|
Ekfraza
Ekfraza (gr. έκφρασις – dokładny opis) – artystyczny (zwykle szczegółowy) opis dzieła sztuki w literaturze pięknej (zarówno poezji, prozie jak i w dramacie). Może stanowić całość lub część utworu.
Początkowo była tylko figurą retoryczną. Później zyskała także znaczenie genologiczne – zaczęła funkcjonować jako gatunek literacki.
Ekfraza może realizować się przez:
- nawiązanie (np. wskazanie bezpośrednio tytułu lub autora dzieła)
- dyskurs o sztuce (negacja lub poparcie wyznaczników estetycznych dzieła, do którego się odwołuje)
- interpretację (próba przekładu intersemiotycznego, np. przetworzenie rzeczywistości z obrazu na język poetycki; często poeta „wykracza poza ramy obrazu” i uszczegóławia świat przedstawiony)[1]
Przykłady ekfraz
| Autor dzieła literackiego
|
Tytuł wiersza
|
Dzieło plastyczne i autor
|
Czynnik charakteryzujący ekfrazę
|
| Stanisław Grochowiak
|
Płonąca żyrafa
|
Płonąca żyrafa, Salvador Dalí
|
|
| Stanisław Grochowiak
|
Bellini Pieta
|
Opłakiwanie Chrystusa (1516), Giovanni Bellini
|
|
| Stanisław Grochowiak
|
Ikar
|
Pejzaż z upadkiem Ikara, Pieter Bruegel
|
|
| Stanisław Grochowiak
|
Lekcja anatomii Rembrandta
|
Lekcja anatomii doktora Tulpa, Rembrandt
|
Dysputa o sztuce
|
| Stanisław Grochowiak
|
Brama na starym mieście
|
Brama na Starym Mieście, Aleksander Gierymski
|
|
| Stanisław Grochowiak
|
Bilard
|
Nocna kawiarnia, Vincent van Gogh
|
|
| Wisława Szymborska
|
Dwie małpy Bruegla
|
Dwie małpy, Pieter Bruegel
|
Nawiązanie
|
| Wisława Szymborska
|
Kobiety Rubensa
|
różne obrazy Rubensa
|
Nawiązanie
|
| Jan August Kisielewski
|
W sieci (monolog Julki)
|
Szał uniesień Władysław Podkowiński
|
|
| William Carlos Williams
|
Krajobraz z upadkiem Ikara
|
Pejzaż z upadkiem Ikara, Pieter Bruegel
|
|
| Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
|
Olejne jabłka
|
różne obrazy Cézanne’a
|
Interpretacja
|
| Jacek Kaczmarski
|
Autoportret Witkacego
|
Autoportret Stanisław Ignacy Witkiewicz
|
|
| Jacek Kaczmarski
|
Ambasadorowie
|
Ambasadorowie, Hans Holbein (młodszy)
|
|
| Jacek Kaczmarski
|
Wojna postu z karnawałem
|
Walka karnawału z postem, Pieter Bruegel (starszy)
|
|
| Jacek Kaczmarski
|
Zesłanie Studentów
|
Zesłanie Studentów Jacek Malczewski
|
Interpretacja
|
Wybrane zbiory ekfraz
- Stanisław Dąbrowski, Album niemieckie, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1980.
- Grodecka Anna, Poeci patrzą… Obrazy, wiersze, komentarze, Warszawa: Stentor, 2008. [46 wierszy ekfraz poetów polskich]
- Aneta Grodecka, Wiersze o obrazach. Studium z dziejów ekfrazy, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2009.
- Marta Tomczyk-Maryon, Jak czytać wiersze i oglądać obrazy, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN ; Bielsko-Biała: ParkEdukacja, 2010.
- Adam Marek, Ptasia korona. Ekfrazy do prac Stasysa Eidrigevičiusa, Poznań: FONT, 2017.
- Mira Umiastowska, Zmierzch świtu. Ekfrazy, Warszawa: Mira Umiastowska, 2017.
- Janusz Stanisław Pasierb, Takie niemożliwe piękno. Ekfrazy, Tczew: Zespół Szkół Ekonomicznych, 2018 [37 utworów inspirowanych twórczością wybitnych malarzy europejskich różnych epok, opatrzonych reprodukcjami opisywanych obrazów].
Przypisy
- ↑ A. Dziadek, Obrazy i wiersze. Z zagadnień interferencji sztuk w polskiej poezji współczesnej. Katowice 2004
Linki zewnętrzne
|
|