Bęben wielki (wł. gran cassa, skrót: g.c.), w muzyce rozrywkowej znany też jako bęben basowy, bęben taktowy, taktownik lub centrala. Charakteryzuje się mocną konstrukcją i niskim brzmieniem o nieokreślonej wysokości. Budowany jest w dwóch wielkościach:

• większy, o średnicy 70–90 cm i wysokości walca 35–40 cm, używany w orkiestrach symfonicznych;
• mniejszy o średnicy 35–40 cm i tej samej wysokości walca, używany w zespołach rozrywkowych^[1].

W muzyce rozrywkowej jest to największy bęben w całym zestawie perkusyjnym, Wraz z werblem daje podstawę rytmu.

Dźwięki z bębna wielkiego zasadniczo wydobywa się przy użyciu jednej, dość grubej pałki, zakończonej główką z twardego filcu, skóry, korka lub gumy. Grający trzyma pałkę w prawej ręce i uderza nią w prawą membranę instrumentu, ustawionego przed nim pionowo. Wywołuje to współdrganie drugiej membrany. Uzyskany dźwięk o nieokreślonej wysokości jest niski i głęboki. Uderzenia wykonuje się zasadniczo ruchem skośnym do membrany z góry w dół, w szybszych tempach na przemian w dół i w górę. Bardzo krótkie dźwięki (wł. secco) uzyskuje się przez uderzenie prostopadłe do membrany i natychmiastowe stłumienie obu membran rękoma.

Bardziej skomplikowane figury rytmiczne wykonuje się dwiema pałkami, niekiedy różnej grubości; w tym wypadku możliwe jest też uderzanie na przemian w obie membrany. Bardzo szybkie uderzanie na przemian dwiema pałkami pozwala uzyskać efekt podobny do tremola. Prawdziwe tremolo uzyskuje się jednak na prawej membranie na trzy sposoby:

• jedną pałką trzymaną pośrodku uderza się na przemian główką i trzonkiem;
• jedną pałką o dwóch główkach, używaną j.w.;
• pałeczkami do kotłów.

Partię bębna wielkiego notuje się na jednej linii^[2].

Dźwięki z bębna basowego najczęściej wydobywa się używając pojedynczego lub podwójnego mechanizmu nożnego – tzw. stopy. Jest to mechanizm, którego główną część stanowi pedał, którego naciśnięcie powoduje wybicie sprzęgniętego z nim bijaka. Bijak po wybiciu uderza o bęben i, o ile pedał został puszczony, wraca do pozycji wyjściowej. Pierwszym perkusistą, który zagrał na bębnie basowym przy pomocy stopy był Dee Dee Chandler pod koniec XIX wieku^[3].

Stopa podwójna, tzw. twin składa się z dwóch niezależnych pedałów sprzęgniętych z dwoma niezależnymi bijakami. Budowa stopy podwójnej umożliwia ustawienie drugiego pedału w pobliżu pedału hi-hata. Stopy podwójnej używa się głównie w niektórych odmianach jazzu, rocka i metalu.

Elementami budowy bębna basowego są zwykle:

• korpus drewniany, metalowy lub wykonany z tworzywa sztucznego;
• naciągi perkusyjne przedni i tylny (przeciwległa do perkusisty może zawierać otwory lub w niektórych przypadkach zostać usunięta);
• obręcze przyciskające membrany;
• zestaw śrub napinających membrany;
• opcjonalne gniazdo mocowania statywu dla półkotłów (w górnej części instrumentu);
• nóżki unieruchamiające bęben w poziomie;
• (opcjonalnie) podwójna stopa – element zestawu perkusyjnego przeznaczony do grania szybszych lub bardziej skomplikowanych rytmów. Umożliwia granie dwiema stopami na jednej centrali. Z początku takie granie było popularne tylko w muzyce metalowej i czasem punkowej, obecnie zaczęło przenikać do wielu innych stylów.

Celem wytłumienia dźwięków wysokich i podkreślenia basu bębna wielkiego, wkłada się do jego wnętrza specjalne maty, zwinięty materiał lub niewielką poduszkę. W zależności od pożądanego dźwięku mata tłumiąca może nie stykać się bezpośrednio z membranami, lub też stykać się z powierzchnią jednej lub dwóch membran.

• Zestawy perkusyjne z polskich kolekcji muzealnych - instrumenty.edu.pl

Bęben basowy

Próbka dźwięku niewytłumionego bębna basowego z zestawu perkusyjnego.

Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.