Beatrycze z Tendy

Beatrice di Tenda

XIX-wieczny portret bohaterki tytułowej
Rodzaj	opera seria
Muzyka	Vincenzo Bellini
Libretto	Felice Romani
Liczba aktów	2
Język oryginału	włoski
Źródło literackie	dramat Carla Tebaldiego Floresa Beatrycze Tenda (wł. Beatrice Tenda)
Czas trwania	160 min
Data powstania	1832–1833
Prapremiera	16 marca 1833, Wenecja, Teatr La Fenice
poprzednia Norma następna Purytanie

Beatrycze z Tendy (wł. Beatrice di Tenda) – opera seria Vincenza Belliniego z librettem Felice Romaniego.

• Filip (Filippo) Maria Visconti, książę Mediolanu – baryton
• Beatrycze z Tendy (Beatrice di Tenda), żona Filipa – sopran
• Agnieszka z Maino (Agnese del Maino), hrabina – mezzosopran
• Orombello, paź na dworze Filipa – tenor
• Anichino, dawny kanclerz kondotiera Facina Cane – tenor
• Rizzardo del Maino, brat Agnieszki – tenor
• Dworzanie, sędziowie, urzędnicy, giermkowie, damy, żołnierze – chór

Libretto Beatrycze z Tendy zostało osnute na wydarzeniach autentycznych – historii księcia Mediolanu Filipa Marii Viscontiego oraz jego żony Beatrycze di Laskaris, oskarżonej przez męża w 1418 r. o zdradę małżeńską i po torturach straconej razem z rzekomym kochankiem, paziem Michele Orombello.

W czasie uroczystości dworskich na zamku Binasco Filip wzdycha do hrabiny Agnieszki del Maino, lekceważąc poślubioną dla majątku i wpływów Beatrycze. Dworzanie podpowiadają księciu pozbycie się żony. Agnieszka kocha Orombella, a kiedy dowiaduje się, że on jest zakochany w księżnej, postanawia zemścić się na rywalce. Beatrycze cierpi z powodu niechęci męża, a Orombello dowiedziawszy się o tym obiecuje jej pomoc. W czasie rozmowy zostają zaskoczeni przez Filipa wraz z dworem i — mimo zapewnień o niewinności – aresztowani.

Na zamku odbywa się proces rzekomych kochanków. Orombello poddany torturom przyznał się do romansu z księżną, ona zaprzeczyła wszystkim oskarżeniom. Przed trybunałem Beatrycze dumnie odrzuca pomówienia, a sprowadzony przed sędziów paź odwołuje wydobyte torturami zeznania. Postawa obojga wzrusza nawet Agnieszkę i bliska jest skłonienia Filipa do uwolnienia oskarżonych, ale trybunał żąda poddania ich dalszym torturom. Agnieszka próbuje namówić księcia, by odstąpił od zamiaru skazania żony na śmierć, mimo że on ofiaruje jej koronę po pozbyciu się Beatrycze. Sumienie Filipa odzywa się i książę chce podrzeć przygotowany wyrok. Jednak na wiadomość, że zwolennicy pierwszego męża księżnej, kondotiera Facina Cane, zbierają się, by zaatakować zamek, skazuje Beatrycze. Księżna pojawia się po raz ostatni, przebacza skruszonej Agnieszce i nieszczęsnemu paziowi, który ją pomówił i godnie odchodzi na śmierć.

Beatrycze z Tendy powstała na zamówienie weneckiego Teatru La Fenice, który oczekiwał utworu z wielką partią dla Giuditty Pasty, czołowego sopranu tej epoki. Librecista Felice Romani zaproponował zaadaptowanie dramatu Aleksandra Dumasa opiewającego szwedzką królową Krystynę, lecz kompozytor i śpiewaczka wybrali temat znany z wystawianego w 1832 roku w La Scali baletu. Przeciągające się przygotowanie libretta spowodowało opóźnienie planowanej premiery i napięcia pomiędzy Bellinim a Romanim, które doprowadziły do późniejszego zerwania ich współpracy (libretto kolejnej opery Belliniego, Purytanów napisał Carlo Pepoli).

Premiera opery zakończyła się porażką. W latach 1835–1840 wystawiano Beatrycze z Tendy w kilku teatrach włoskich i zagranicznych, później znikła z repertuaru scenicznego. W XX w. wykonano dzieło w 1935 roku w Katanii, a następnie dopiero w 1961, kiedy to partią Beatrycze zainteresowała się Joan Sutherland. Ponad 130 lat po prapremierze, w 1964 roku, utwór wrócił na scenę Teatru La Fenice z Leylą Gencer w partii tytułowej. Współcześnie Beatrycze z Tendy nie jest jednak często wystawiana, choć partię księżnej ma w swoim repertuarze jedna z największych gwiazd operowych ostatnich dziesięcioleci, Edita Gruberová.

• Henri Rosellen (1811-1876), francuski pianista, kompozytor i pedagog, skomponował Fantazję na temat ulubionego romansu z opery "Beatrycze z Tendy" Belliniego op. 40^[1]
• Sigismund Thalberg (1812-1871), wirtuoz fortepianu i kompozytor, stworzył fortepianową Fantazję na tematy z "Beatrycze z Tendy" op. 49 i Wielkie duo koncertujące na fortepian i wiolonczelę na tematy z "Beatrycze z Tendy" op. 49bis^[2]
• Giovanni Bottesini (1821-1889), włoski kompozytor i wirtuoz kontrabasu, stworzył Fantazję na temat z "Beatrycze z Tendy" na kontrabas z towarzyszeniem orkiestry
• Sydney Smith (1839-1889), brytyjski kompozytor i pianista, skomponował utwór Beatrycze z Tendy – Wielka fantazja op. 147^[3]

• Piotr Kamiński: Tysiąc i jedna opera. Kraków: PWM, 2008. ISBN 978-83-224-0901-5. Brak numerów stron w książce

• Libretto Beatrycze z Tendy. musicologia.unipv.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-13)]. (wł.)