Awesta Awesta, st.-pers. upa-stāvaka „pochwały”, śr.-pers. abestāg – kompilacja starożytnych świętych tekstów religijnych wyznawców zaratusztrianizmu (zoroastryzmu)[1], które powstały prawdopodobnie w okresie od połowy II tysiąclecia do VII wieku p.n.e. Języki awestyAwesta powstała w językach staroirańskich[2]: staro i młodszo awestyjskim. Języki awestyjskie, były używane w Azji Środkowej i na obszarze współczesnego Afganistanu w okresie od około 1500 do 500 r. p.n.e.[2] Najstarsza część Awesty (Gathy) przypisywana Zaratustrze została zapisana w staroawestyjskim. Obydwa języki wykazują bardzo duże podobieństwo z sanskrytem[3]. Historia powstaniaPierwotny tekst Awesty był przekazywany w formie recytacji przekazywanych z pokolenia na pokolenie przez kapłanów zaratusztriańskich. Pierwsze zapisane wersje Awesty według historiografów sasanidzkich powstały prawdopodobnie między VII, a VI p.n.e. Według tradycji perskiej zostały zniszczone w IV wieku p.n.e., podczas podboju państwa Achemenidów przez Aleksandra Macedońskiego. Zostały odtworzone oraz ponownie zredagowane i uzupełnione o komentarze w czasach panowania dynastii Partyjskiej i Sasanidzkiej. Być może proces spisywania Awesty został zainicjowany na rozkaz króla Partów, Wologazesa, jednak jak dotąd nie znaleziono manuskryptu z epoki, który by to potwierdzał. Zasadnicza redakcja Awesty nastąpiła z polecenia założyciela dynastii Sasanidów, Ardaszira I (226–241), uzupełnił ją w III wieku kapłan Tansar[4]; ostatecznej redakcji dokonano za panowania Szapura II (309–379). Stan obecnyObecnie istnieje jedna czwarta część dawnego tekstu: zachowało się 21 ksiąg (ok. 83 tys. słów), zwanych naskami, z czego większość jest wierszowana (reprezentują najstarsze znane formy staroirańskiej poezji sylabicznej). Dzieli się na 5 części, które zawierają:
Komentarze: ZendDo Awesty istnieją komentarze (Zend), najobszerniejsze do Vendidad, zredagowane w większości za panowania dynastii Sasanidów w średnioirańskim języku pahlawi. Najmłodsze pochodzą z IX wieku. Inne teksty odnoszące się do AwestyW pismach zapisanych w językach Pahlawi i Pazand powstało do XIV w. bardzo wiele tekstów odnoszących się do niedostępnych dzisiaj fragmentów Awesty a także obszerna literatura dewocyjna, hagiograficzna i uzupełniająca. Co z tego odnosi się do pierwotnego tekstu jest przedmiotem sporów teologicznych i naukowych.
Przekłady i publikacjeNajstarszego przekładu europejskiego Awesty – na język francuski – dokonał Abraham Hyacinthe Anquetil-Duperron w 1771 roku. Tytuł Zend-Avesta, którym został opatrzony, jest nieprawidłowy. Właściwa nazwa zbioru obejmującego Awestę i komentarze brzmi Apastak wazand. Na język polski Awestę (przekład Wendidadu, Wisperadu i Jasny, czyli tzw. Wielką Awestę) tłumaczył prof. Ignacy Pietraszewski pt. Miano słowiańskie w ręku jednej familji od trzech tysięcy lat zostające, czyli nie Zendawesta a Zędaszta, to jest życiodawcza książeczka Zoroastra (Berlin, 1857). Dzieło to zostało wznowione pod nieco zmienionym tytułem: Miano Słowiańskie czyli nie Zendawesta a Zędaszta to jest Życiodawcza książeczka Zoroastra albo Awesta Wielka, Wydawnictwo Armoryka, Sandomierz 2011, ISBN 978-83-62661-19-0. Tekst przygotowali do druku, zredagowali i wstępem opatrzyli: Julian Edgar Kassner oraz Andrzej Sarwa[6]. Kolejny – pełny – przekład świętej księgi na język polski: Awesta. Wendidad (cz. 1), tłum. Piotr Żyra i Andrzej Sarwa, wstępem opatrzył Andrzej Sarwa, Wydawnictwo Armoryka, Sandomierz 2010, ISBN 978-83-62661-09-1; Awesta. Sîrôzahy, Yasty, Nyâyisy (cz. 2), tłum. Piotr Żyra, Wydawnictwo Armoryka, Sandomierz 2011, ISBN 978-83-62661-26-8; Awesta Yasna, Visparad, Âfrînagân, Gâhs i pozostałe fragmenty (cz. 3) tłum. Piotr Żyra, Wydawnictwo Armoryka, Sandomierz 2011, ISBN 978-83-62661-16-9. Nie jest to jednak przekład z języków oryginalnych. Zobacz teżPrzypisy
Linki zewnętrzne |
