PROFILPELAJAR.COM

Dzięcioł łuskowany
	Celeus undatus grammicus
	(Natterer & Malherbe, 1845)
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	dzięciołowe
Rodzina	dzięciołowate
Podrodzina	dzięcioły
Plemię	Picini
Rodzaj	Celeus
Gatunek	dzięcioł tygrysi
Podgatunek	dzięcioł łuskowany
Synonimy
	Picus grammicus Natterer & Malherbe, 1845; Celeus grammicus (Natterer & Malherbe, 1845); Celeopicus Verreauxii Malherbe, 1858;
	Picus grammicus Natterer & Malherbe, 1845; Celeus grammicus (Natterer & Malherbe, 1845); Celeopicus Verreauxii Malherbe, 1858;
Podgatunki
	C. u. grammicus (Natterer & Malherbe, 1845); C. u. verreauxii (Malherbe, 1858); C. u. subcervinus Todd, 1937; C. u. latifasciatus Seilern, 1934;
	C. u. grammicus (Natterer & Malherbe, 1845); C. u. verreauxii (Malherbe, 1858); C. u. subcervinus Todd, 1937; C. u. latifasciatus Seilern, 1934;
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dzięcioł łuskowany^[3]^[4] (Celeus undatus grammicus) – kompleks podgatunków średniej wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych (Picidae), dawniej klasyfikowany jako osobny gatunek, obecnie włączany do dzięcioła tygrysiego (C. undatus). Podgatunki te występują w Ameryce Południowej, głównie w Amazonii.

Systematyka

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali Johann Natterer i Alfred Malherbe, nadając mu nazwę Picus grammicus. Opis ukazał się w 1845 roku na łamach „Mémoires de la Société royale des sciences de Liège”^[2]^[5]. Jako miejsce typowe autorzy wskazali Brazylię, bez konkretnej lokalizacji^[5]. Elsie Naumburg uściśliła, że chodziło o Marabitanas w górnym biegu Rio Negro^[2]. Gatunek przeniesiono później do rodzaju Celeus^[3]^[6]. Badania wykazały, że dzięcioł łuskowany jest blisko spokrewniony z dzięciołem tygrysim (C. undatus). W 2018 roku, w oparciu o badania molekularne i analizę upierzenia, zasugerowano, by połączyć te dwa taksony w jeden gatunek – C. undatus (starsza nazwa ma priorytet)^[7]. To ujęcie systematyczne w ciągu kilku kolejnych lat przyjęto na wszystkich wiodących listach ptaków świata^[3]^[6]^[8]^[9].

W obrębie kompleksu wyróżnia się cztery podgatunki^[6]^[10]^[11]:

C. u. grammicus (Natterer & Malherbe, 1845)
C. u. verreauxii (Malherbe, 1858)
C. u. subcervinus Todd, 1937
C. u. latifasciatus Seilern, 1934

Proponowany podgatunek undulatus, opisany znad rzeki Mocho w południowo-środkowej Wenezueli, zsynonimizowano z C. u. grammicus^[10].

Etymologia

Celeus: gr. κελεος keleos „zielony dzięcioł”^[12]
grammicus: łac. grammicus „prążkowany”, od gr. γραμμικος grammikos „liniowy”, od γραμμη grammē „linia”, od γραφω graphō „pisać”^[13].

Morfologia

Niewielki dzięcioł o krótkim dziobie, dosyć wąskim u nasady, od zielonkawego do żółtozielonego lub w kolorze kości słoniowej. Tęczówki czerwone, wokół oka naga, szara skóra. Nogi silne, ciemnozielonawoszare do szarych. Pióra głowy tworzą charakterystyczny czub. Głowa w kolorze kasztanowym lub ciemnokasztanowym z niewielkimi ciemniejszymi smugami. Samce mają ciemnoczerwoną plamę na pasku policzkowym i części policzka, która nie występuje u samic. Na bokach szyi pojawiają się delikatne czarne prążki, które poszerzają się w dolnych częściach ciała. Górne pokrywy skrzydeł kasztanowe z czarnymi prążkami. Kuper blady, zielonkawo-żółty, górna część ogona rdzawokasztanowata, ogon brązowoczarny ze sterówkami o kasztanowatych obrzeżach. Podgatunek C. u. latifasciatus jest zdecydowanie jaśniejszy. Górne części ciała mają odcień bladocynamonowy z żółtymi lub płowożółtymi nasadami piór, kuper bardzo blady, wyraźniejsze prążkowanie. C. u. subcervinus ma kuper i boki bardziej cynamonowe, bez żółtego odcienia^[10]^[11].

Długość ciała 23–26 cm, masa ciała C. u. grammicus 63–75 g, C. u. verreauxii 77–82 g, C. u. latifasciatus 75–87 g^[10]^[11].

Zasięg występowania

Dzięcioł łuskowany występuje w północno-środkowej części Ameryki Południowej. Zamieszkuje tereny od poziomu 100 do 900 m n.p.m., lokalnie do 1140 m n.p.m. Jest ptakiem osiadłym^[10]^[11]. Poszczególne podgatunki występują^[10]^[11]:

C. u. grammicus – od południowo-wschodniej Kolumbii i południowej Wenezueli na południe po północno-wschodnie i wschodnie Peru oraz zachodnią Brazylię (na wschód po dolny bieg Rio Negro i rzekę Purus), ponadto izolowana populacja występuje w Gujanie Francuskiej,
C. u. verreauxii – od południowej i środkowej Kolumbii (od zachodniej części departamentu Putumayo do departamentu Meta) do wschodniego Ekwadoru,
C. u. subcervinus – w Brazylii na południe od Amazonki – od rzeki Purus na wschód do dolnego biegu rzeki Tapajós oraz na południe po północne Mato Grosso,
C. u. latifasciatus – w południowo-wschodnim Peru, południowo-zachodniej Brazylii oraz północnej Boliwii (departament Beni).

Ekologia

Jego głównym habitatem są lasy deszczowe. Pojawia się także w lasach wtórnych oraz na terenach bardziej otwartych – na skrajach lasów oraz sawannach z rozrzuconymi drzewami. Czasami występuje w niewielkich grupach 3–4 osobników, prawdopodobnie grupach rodzinnych, często dołącza do stad mieszanych. Żeruje w strefie środkowej i koronach drzew. Odżywia się głównie mrówkami i owocami^[10]^[11].

Rozmnażanie

Okres lęgowy w Wenezueli trwa od lutego do kwietnia, a w Brazylii prawdopodobnie nieco później. Brak dalszych informacji na ten temat^[10].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN dzięcioł łuskowany od 2019 roku nie jest osobno klasyfikowany, gdyż włączono go do Celeus undatus, który uznawany jest za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Dzięciołom tym zagraża utrata siedlisk wskutek wylesiania^[14]^[15].

Przypisy

↑ Celeus undatus grammicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Denis Lepage: Scaly-breasted Woodpecker Celeus grammicus (Natterer & Malherbe, 1845) – synonyms. Avibase. [dostęp 2021-11-15]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Picidae Leach, 1820 - dzięciołowate - Woodpeckers (wersja: 2024-10-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-08].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 185, 1999.
↑ ^a ^b AlfredA. Malherbe AlfredA., Notice sur quelques espèces de Pics du Brésil, „Mémoires de la Société royale des sciences de Liège”, 2, 1845, s. 69 (fr.).
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Woodpeckers. IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-12-08]. (ang.).
↑ Sampaio L, Aleixo A, Schneider H, Sampaio I, Araripe J, Rêgo PSD. Molecular and plumage analyses indicate the incomplete separation of two woodpeckers (Aves, Picidae). „Zoologica Scripta”. 47, s. 1–10, 2018. (ang.).
↑ Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2024 [online], 2024 [dostęp 2024-12-08] .
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2024-11-12] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h H. Winkler, D.A. Christie & P.F.D. Boesman: Waved Woodpecker (Celeus undatus), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. N.D. Sly) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2023. [dostęp 2024-12-08]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 7: Jacamars to Woodpeckers. Barcelona: Lynx Edicions, 2002, s. 518. ISBN 84-87334-37-7. (ang.).
↑ Celeus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-09] (ang.).
↑ grammicus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-09] (ang.).
↑ Species factsheet: Celeus undatus, Data table and detailed info. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-11-15]. (ang.).
↑ Celeus undatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-11-15] (ang.).