Budy Łańcuckie – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie łańcuckim, w gminie Białobrzegi[4][5].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Budy Łańcuckie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.
Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny.
Części wsi
Integralne części wsi Budy Łańcuckie[5][4]
| SIMC |
Nazwa |
Rodzaj
|
| 0643637 |
Hacklówka |
część wsi
|
| 0643643 |
Komorno |
część wsi
|
| 0643650 |
Miasto |
część wsi
|
| 0643666 |
Pasieka |
część wsi
|
| 0643689 |
Sachary |
część wsi
|
| 0643672 |
Szpacówka |
część wsi
|
| 0643695 |
Zakasprówka |
część wsi
|
| 0643703 |
Zarzecze |
część wsi
|
| 0643710 |
Zmysłówka |
część wsi
|
Warunki naturalne
- Położenie
Miejscowość położona kilka kilometrów na wschód od Białobrzegów. Rzeka Wisłok dzieli miejscowość na dwie części: Budy Łańcuckie Lewe (część północna) i Budy Łańcuckie Prawe (część południowa). W 1973 roku stanowiły one dwa odrębne sołectwa. Budy Łańcuckie od północy sąsiadują z Opaleniskami, od wschodu z Laszczynami i Gniewczyną, od południowego wschodu ze Świętoniową, a od zachodu z Korniaktowem. Z wyjątkiem północnej części Bud Łańcuckich Lewych miejscowość leży w obrębie doliny Wisłoka.
- Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Miejscowość leży w obrębie Zapadliska Przedkarpackiego. Taka forma ukształtowania terenu została wykorzystana przez Wisłok, którego dolina na tym odcinku pokrywa się z przebiegiem zapadliska. Rynnę Podkarpacką urozmaicają liczne starorzecza, które w okolicy Bud i sąsiednich miejscowości cechuje różny stopień zachowania i różne rozmiary. Wskazuje to na częste zmiany biegu rzeki i przesuwanie się koryta rzeki na północ. Ostatnia zmiana koryta rzeki na granicy Bud i Świętoniowej w miejscu zwanym "Pelców bród" wystąpiła w 1899 roku.
Historia
Według wykopalisk archeologicznych tereny te były zamieszkałe w latach 200-400 n.e. przez ludność kultury lateńskiej[6]. Nazwa pochodzi od słowa budy - określało ono wówczas prymitywne piece do wypalania węgla drzewnego i potażu. Uzyskiwanie tych produktów było głównym zajęciem dawnych mieszkańców tej osady.
Budy Łańcuckie związane były z dobrami łańcuckimi - i tak (jak Łańcut) kolejno po Pileckich należały do Stadnickich, następnie Lubomirskich i w końcu do Potockich.
Pileccy, dziedzice Łańcuta, nadali Budom Łańcuckim przywilej lokacyjny zapewne w XV wieku. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1628 roku początku XVII wieku i jest zawarta w rejestrze poborowym ziemi przemyskiej z 1628 roku[7]. W 1651[8] i 1658 roku wieś była wzmiankowana jako własność Elżbiety Korniaktównej w kluczu Hussakowskim[9].
- Obiekty zabytkowe w Budach Łańcuckich
- Kościół parafialny pw. Niepokalanego Serca NMP.
- Wały Chmielnickiego.
- Liczne kapliczki[10].
W 2006 roku Franciszek A. Kiełbicki napisał książkę "Budy Łańcuckie, rys monograficzno - historyczny."
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 12659
- ↑ Wieś Budy Łańcuckie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-03-03] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2013, s. 102 [zarchiwizowane 2013-07-15] .
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Pradzieje Bud Łańcuckich i Korniaktowa
- ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 1. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1628. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (str. 38)
[Cytat: Budy: lanei omnes ad curiam accepti; molendinum korzecznik 2 rotarum per gr 24; aliud molendinum 1 rotae gr 24 ..................2/12/0.]
- ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 2. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1651. Wydawnictwo WSP. Rzeszów. ISBN 83-87288-55-1 (str. 25)
[Cytat: Budy ad Hussakow: lanei omnes ad curiam antiquitus accepti, molendinum korecznik 2 rotharum gr 24, aliud molendinum walnik sub oppido Hussakow 1 rothae gr 24 ...................1/18/[0].]
- ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 3. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1658. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 44)
[Cytat: Budy: lanei omnes ad curiam accepti; molendinum korecznik 2 rotarium gr 24, aliud molendinum sub oppido Husakow 1 otae gr 24 ...............1/28/0[1/18/0].]
- ↑ Kapliczki i krzyże naszej parafii
Linki zewnętrzne
| Wsie |
|
|---|
| Części wsi |
- Bycze Jajo
- Dyszlówka
- Góra
- Hacklówka
- Jawornik (Korniaktów Południowy)
- Jawornik (Wola Dalsza)
- Kmiecie (Białobrzegi)
- Kmiecie (Korniaktów Północny)
- Komorno
- Księże
- Miasto
- Mikulice
- Pasieka
- Podemłynie
- Podkościele
- Podłącze (Białobrzegi)
- Podłącze (Korniaktów Południowy)
- Podlesie
- Poręby
- Sachary
- Skotnik
- Szpacówka
- Wątocze
- Węgry
- Wola Mała
- Zadworze
- Zakarczmie
- Zakasprówka
- Zakrzacze
- Zarzecze
- Zmysłówka
|
|---|
_COA.svg)