Heyne urodził się 25 września 1729 roku w Chemnitz jako syn tkacza. Po ukończeniu liceum w swoim rodzinnym mieście studiował od 1748 roku na uniwersytecie w Lipsku. Uczęszczał na wykłady z filologii u Johanna Augusta Ernesti i Johanna Friedricha Christa. W Wittenberdze, gdzie od 1750 roku towarzyszył młodemu szlachcicowi jako wychowawca, kontynuował swoje studia. W 1753 roku wrócił do Drezna i otrzymał posadę kopisty w bibliotece ministra Heinricha von Brühl. Konieczność doprowadziła go do działalności pisarskiej, której pierwszymi owocami były, poza kilkoma tłumaczeniami, opracowania Tibullusa (1755) i Epikteta z Hierapolis (1756). W 1760 roku, podczas ostrzału miasta stracił cały swój majątek. W następstwie tego próbował poprawić swoje utrzymanie poprzez opracowanie części łacińskich tekstów Lipperta Daktyliothek. W 1763 roku został następcą Johanna Matthiasa Gesnera i mianowany profesorem poezji i retoryki na uniwersytecie w Getyndze.
Już w 1764 roku otrzymał nadzór biblioteki uniwersyteckiej. Najpierw jeszcze razem z poprzednim kierownikiem Johannem Davidem Michaelis, a potem jako samodzielny dyrektor. Szybko uczynił z niej ważną i wzorową instytucję. Organizował wypożyczenia dla zagranicznych uczonych i sprowadzał – obok nowości niemieckich – także literaturę zagraniczną – nie tylko francuską, angielską, amerykańską, lecz także arabską i orientalną. Gdy obejmował stanowisko dyrektora biblioteki, liczyła ona 60 tys. egzemplarzy. Podczas swojej pracy w bibliotece zwiększył jej zasoby do 200 tys. tomów, co kontrastowało np. z biblioteką uniwersytetu w Halle, która w 1780 roku liczyła tylko 12 tys. tomów.
Jego mianowanym następcą został Christoph Wilhelm Mitscherlich, który do 1835 roku był profesorem retoryki, ale faktycznym jego następcą był Karl Otfried Müller, który w 1819 roku został powołany na profesora w Getyndze. Po śmierci Georga Ludolfa Dissena w 1837, Müller awansował na profesora retoryki.
W 1760 roku poślubił 30-letnią Therese Weiß, córkę Sylviusa Leopolda Weißa, wybitnego lutnisty. Córką z tego małżeństwa była pisarka Therese Huber, jedna z członkiń „Universitätsmamsellen” zwanych uczonymi córkami Getyngi. W pierwszym małżeństwie była żoną badacza przyrody Georga Forstera, który był przyjacielem jej ojca. W 1776 roku Therese zmarła na suchoty (gruźlicę). W 1777 roku poślubił Georginę Brandes, córkę radcy dworu Georga Friedricha Brandesa.
Heyne zmarł 14 lipca 1812 roku i został pochowany na cmentarzu Bartholomäusfriedhof w Getyndze. Na nagrobku widnieje napis quem dederat cursum fortuna peregit (aż do końca szedł drogą wytyczoną przez los).
W 1770 roku został sekretarzem akademii i wkrótce przeforsował jej gruntowną reorganizację. Jako bibliotekarz sporządził w latach 1777–1787 słynny alfabetyczny katalog jej zbiorów.
Wywarł także duży wpływ na szkolnictwo wyższe – przez reformę szkół w Ilfeld (1770), Getyndze (1789), Hanowerze (1802); wykształcił ponad 300 nauczycieli.
U schyłku życia był członkiem 30 towarzystw naukowych i akademii w kraju i zagranicą (m.in. w Berlinie, Kopenhadze, Londynie, Moskwie, Monachium, Paryżu, Petersburgu, Sztokholmie, Utrechcie).
Przy traktowaniu antycznych autorów szczególnie ostrej egzegezie poddaje poetów – ich zdolności, poetycką wrażliwość i poglądy. Pod tym względem wyprzedza wszystkich filologów swoich czasów. Natomiast w odróżnieniu do Gottfrieda Hermanna mało interesował się czysto filologicznymi aspektami, takimi jak krytyka tekstu, gramatyka, syntaktyka, stopa (metryka). Były one tylko środkiem do osiągnięcia celu, a nie przedmiotem głównych badań filologicznych. Słabość ta szczególnie ujawnia się w jego wielkim wydaniu Homera (8 tomów, 1802 rok), krytykowanym przez Friedricha Augusta Wolfa i jego uczniów. Położył podstawy do naukowego traktowania greckiej mitologii przez swoje wydanie Apollodor (1782/87) i liczne wykłady o podstawowych problemach nauki greckich mitów. W archeologii stworzył początki naukowe etruskologii.
Znaczenie Heyna dla klasycznej filologii leży przede wszystkim w wielokierunkowym poszerzeniu filologicznych widnokręgów.
Jego naukowe działania są zbliżone do tych Friedricha Augusta Wolfa. Z drugiej strony – znaczenie Heyna nie ogranicza się do fachowej wiedzy. Żeby świadomie przeżyć antyczne poematy, stworzył związek między antycznym i nowoczesnym duchem.
Heyne uchodzi za jednego z najważniejszych prekursorów klasycyzmu. Jednak przede wszystkim był jednym z pierwszych, którzy zajmowali się w sposób naukowy mitologią grecką, do poznania której wprowadził językoznawstwo i archeologię. Był prekursorem nowoczesnego badania starożytności i mitologii.
Dzieła (wybrane)
Disputatio de iure praediatorio, ad disceptandum publice praeside J. A. Bachio proposita, Diss. (Leipzig 1752)
Albii Tibulli carmina, 1755, 1798
Epicteti enchiridion, 1756, 1776
Opuscula academica. 1–6 (Getynga 1785–1812)
Ausgabe der Carmina des Homer. 9 Bde. (Leipzig 1802–1822)
Bibliografia
Arnold Hermann Ludwig Heeren: Christian Gottlob Heyne, biographisch dargestellt, Göttingen 1813
Der Vormann der Georgia Augusta. Christian Gottlob Heyne zum 250. Geburtstag. Sechs akademische Reden. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1980. (Göttinger Universitätsreden, 67) ISBN 3-525-82619-2.
Fee-AlexandraF.A.HaaseFee-AlexandraF.A., Christian Gottlob Heyne (1729–1812), Bibliographie zu Leben und Werk, Heidelberg: Palatina, 2002, ISBN 978-3-932608-19-3, OCLC52130046. Brak numerów stron w książce
Martin Vöhler: Christian Gottlob Heyne und das Studium des Altertums in Deutschland. In: Glenn W. Most (Hrsg.): Disciplining classics – Altertumswissenschaft als Beruf. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2002. (Aporemata, 6) ISBN 3-525-25905-0. s. 39–54.
Marianne Heidenreich: Christian Gottlob Heyne und die Alte Geschichte. K. G. Saur, München – Leipzig 2006. (Beiträge zur Altertumskunde, 229) ISBN 3-598-77841-4.
Rezensionen: Ulrich Schindel, Göttinger Gelehrte Anzeigen, Band 258 (2006), s. 254–261. Matthias Willing, H-Soz-u-Kult 2007 [1]
Daniel Graepler – Joachim Migl (Hrsg.): Das Studium des schönen Altertums: Christian Gottlob Heyne und die Entstehung der klassischen Archäologie. Ausstellung in der Paulinerkirche Göttingen 11. Februar–15. April 2007. Göttingen: Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek Göttingen, 2007
Klaus-Gunther Wesseling: HEYNE, Christian Gottlob. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 18, Bautz, Herzberg 2001, ISBN 3-88309-086-7, Sp. 635–655.
