Budynek mieszkalny przy ulicy Grunwaldzkiej 88 i Henryka Sienkiewicza 131 – budynek mieszkalny położony we Wrocławiu na osiedlu Plac Grunwaldzki. Projektantem budynku jest Jadwiga Grabowska-Hawrylak. Jego budowa trwała od 1963 do 1970 roku. Stanowił jedną z pierwszych realizacji w tym rejonie miasta[a], rozpoczętą przed dużymi inwestycjami związanymi z zabudową rejonu placu Grunwaldzkiego[b]. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku stanowił jedną z kulis kadrujących perspektywę obszaru, na którym planowano realizację najbardziej prestiżowych inwestycji. Natomiast w kontekście już istniejącej, historycznej zabudowy[c], do której przylega, zdecydowanie wyróżniał się między innymi skalą i starannie opracowanymi elewacjami.
Część miasta, w której leży budynek, zaliczana jest do obszarów zabudowy śródmiejskiej, z dużym stopniem wykorzystania terenu oraz z dużą gęstością zaludnienia. Charakterystycznymi cechami takiej zabudowy jest blok urbanistyczny w postaci kwartału zabudowy, z ciągłymi pierzejami wzdłuż ulic i placów[8][9], a opisywany tu budynek mieszkalny domyka taki kwartał na jego wschodnim krańcu (objęty ulicami: Henryka Sienkiewicza, Odona Bujwida, Grunwaldzką oraz Edwarda Suchardy)[1][3][4]. Występują tu także licznie ważne obiekty i obszary publiczne oraz komercyjne[8][9]. W sąsiedztwie budynku i okolicy znajduje się liczna zabudowa związana z wyższymi uczelniami, a bezpośrednio niemal po przeciwnej stronie ulicy Odona Bujwida akademiki „Kredka” i „Ołówek”[1][8].
Pierwsze propozycje i koncepcje zabudowy w tym miejscu powstały w 1963 r. Przewidziano wówczas ukształtowanie zabudowy narożnika u zbiegu ul. Sienkiewicza i Grunwaldzkiej w sposób umożliwiający utworzenie przed budynkiem niewielkiego placu z zielenią i małą architekturą. Aby to osiągnąć zaplanowano złamanie budynku uzyskując efekt wgłębnego narożnika. Natomiast dwa skrzydła budynku stanowią przedłużenie istniejących pierzei - południowa pierzeja ul. Sienkiewicza i północna pierzeja Grunwaldzkiej - które zbiegają się w tym obszarze pod szerokim kątem, co umożliwiło takie ukształtowanie bloku urbanistycznego. Kolejne opracowanie, tzw. projekt realizacyjny, powstał w 1968 r. Wprowadzono wówczas pewne korekty względem propozycji z 1963 r. dotyczące między innymi przeznaczenia parteru w całości na handel i usługi, uproszczenia nadbudówki, wysunięcia (nadwieszenia) pięter mieszkalnych przed lico parteru i w ten sposób zwiększenia powierzchni części mieszkalnej, oraz wyniesienia powyżej poziomu ulicy parteru i placu przed budynkiem. Projektantem obiektu jest Jadwiga Grabowska-Hawrylak. Do użytkowania został oddany w 1970 r.[1]
Budynek uzupełnia lukę w zabudowie kwartału ulic, górując swoją skalą nad historyczną zabudową. Współcześnie jednak określany jest jako niewielki dom formułujący w specyficzny, wyżej opisany sposób, narożnik zabudowy, który to sposób wpłynął także na ukształtowanie samego budynku, poprzez jego przełamanie w głąb kwartału. Z tego względu spotyka się wobec niego określenie „złamany budynek”. Umożliwiło to także ukształtowanie niewielkiego placu przed budynkiem, ze starannie zaprojektowaną zielenią i elementami małej architektury. Dodatkowo podniesienie poziomu parteru budynku i części tego placu skutkowało zaprojektowaniem na nim schodów terenowych. W ich obrębie wykonano betonowe kwietniki. Sam budynek ma układ galeriowo-korytarzowy. Bardzo pozytywny odbiór mają starannie opracowane elewacje. Są one skomponowane z jasnych betonowych balustrad i ścian w różnych odcieniachochry. Jeśli zaś chodzi o wnętrze obiektu, to w mieszkaniach od frontu i od podwórza umieszczono pokój dzienny oraz sypialnie. W celu podniesienia poziomu izolacji mieszkań od hałasu, pochodzącego przede wszystkim od dużego ruchu drogowego, w fasadzie zaprojektowano głębokie loggie. W czasie, gdy budynek powstawał, stanowił on jedną z kulis kadrujących perspektywę obszaru ówcześnie przeznaczonego w zamyśle pod najbardziej prestiżoweinwestycje powojennego Wrocławia. Jednak późniejsze realizacje, między innymi dominujących w tym rejonie akademików „Kredka” i „Ołówek”, sprawiły że został on znacząco przesłonięty, „zepchnięty w cień”, co wywołuje współcześnie wrażenie położenia nieco na uboczu wobec ukształtowanej w późniejszych latach zabudowy[1].
↑Obszerne pole nazwane po II wojnie światowej placem Grunwaldzkim powstało w ostatnich tygodniach II wojny światowej podczas oblężenia Festung Breslau przez Armię Czerwoną w 1945 r. Po utracie lotniska na peryferyjnym Gądowie Niemcy podjęli decyzję o wybudowaniu lotniska we wnętrzu miasta. W tym celu zburzono wszystkie budynki wzdłuż reprezentacyjnej alei Kaiserstraße.
↑Istnieje zdjęcie lotnicze z roku 1925, na którym centralnej części kadru widoczna jest m.in. kamienica stojąca wówczas u zbiegu Fürsten Straße i Stern Straße (obecnych ulic Grunwaldzkiej i Sienkiewicza)[16], a także nieco późniejsze, z 1934, na którym tę kamienicę (i oś ul. Grunwaldzkiej oraz końcowy odcinek Sienkiewicza) widać po prawej stronie[17].
↑Podana tu informacja, że budynek ma 9 kondygnacji nadziemnych oparta jest na danych udostępnionych na geoportalu Zarządu Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu prowadzącego rejestr budynków[3]. Jednak w przywoływanym tu opracowaniu dotyczącym budynku sporządzonym przez grupę uznanych architektów podano, że budynek ma 8 kondygnacji (parter z lokalami handlowo-usługowymi oraz siedem pięter z lokalami mieszkalnymi)[1]. Prawdopodobnie współczesny rejestr uwzględnia jako dziewiątą kondygnację nadbudówkę ponad dachem, o polu powierzchni rzutu prostokątnego na płaszczyznę poziomą mniejszym niż niższe kondygnacje budynku.
↑Informacja o tym, że podana wielkość pola powierzchni działek dotyczy zarówno pola geometrycznego jak i ewidencyjnego wynika z faktu, że czasem te wielkości różnią się od siebie w przywołanych ewidencjach. W tym przypadku takich różnic nie ma.
IzabelaI.MironowiczIzabelaI., Analiza funkcjonalna osiedli Wrocławia, AFO, Badanie i publikacja współfinansowana przez miasto Wrocław (www.wroclaw.pl), Wrocław: Fundacja Dom Pokoju, 2016, ISBN 978-83-941467-3-3(pol.).
Urząd Miejski Wrocławia, Schematy komunikacji zbiorowej, Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Centrum Informacji Urzędu Miejskiego, Wrocław, 22 lipca 2023 [dostęp 2023-08-25](pol.).
Urząd Miejski Wrocławia, System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Mapy, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2023-08-18](pol.).
Wykadrowany narożnik [online], Autorzy pomysłu i tekstów: Fundacja Transformator (Michał Duda, Agata Gabiś, Karolina Jara), Oprawa graficzna: Marian Misiak, Zdjęcia: Jerzy Krzysztof Kos, wroapp.pl, 24 października 2022 [dostęp 2023-08-29] [zarchiwizowane z adresu 2022-10-24].
Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu, Geoinfo Portal (GIPortal2), ZGKiKM we Wrocławiu [dostęp 2023-08-29](pol.).
Linki zewnętrzne
Sienkiewicza 131 - Grunwaldzka 88, [w:] Polska / woj. dolnośląskie / Wrocław / Plac Grunwaldzki (osiedle) / ul. Grunwaldzka; Polska / woj. dolnośląskie / Wrocław / Ostrów Tumski / ul. Sienkiewicza Henryka [online], fotopolska.eu, ID: b15556 [dostęp 2023-08-30](pol.).
Budynek nr 131 (88), [w:] Polska / Województwo dolnośląskie / Wrocław / Plac Grunwaldzki (dzielnica) / ul. Sienkiewicza Henryka / ul. Grunwaldzka [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 513192 [dostęp 2023-08-30](pol.).