Greg Berlanti Marc Guggenheim Andrew Kreisberg Geoff Johns Phil Klemmer
Arrowverse – amerykańska franczyza powiązanych seriali telewizyjnych opartych na bohaterach z komiksów wydawnictwa DC Comics oraz fikcyjne uniwersum współdzielone przez te seriale. Z uniwersum powiązane są również powieści, komiksy oraz seriale krótkometrażowe i animowane. W uniwersum stosowane są crossovery pomiędzy produkcjami.
W październiku 2012 stacja telewizyjna The CW wyemitowała pierwszy odcinek serialu Arrow, a następnie kolejne seriale osadzone w tym samym uniwersum: Flash (premiera w październiku 2014), animowany Vixen (sierpień 2015) oraz DC’s Legends of Tomorrow (styczeń 2016). Powstały również crossovery z serialami emitowanymi w innych stacjach: z Constantine (stacja NBC) oraz z Supergirl (pierwotnie stacja CBS, później The CW), którego wątek główny toczy się w odrębnym równoległym świecie. Wspólnie produkcje tworzą multiwersum, w którym możliwe jest m.in. przemieszczanie się między światami oraz podróże w czasie.
Za rozwój uniwersum odpowiedzialni są scenarzyści i producenci telewizyjni: Greg Berlanti, Marc Guggenheim, Andrew Kreisberg, Phil Klemmer oraz Geoff Johns – szef zespołu kreatywnego DC Comics.
Nazwa
Po premierze serialu Flash, który powstał jako spin-off serialu Arrow, w mediach zaczęło funkcjonować wiele określeń na współdzielone uniwersum oraz produkcje, których akcja ma w nim miejsce: „„Arrow”-verse”[1], „Arrow/Flash-verse”[2], „Flarrowverse”[3]. W sierpniu 2015 Marc Guggenheim poinformował, że akcja Vixen ma miejsce w „Arrowverse”[4], a w grudniu 2015 Andrew Kreisberg wyjawił, że producenci nazywają tak seriale Arrow, Flash i DC’s Legends of Tomorrow[5].
Po crosoverze z Supergirl i przeniesieniu go ze stacji CBS do The CW w artykułach[6][7] i wywiadach z twórcami[8][9] zaczęto używać nazw „Arrowverse” i/lub „CW Arrowverse” w odniesieniu do mutliwersum i produkcji stworzonych przez The CW. Innymi nazwami nawiązującymi do miejsca emisji były: „The CW's Shared #DCTV Universe”[10], „CW DC universe”[11], „DC TV universe”[12].
Alternatywnie multiwersum nazywano „Berlantiverse”[13] od nazwiska producenta Arrow, Flash i Supergirl Grega Berlantiego. Ten jednak odżegnuje się od takiej nazwy, chcąc podkreślić, że nie jest jedynym odpowiedzialnym za projekt[14].
Rozwój
Warner Bros. jako właściciel DC Comics posiada, na wyłączność, prawa do jego dzieł[15]. Kevin Tsujihara, niedługo po objęciu stanowiska prezesa Warner Bros. w styczniu 2013, zdecydował, że dostępny zasób bohaterów komiksowych nie będzie dłużej pod ścisłą kontrolą jedynie działu filmowego Warner Bros[15]. Stworzono model współpracy pomiędzy kierownikami jednostek organizacyjnych, żeby koordynować strategie związane z własnością DC[15]. Geoff Johns podkreśla, że DC, chcąc dać więcej swobody twórcom, przyjęło inne podejście od Filmowego Uniwersum Marvela do swoich produkcji, tworząc osobne uniwersum filmowe (DC Extended Universe) i telewizyjne[16].
W styczniu 2012 ogłoszono realizację serialu opartego na Green Arrow dla stacji The CW[17]. Za scenariusz i produkcję odpowiedzialni byli Greg Berlanti, Marc Guggenheim i Andrew Kreisberg. 22 października 2012 miała miejsce premiera serialu Arrow. W rolę główną wcielił się Stephen Amell[18]. W lipcu 2013 ogłoszono, że w serialu pojawi się postać Flasha, która następnie otrzyma swój dedykowany serial[19]. Za scenariusz i produkcję odpowiedzialni byli Greg Berlanti, Andrew Kreisberg i Geoff Johns. Początkowo planowano, że jeden z odcinków Arrow będzie pilotem nowej produkcji. Zrezygnowano jednak z tego pomysłu[20]. We wrześniu 2013 poinformowano, że tytułową postać zagra Grant Gustin[21]. Flash zadebiutował 7 października 2014[22]. W styczniu 2015 prezes The CW, Mark Pedowitz, poinformował, że stacja planuje co roku robić duży crossover pomiędzy serialami[23].
Od 24 października 2014 do 13 lutego 2015 stacja NBC emitowała serial Constantine oparty na komiksach Hellblazer. Matt Ryan występował jako John Constantine. Stephen Amell prowadził rozmowy z DC na temat pojawienia się granego przez niego bohatera w tym serialu: „Powodem, dla którego miałem gościnnie wystąpić w Constantine, przynajmniej pomysłem, który próbowałem zaszczepić, było to, że Constantine jest ekspertem jeśli chodzi o Jamę Łazarza, która odgrywa ważną rolę w Arrow[24][25]. W maju 2015 stacja NBC zrezygnowała z drugiego sezonu[24], mimo to w sierpniu 2015 poinformowano, że Matt Ryan powróci do roli Johna Constantine'a w Arrow w odcinku pod tytułem Hounted[26]. W styczniu 2017 The CW ogłosiło, że Matt Ryan udzieli głosu animowanej wersji postaci w serialu pod tym samym tytułem wyprodukowanym przez Grega Berlantiego[27].
W styczniu 2015 roku ogłoszono, że Marc Guggenheim wyprodukuje serial animowany Vixen osadzony w Arrowverse[28]. Pierwszy odcinek został zaprezentowany 15 sierpnia 2015. Głównej bohaterce głosu użyczyła Megalyn Echikunwoke, zaś pojawiający się bohaterowie z Arrow i Flash mówią głosami aktorów z oryginalnych seriali[29]. Vixen pojawiła się również w Arrow, także grana przez Megalyn Echikunwoke. Andrew Kreisberg ujawnił, że poszukując aktora do podłożenia głosu w animacji, rozważano również jego potencjał do pełnego sportretowania danej postaci[30].
We wrześniu 2014 Greg Berlanti oraz Ali Adler, Sarah Schechter i Geoff Jones zostali ogłoszeni jako twórcy nowego serialu, Supergirl, dla stacji CBS[31]. Na odtwórczynię tytułowej roli została wybrana Melissa Benoist[32]. Emisja pierwszej serii rozpoczęła się 26 października 2015[33]. Berlanti wyraził zainteresowanie włączeniem serialu do już istniejącego uniwersum[34]. Mark Pedowitz, wyjawił, że jest otwarty na crossover, ze względu na osobę producenta oraz fakt, że CBS jest współwłaścicielem The CW (razem z Warner Bros.). Nina Tassler z CBS oznajmiła jednak, że przez jakiś czas serial zostanie tylko w jej stacji[35]. Ostatecznie w lutym 2016 ogłoszono, że Flash, dzięki możliwości poruszania się między wymiarami, pojawi się w świecie Supergirl, określonym jako „Earth-38” w multiwersum Arrowverse[36][37]. W maju 2016 ogłoszono, że począwszy od drugiego sezonu emisja serialu zostanie przeniesiona do The CW, a jego produkcja z Los Angeles do Vancouver, gdzie kręcono również pozostałe seriale z uniwersum[38].
W styczniu 2015 Greg Berlanti, Andrew Kreisberg i Marc Guggenheim ogłosili, że są prowadzone wstępne prace nad kolejnym spin-offem[39]. W marcu 2015 potwierdzono serial DC’s Legends of Tomorrow, z postaciami pojawiającymi się dotychczas w Arrow i Flash, takimi jak: Atom (w tej roli Brandon Routh), Captain Cold (Wentworth Miller), Firestorm (Victor Garber), Heat Wave (Dominic Purcell), White Canary (Caity Lotz)[40]. Do serialu włączeni zostali także całkiem nowi bohaterowie: Rip Hunter (Arthur Darvill), Hawkgirl (Ciara Renée) oraz Jax Jackson (Franz Drameh)[41]. Serial miał premierę 21 stycznia 2016 roku[42].
Na przełomie listopada i grudnia 2016 miał miejsce crossover pomiędzy Flash, Arrow, DC’s Legends of Tomorrow i Supergirl, rozłożony na 3 odcinki trzech pierwszych seriali[14].
W sierpniu 2016 The CW ogłosiło prace nad nowym serialem animowanym Freedom Fighters: The Ray i, jak w przypadku Vixen, Mark Pedowitz potwierdził, że poszukiwani są aktorzy nie tylko ze względu na głos, ale także na możliwość zagrania żywej postaci[43].
W styczniu 2017 poinformowano, że Matt Ryan powróci do roli Johna Constantine'a w serialu animowanym Constantine: City of Demons[44]. Scenarzystą został J.M. DeMatteis, który oparł fabułę na komiksie All His Engines[45]. Pomimo pierwotnych planów serial nie jest kontynuacją serialu Constantine i według J.M. DeMatteisa został osadzony w tym samym uniwersum co film animowany Justice League Dark, zaś jego przynależność do Arrowverse może zostać ujawniona wraz z rozwojem[46].
Andrew Kreisberg (#1–8), Marc Guggenheim (#1–12, 0)
Sergio Sandoval (#1–3, 5–6, 8, 10), Jorge Jimenez (#1–3), Mike Grell (#1–4, 6, 9–10), Eric Nguyen (#4, 9), Julian Totino Tedesco (#4), Xermanico (#5–7, 10–11), Omar Francia (#5, 8, 11), Pol C Gas (#6, 8), Victor Drujiniu (#6–8, 12), Le Beau Underwood (#7, 9), Allan Jefferson (#7, 9–12), Juan Castro (#7–8, 12), Victor Drujiniu (#8, 12), Pol C Gas (#8), Omar Francia (#8, 11), Jonas Trindade (#11–12)
Arrow: Volume 2
6
22 maja 2013
23 października 2013
Arrow: Season 2.5
12
8 października 2014
9 września 2015
Marc Guggenheim (#1–12), Yuko Shimizu (#4), Keto Shimizu (#5)
Joe Bennett (#1–5, 7–12), Jack Jadson (#2), Craig Yeung (#3–5, 7–12), Szymon Kudranski (#4–7)
The Flash: Season Zero
12
1 października 2014
2 września 2015
Andrew Kreisberg (#1–10), Katherine Walczak (#4), Brooke Eikmeier (#4), Lauren Certo (#7–9), Kai Wu (#7–9), Phil Hester (#10), Ben Sokolowski (#11), Sterling Gates (#12)
Eric Gapstur (#1–4, 6–11), Phil Hester (#1–4, 6–11), Marcus To (#5, 10), Ibrahim Mustafa (#12)
↑Początkowo sezon miał składać się z 22 odcinków, jednak w czasie jego kręcenia produkcja została zawieszona z powodu pandemii koronawirusa. Miesiąc później ogłoszono, że z braku możliwości powrotu na plan zdjęciowy, seria została skrócona[70].
↑Początkowo sezon miał składać się z 20 odcinków, jednak w czasie kręcenia finałowego odcinka, produkcja została zawieszona z powodu pandemii koronawirusa. W rezultacie odcinek 19 został częściowo zmieniony i zawiera sceny, które pierwotnie miały się znaleźć w dwudziestym odcinku[81].
↑Początkowo sezon miał składać się z 22 odcinków, jednak w czasie kręcenia finałowych odcinków, produkcja została zawieszona z powodu pandemii koronawirusa[81].
↑Serial Constantine nie należy do Arrowverse, jednak jego fabuła jest osadzona w tym samym multiwersum co innych seriali należących do Arrowverse. Główny bohater gościnnie pojawia się w czwartym sezonie serialu Arrow oraz trzecim sezonie DC’s Legends of Tomorrow, a od czwartej serii występuje w nim regularnie.
↑Serial Stargirl nie należy do Arrowverse, jednak jego fabuła jest osadzona w tym samym multiwersum co innych seriali należących do Arrowverse. Główna bohaterka występuje w piątej części crossoveru "Crisis on Infinite Earths", będącym odcinkiem specjalnym serialu DC’s Legends of Tomorrow, jednak odtwórczyni głównej roli nie została wymieniona w obsadzie.
↑Oficjalnie serial Superman i Lois nie należy do Arrowverse. Na początku planowano, aby akcja pierwszego sezonu (tworzonego jako spin-off serialu Supergirl, gdzie Tyler Hoechlin z Supergirl i Bitsie Tulloch z Flash'a powtórzyli swoje role) rozgrywała się na Ziemi-Prime. Ponadto zakończenie wydarzenia crossoverowegoKryzys na Nieskończonych Ziemiach miało służyć jako "backdoor pilot" serialu. Z upływem czasu oraz odwołaniem planowanych crossoverów z serialami Supergirl i Batwoman w związku z pandemią COVID-19, twórca Todd Helbing wraz z Warner Bros. zdecydowali, by serial pozostał w swoim własnym kontinuum czasowym. Potwierdzeniem tego jest finałowy odcinek drugiego sezonu serialu, którego akcja rozgrywa się na innej Ziemi, niż Ziemia-Prime pozostałych seriali z Arrowverse. Mimo tego serial należy do wspólnego multiwersum.
↑Oficjalnie serial DC’s Legends of Tomorrow nie należy do crossovera, jednak występują w nim postacie, które później można zobaczyć właśnie w tym serialu.
↑Serial Flash nie należy do crossoveru, jednakże występuje w nim tytułowa postać z tego serialu.
↑Jest to crossover jednoodcinkowy, jednak występuje w nim główna postać z serialu Flash.
↑Oficjalnie serial Supergirl nie jest częścią crossovera, jednak ostatnie kilka minut odcinka numer 28 rozpoczyna motyw przewodni wydarzenia, które jest kontynuowane w serialach Flash, Arrow oraz DC’s Legends of Tomorrow.
↑ abCrossover rozpoczyna się pod koniec odcinka numer 36 serialu Supergirl, jednak głównie akcja dzieje się w 63 odcinku serialu Flash.
↑Serial Batwoman nie należy do crossoveru, jednakże występuje w nim tytułowa postać z tego serialu.
↑Jest to polskie tłumaczenie, gdyż odcinek nie posiada oficjalnego polskiego tytułu.
↑Serial Arrow nie należy do crossoveru, jednakże występuje w nim tytułowa postać z tego serialu.
↑Jest to crossover jednoodcinkowy, jednak występuje w nim główna postać z serialu Arrow.