoskonalonego kompilatora Oxygene firmy RemObjects. Pozwala na pisanie aplikacji .NET dla Windows, Linux i Mac. Nowy kompilator jest oczekiwaną alternatywą dla języka C# – obsługuje .NET 1.1, 2.0, 3.0, 3.5, WinForms, WPF, Silverlight, ASP.NET i LINQ. Nie obsługuje Compact Framework. W języku Delphi Prism nie można używać już VCL.NET. Firma CodeGear oficjalnie zaleca programistom piszącym w Delphi pod .NET i używających VCL.NET przejście na Win32. Autorzy Oxygene zyskali dostęp do teamu i kodu kompilatora Delphi, i mają wpływ na jego dalszy rozwój.

Delphi 2010 zostało udostępnione w końcu sierpnia 2009 roku. Jest to druga wersja środowiska Delphi, która obsługuje Unicode. Nie niesie dużych zmian w stosunku do Delphi 2009. Zawiera nowy, ulepszony system RTTI. Nowy system skutkuje tworzeniem większych plików wykonywalnych niż w poprzednich wersjach Delphi. Delphi 2010 posiada wsparcie dla Windows 7, oraz dla ekranów dotykowych i gestów (nowe kontrolki VCL)

Delphi XE zostało udostępnione 31 sierpnia 2010 roku. Dodano kilka narzędzi do środowiska takich jak AQtime (wersja standard), CodeSite (wersja express), Beyond Compare, zapewniono integrację z Subversion w IDE, dodano kontrolki do współpracy z Windows Azure oraz do przetwarzania w chmurze obliczeniowej Amazon EC2, oraz dokonano kilku ulepszeń w języku (między innymi rozszerzono funkcjonalność TStrings i Date/Time), dodano unit RegularExpressions zawierający zbiór rekordów, które są analogiczne do klas regex w .NET Framework [1].

Delphi XE2 zostało udostępnione 1 września 2011 roku. Najważniejsze zmiany to dodanie nowej (obok VCL) biblioteki do wizualnego budowania interfejsu aplikacji FireMonkey (32, 64-bitowy Windows), poprzednia biblioteka VCL zaczęła wspierać 64-bitowy Windows, dodano wsparcie dla tworzenia aplikacji dla Mac OS X i Data Snap Connectors dla urządzeń mobilnych.

Delphi XE3 zostało udostępnione 3 września 2012 roku. Dodano wsparcie dla stylów ala Windows Metro (Metropolis UI) w VCL i FireMonkey, a także Visual LiveBindings.

Delphi XE4 zostało udostępnione 22 kwietnia 2013 roku. Główne zmiany to dodany kompilator dla iOS ARM i kompletne wsparcie dla platformy iOS (RTL, FireMonkey, Indy, obsługa baz danych, DataSnap).

Delphi XE5 zostało udostępnione 11 września 2013 roku. Dodano wsparcie dla tworzenia aplikacji na platformę Android, poza tym zmiany w IDE, zaprezentowano technologię FireDAC (obsługa baz danych).

Delphi XE6 zostało udostępnione 15 kwietnia 2014 roku. Zmiany dotyczyły m.in. FireMonkey (np. wsparcie dla płatności internetowych w Google Play i iTunes, nowe style dla Google Glass, wsparcie dla usług reklamowych), VCL (nowe style, ulepszony przycisk Taskbar, nowe komponenty sensorowe), poza tym zmiany w RTL, bazach danych, IDE (nowe ikony, dodano Google Glass Design Device do Projektanta Formularzy), do tego poprawiono ponad 2500 błędów.

Delphi XE7 zostało udostępnione 2 września 2014 roku. Główne zmiany dotyczą tworzenia aplikacji na urządzenia mobilne: FireUI Multi Device Designer, wsparcie dla Bluetooth, wbudowane wsparcie dla dodawania bibliotek JAR, dodano wsparcie dla techniki Multi-Touch do firemonkey RTL. Pozostałe zmiany: nowa biblioteka do programowania równoległego (Parallel Computing Library), technologia Enterprise Mobility Services (EMS), ulepszenia w języku Object Pascal, RTL, bazach danych i FireDAC, nowy menedżer PAServer i ulepszenia w FireMonkey.

Delphi XE8 zostało udostępnione 7 kwietnia 2015 roku^[2]. Dodano m.in. wsparcie dla 64 -bitowego iOS, Apple Universal Apps (tworzenie aplikacji działających na różnych urządzeniach Apple), podgląd w czasie rzeczywistym wyglądu formatki na różnych urządzeniach, GetIt Package Manager (ściąganie i instalowanie bibliotek i komponentów z serwerów Embarcadero GetIt), AppAnalytics (narzędzie dla developerów zbierające informacje na temat interakcji użytkownika z aplikacją).

Delphi 10.0 Seattle zostało udostępnione 31 sierpnia 2015 roku^[3]. Zmiany dotyczyły m.in. IDE (np. zintegrowanie możliwości dodatku Castalia), VCL (np. nowe kontrolki: TRelativePanel, TSplitView, TToggleSwitch, TActivityIndicator, TSearchBox), FireMonkey (wsparcie Windows 10), poza tym wprowadzono nowe możliwości, usprawnienia w RTL, obsłudze baz danych, tworzeniu aplikacji w chmurze^[4].

Delphi 10.1 Berlin zostało udostępnione 20 kwietnia 2016 roku^[5]. Wprowadzono wiele ulepszeń przede wszystkim w FireMonkey, RTL, IDE i obsłudze baz danych^[6].

Delphi 10.2 Tokyo zostało udostępnione 22 marca 2017 roku^[7]. Wersja wprowadziła 64-bitowy kompilator Linuxa (możliwość tworzenia aplikacji pod konsolę, brak obsługi GUI), poza tym nowe możliwości w IDE, RTL, FireMonkey^[8].

W Polsce Delphi wciąż cieszy się stosunkowo dużą popularnością - szkoły i uczelnie wyższe ciągle posiadają wiele licencji na różne wersje Delphi, poza tym aktywne pozostają fora użytkowników, a w sieci znaleźć można wiele poradników dla początkujących. W języku angielskim ukazuje się miesięcznik BLAISE PASCAL MAGAZINE (poruszający tematy programowania w środowiskach Delphi, Lazarus, Oxygene).

Między innymi^[9][10]:

• gra Age Of Wonders II
• Ad-Aware
• AIMP
• BsPlayer
• BurnAware
• Dev-C++
• FL Studio
• Pajączek
• icoFX
• Kindle Writer
• KMPlayer
• Macromedia HomeSiteHTML editor
• programy inżynierskie firmy Cadsis (m.in. RM-WIN, PL-WIN)
• programy inżynierskie firmy ProSoft (m.in. ABC Płyta, ABC Rama 3D)
• PC Tools Spyware Doctor
• Skype
• Spybot Search & Destroy
• The Bat!
• Total Commander
• Winace
• Zoom Player
• Ewmapa

Język Object Pascal stosowany w Delphi posiada wiele cech dodatkowych (przy okazji premiery Delphi 6 w roku 2002 użyto nawet w oficjalnej dokumentacji programu nazwy „Delphi language”). Standard języka stosowanego w środowisku programistycznym obejmuje wiele bogatych funkcjonalnie klas, których nie ma w oficjalnym standardzie Object Pascala, a ponadto umożliwia programowanie wizualne z wykorzystaniem predefiniowanych komponentów. Natywne programy tworzone w Delphi pod Win32 umożliwiają w prosty sposób stworzenie wydajnej aplikacji, sam język jest przyjazny użytkownikowi i podobny do języka C#[2] dla platformy .NET (który został stworzony znacznie później przez twórcę Delphi Andersa Hejlsberga, by stanowić alternatywę dla Delphi i dla Javy). Wraz z rozwojem technologii informatycznych język Delphi ewoluował, zachowując jednak kompatybilność wstecz. Każdy projekt napisany w poprzedniej wersji języka jest kompilowalny w najnowszych kompilatorach. Delphi zawiera w standardzie języka klasy VCL (Visual Component Library)/FireMonkey (FMX). W przeciwieństwie do języka Pascal, język programowania dla Delphi nie był tworzony dla celów edukacyjnych, lecz biznesowych (jako język, który miał połączyć prostotę i przejrzystość Pascala z łatwym i wygodnym tworzeniem aplikacji). Język umożliwia również niskopoziomowe programowanie poprzez możliwość wstawiania części kodu napisanego w języku assembler. Delphi jest językiem obiektowym. Posiada dziedziczenie po jednej klasie i po wielu interfejsach, co sprawia, że programy pisane w Delphi są czytelniejsze niż programy pisane w językach pozwalających na wielodziedziczenie. Bazową klasą obiektu jest zawsze metaklasa TObject. Obiekty są przekazywane przez referencje (tak jak w Javie i C#). Konkatenacja łańcuchów (w standardzie języka Pascal istnieje już predefiniowany typ string) przebiega w bardzo wygodny sposób za pomocą znaku „+”. Nie potrzeba ręcznie alokować pamięci dla typu string.

Znaczna ewolucja języka nastąpiła wraz z wydaniem Delphi 2009. Wprowadzono typy generyczne, metody anonimowe, wprowadzono klasę TStringBuilder dla szybszej konkatenacji łańcuchów, klasa TObject otrzymała wirtualne metody ToString, GetHashCode i Equals.

W wersji 2010 dodano do języka możliwość używania atrybutów oraz wprowadzono kilka nowych unitów do bibliotek standardowych języka.

• Delphi.NET
• Delphi Prism
• Oxygene
• Kylix
• Lazarus
• C++ Builder
• Hydra (technologia)

Zobacz publikację Delphi w Wikibooks

• http://www.embarcadero.com.pl/produkty/delphi/ – strona oficjalna