Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana

nr rej. A-826 z dnia 14.04.1997[1]
Filia muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Bartne
Wyznanie	katolickie
Kościół	greckokatolicki
Wezwanie	Świętych Kosmy i Damiana
Historia Data zakończenia budowy 1842 Data zamknięcia 1947 Aktualne przeznaczenie muzeum
Dane świątyni Styl północno-zachodniego Świątynia • materiał bud. • drewno Ołtarz • liczba ołtarzy 1 Liczba naw 1
Położenie na mapie gminy Sękowa Bartne, cerkiew greckokatolicka (muzeum)
Położenie na mapie Polski Bartne, cerkiew greckokatolicka (muzeum)
Położenie na mapie województwa małopolskiego Bartne, cerkiew greckokatolicka (muzeum)
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Bartne, cerkiew greckokatolicka (muzeum)
49°33′52,8″N 21°19′58,6″E/49,564667 21,332944
Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem – dawna cerkiew greckokatolicka, wzniesiona w 1842 we wsi Bartne.

Po 1947 świątynia nieczynna kultowo, a po remoncie w latach 1968–70 pełni funkcję muzealną.

Cerkiew wraz z ogrodzeniem z bramkami, przycerkiewnym cmentarzem i spichrzem wpisano na listę zabytków w 1997 i włączono do małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Cerkiew wzniesiono w 1842 jak pokazuje data wyryta nad wejściem do babińca. Dolne partie wieży mogą pochodzić z XVIII wieku. W 1947 po wysiedleniu ludności łemkowskiej cerkiew nie była użytkowana i częściowo została zniszczona. Gruntowne prace konserwatorskie przeprowadzone w latach 1968–-70 przywróciły jej pierwotny wygląd. Powrócono między innymi do gontowego pokrycia dachów. W 1970 przeznaczono świątynię na obiekt muzealny. Obecnie jest filią Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach.

• 
  Widok z lotu ptaka
• 
  Widok od strony południowej
• 
  Wejście
• 
  Elewacja boczna

Cerkiew zbudowano w konstrukcji zrębowej, orientowana, trójdzielna o pomieszczeniach na rzucie kwadratu. Prezbiterium zamknięte prostokątnie z zakrystią od północy, szersza nawa i babiniec znajdujący się częściowo pod wieżą. Nad nawą dach namiotowy łamany, nad sanktuarium trójspadowy. Wieża konstrukcji słupowo-ramowej, o pochyłych ścianach, z pozorną izbicą zwieńczona kopulastym hełmem z pozorną latarnią. Podobne zwieńczenia wieżyczek nad nawą i prezbiterium. Wieżę otacza zachata. Dachy i ściany kryte gontem.

Wnętrze nakrywają stropy płaskie ozdobione polichromią ornamentalną, w nawie z fasetą. Chór muzyczny ma formę galeryjki w kształcie litery C nadwieszonej na rysiach. Wyposażenie jest niekompletne. Najcenniejszym jego elementem jest późnobarokowy ikonostas z XVIII wieku z ikonami namiestnymi znacznie starszymi niż sam ikonostas, bo datowanymi na XVI wiek. Znajdujący się w nawie ołtarz boczny z ikoną Ukrzyżowania pochodzi z roku 1797. W babińcu umieszczono odrzwia z malowanymi wizerunkami Piotra i Pawła z nieistniejącej cerkwi w Nieznajowej z 1780.

• 
  Widok od strony prezbiterium
• 
  Otoczenie: pobijak do obróbki kamienia
• 
  Otoczenie: spichrz

Cerkiew otacza drewniane ogrodzenie z bali z daszkiem gontowym i bramką zrekonstruowane na miejscu kamiennego murku z XIX wieku. Na północ od świątyni znajduje się spichrz kamienny plebański z pierwszej połowy XIX wieku z ekspozycją historii kamieniarstwa, a na zachód drewniany pobijak używany do obróbki kamienia. Dalej położony jest łemkowski cmentarz przycerkiewny z kamiennymi nagrobkami wykonanymi przez miejscowych kamieniarzy.

• Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Wydawnictwo Rewasz, Pruszków, 2003, s.s. 120–121 ISBN 83-89188-08-2
• Praca zbiorowa, Szlak Architektury Drewnianej Małopolska, Kraków 2010, s.s. 205–206, ISBN 978-83-60538-61-6

• Informacja na stronie beskid-niski.pl
• Informacja na stronie sękowa.info
• Kościoły drewniane, Bartne I