Edward Makula

Edward Makula
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

4 lipca 1930
Kończyce

Data i miejsce śmierci

15 stycznia 1996
Warszawa

Odznaczenia
Złota Odznaka z Trzema Diamentami
Srebrny Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons

Edward Makula (ur. 4 lipca 1930 w Kończycach, zm. 15 stycznia 1996 w Warszawie) – polski pilot szybowcowy i samolotowy. Szybowcowy mistrz świata w klasie otwartej (1963) i wicemistrz świata w tej klasie (1960) na szybowcu Zefir 2. 4-krotny mistrz Polski (lata 1957, 1965, 1966, 1978). 7-krotny rekordzista świata i 17-krotny rekordzista Polski. Sędzia międzynarodowy w sporcie szybowcowym, instruktor. Zdobywca medali: Tańskiego (1957) i Lilienthala (1965) oraz Złotej Odznaki Szybowcowej z 3 diamentami.

Życiorys

W lipcu 1946 r. rozpoczął szkolenie szybowcowe i uzyskał kategorię A i B pilota szybowcowego. W 1947 r. podwyższył uprawnienia do kategorii C. W Cywilnej Szkole Pilotów i Mechaników w Ligotce Dolnej odbył kurs podstawowego pilotażu samolotowego[1]. W latach 1948–1949 spełnił warunki do Srebrnej Odznaki Szybowcowej. W 1950 r. ustanowił dwa rekordy Polski w przelocie docelowo-powrotnym, w tym samym roku z nawigatorem Zbigniewem Radowiczem zajął trzecie miejsce w XI Krajowych Zawodach Lotniczych[2]. Uzyskał uprawnienia instruktora szybownictwa, w 1951 r. prowadził wykłady z zakresu szybownictwa wyczynowego w ramach szkoły instruktorów szybowcowych w Aleksandrowicach[3].

W 1951 r. zdał egzamin maturalny w liceum mechanicznym w Katowicach i rozpoczął pracę jako technolog, a później jako nauczyciel przedmiotów zawodowych w Technikum Energetycznym w Bytomiu, gdzie pracował do 1965[4]. W 1952 r. został zatrudniony w Pałacu Młodzieży w Katowicach w pracowni modelarskiej i samochodowej jako instruktor. W tym samym roku, wspólnie ze Stanisławem Skrzydlewskim i Adamem Witkiem, wykonał po raz pierwszy na świecie zespołową akrobację szybowcową[5]. W 1953 r., wspólnie ze Stanisławem Skrzydlewskim i Stanisławem Wielgusem, wydał książkę Przeloty szybowcowe[6].

Rozpoczął studia w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej w Katowicach, które ukończył w 1955 r. W tym samym roku wyjechał do Indii z polską wyprawą szybowcową. Za udział w tej wyprawie został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. 14 kwietnia zdobył ostatni diament do swej Złotej Odznaki Szybowcowej. W 1957 r. został członkiem Zarządu Aeroklubu Śląskiego oraz Szybowcowej Kadry Narodowej[2]. Za wybitne osiągnięcia w szybownictwie w 1957 r. otrzymał Medal Tańskiego[7].

W 1958 r. ukończył studium magisterskie na Wydziale Mechanicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach i uzyskał tam dyplom magistra inżyniera mechanika, ze specjalizacją technologii budowy maszyn. W tym samym roku został odznaczony Srebrnym Medalem za Wybitne Odznaczenia Sportowe. W 1960 r. na VIII Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Kolonii zdobył tytuł wicemistrza klasy otwartej[8]. W tym samym roku został zatrudniony jako pilot w wojewódzkiej Stacji Ratunkowej w Katowicach i otrzymał Złoty Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe. W 1961 r. ukończył kurs pilotażu śmigłowcowego. W lutym 1963 r. w Argentynie zdobył tytuł Szybowcowego Mistrza Świata. Za swe osiągnięcia otrzymał w 1965 r. Medal Lilienthala[9].

W 1965 r. zakończył pracę w zawodzie pilota sanitarnego w ośrodku katowickim i został zatrudniony w PLL LOT. W 1970 r. wziął udział w Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Marfie, gdzie zajął piąte miejsce w klasie otwartej[10]. Po zakończeniu kariery zawodniczej latał jako pilot, pod koniec pracy zawodowej (ze względów zdrowotnych) jako nawigator na samolotach Ił-62M. Znalazł się w gronie załóg wykonujących loty pasażerskie nad biegunem północnym[11]. W 1994 r. został wyróżniony Złotym Medalem Aeroklubu Polski[12].

Pochowany w Warszawie na Powązkach Wojskowych[13].

Krewny Jerzego Makuli.

Osiągnięcia sportowe

W swej karierze zawodniczej brał udział w wielu zawodach, najważniejsze to[14][15]:

Data Zawody Miejsce Lokata
1957 IV Szybowcowe Mistrzostwa Polski Leszno 1
1958 7. Szybowcowe Mistrzostwa Świata Leszno 5
1960 8. Szybowcowe Mistrzostwa Świata Kolonia 2
1962 2. Szybowcowe Mistrzostwa Państw Socjalistycznych Leszno 6
1963 9. Szybowcowe Mistrzostwa Świata Junín 1
1965 10. Szybowcowe Mistrzostwa Świata Sout Corney 4
1965 XI Szybowcowe Mistrzostwa Polski Leszno 1
1966 XII Szybowcowe Mistrzostwa Polski Leszno 1
1968 11. Szybowcowe Mistrzostwa Świata Leszno 8
1970 12. Szybowcowe Mistrzostwa Świata Marfa 5
1978 XXIII Szybowcowe Mistrzostwa Polski Leszno 1

Ustanowione rekordy świata[16]:

Data Kategoria Trasa Wynik
16 sierpnia 1955 Przelot szybowcem jednomiejscowym na trasie trójkąta o długości 200 km Lisie Kąty, Przepałkowo, Zblewo, Lisie Kąty 67,304 km/h
31 lipca 1972 Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km Douglas County, Bridgeport, Rawhide, Douglas County 113,72 km/h
4 sierpnia 1972 Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 500 km Douglas County, Susanville, Old Lovelock, Douglas County 101,18 km/h
6 sierpnia 1972 Przelot szybowcem jednomiejscowym na trasie trójkąta o długości 100 km Minden, Dayton, Valley View, Minden 130,72 km/h
8 sierpnia 1972 Przelot docelowo-powrotny szybowcem dwumiejscowym Douglas County, Darwin, Douglas County 718,2 km
20 lipca 1974 Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km Douglas County, Chalfant, Gabbs, Douglas County 114,86 km/h
24 sierpnia 1974 Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km Minden, -, Minden 122,06 km/h

Ustanowione rekordy Polski[2]:

Data Kategoria Wynik
maj 1950 Przelot docelowo-powrotny 121 km
czerwiec 1950 Przelot docelowo-powrotny 231 km
1951 Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km 57,18 km/h
1954 Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km 88 km/h
czerwiec 1958 Przelot na trasie trójkąta o długości 200 km 79 km/h
czerwiec 1958 Przelot na trasie trójkąta o długości 300 km 70,605 km/h
maj 1960 Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km 103,1 km/h
czerwiec 1960 Przelot na trasie trójkąta o długości 200 km 93,928 km/h
czerwiec 1962 Przelot na trasie trójkąta o długości 300 km 79,5 km/h
luty 1963 Przelot otwarty 716 km

Przypisy

  1. ↑ Czepirski, Wiejak 2004 ↓, s. 60.
  2. ↑ a b c Skrzydlata Polska 1963 ↓, s. 8.
  3. ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 345.
  4. ↑ 85 ROCZNICA URODZIN „EDA” CZ. I. kjwozniak.wordpress.com. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-17)]. (pol.).
  5. ↑ Samek 1997 ↓, s. 308.
  6. ↑ Szydłowski 1986 ↓, s. 257.
  7. ↑ Medal Tańskiego. Szybowce.Com. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (202-09-25)]. (pol.).
  8. ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 180.
  9. ↑ FAI Award: The Lilienthal Gliding Medal. FAI. [dostęp 2023-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-19)]. (ang.).
  10. ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 183.
  11. ↑ Samoloty PLL LOT zaczęły latać trasą nad biegunem północnym, wyposażenie uzupełnione o kombinezony polarne dla załóg i zestawy przetrwania. Wszystko Co Najważniejsze. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-07-18)]. (pol.).
  12. ↑ Samek 1997 ↓, s. 24.
  13. ↑ Ofiary katastrof lotniczych. Członkowie rządu PRL, żona aktora, nastoletni syn ministra. Śmierć na planie filmowym, tragedie na pokazach akrobacji samolotowej. Niezapomniani. www.se.pl. [dostęp 2023-02-20].
  14. ↑ Edward Makula. Medale na skrzydłach. [dostęp 2023-08-19]. (pol.).
  15. ↑ Szydłowski 1986 ↓, s. 272-273, 281.
  16. ↑ History of Records: Edward MAKULA (POL). FAI. [dostęp 2023-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-08)]. (ang.).

Bibliografia

Nagrodzeni Medalem Tańskiego
1956–1970
1971–1990
od 1990