3 kwietnia 1918 roku wszedł w skład Rady Białoruskiej Republiki Ludowej (BRL) jako delegat Bobrujskiej Rady Powiatowej. Wkrótce potem został członkiem Prezydium Rady BRL, a na początku maja – członkiem Konwentu Seniorów Rady BRL[5]. Będąc w składzie Rady BRL, reprezentował w niej Białoruskie Rady Terenowe[6]. 26 kwietnia 1918 roku jego podpis znalazł się na telegramie wysłanym następnego dnia w imieniu rządu i Rady BRL do niemieckiego cesarza Wilhelma II. Telegram zawierał podziękowanie za „wyzwolenie Białorusi” oraz prośbę o poparcie dla BRL i jej sojuszu z Niemcami[7]. Posunięcie to zostało bardzo negatywnie odebrane przez środowiska lewicowe, prorosyjskie i antyniemieckie w łonie BRL, doprowadzając m.in. do opuszczenia Rady BRL przez znaczną część jej członków oraz do rozpadu BSG[8].
19 września 1919 roku jako członek Konwentu Seniorów Rady BRL brał udział w spotkaniu z polskim Naczelnikiem Państwa Józefem Piłsudskim w Domu Szlacheckim w Mińsku. W czasie spotkania delegacja zwróciła się do Piłsudskiego o uznanie niepodległości i integralności BRL, umożliwienie odnowienia pracy jej organów, stopniowe przekazywanie władzy w ręce Rady, udzielenie pożyczki, formowanie białoruskiego wojska u boku polskiego i wspólną walkę z bolszewikami. Delegacja nie uzyskała ze strony polskiego przywódcy żadnych zobowiązań[12]. Antoni Owsianik był wówczas zwolennikiem porozumienia z Polską, stworzenia białoruskiej armii pod polskim dowództwem i rozmów na temat utworzenia białorusko-polskiej federacji, przy czym zbliżenie to traktował czysto pragmatycznie. W jednym ze swoich listów do Antona Łuckiewicza pisał:
Co robić, jak trzymać z Polakami? (…) Myślę, że z Polakami trzeba teraz koniecznie rozmawiać o utworzeniu naszej narodowej armii. Możemy pójść na kompromis. Niech będzie ich wyższe dowództwo. Możemy z nimi mówić o federacji, trzeba iść na kompromis, pamiętając o jednym – wszystko robimy dla niezależności Białorusi. Kamień za pazuchą trzeba trzymać… Rozumiecie mnie chyba[13].
W połowie października 1919 roku wszedł w skład delegacji Białoruskiej Centralnej Rady Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny, która udała się do Warszawy na rozmowy z polskimi władzami na temat współpracy białorusko-polskiej[c]. Delegacja przedstawiła stronie polskiej propozycję utworzenia białoruskiej dywizji oraz kandydatury na członków Białoruskiej Komisji Wojskowej (BKW)[14]. 22 października Antoni Owsianik został formalnie zatwierdzony przez Józefa Piłsudskiego jako członek BKW[15]. Reprezentował w niej Grodzieńszczyznę[14].
Istnieją przesłanki sugerujące, że Antoni Owsianik, będąc członkiem BKW, nie był lojalny wobec państwa polskiego. Jesienią 1919 roku w Smoleńsku doszło do podpisania umowy między bolszewikami i BPSR, na mocy którego ci ostatni zobowiązali się do rozciągnięcia wpływów na BKW. Zdaniem białoruskiego historyka Jerzego Grzybowskiego Antoni Owsianik był jednym ze zwolenników BPSR w BKW. Według raportów ówczesnego polskiego wywiadu mieli oni m.in. utrudniać werbunek i faworyzować w jego trakcie byłych czerwonoarmistów. Podejrzewano ich także, że za pomocą sieci komend powiatowych rozbudzają pośród żołnierzy i cywilów narodowości białoruskiej nastroje antypolskie[16]. Jednak zarzuty sformułowane przez raport bezpośrednio w stosunku do Antoniego Owsianika ogranicza się do stwierdzenia, że BPSR postanowiła wejść z nim w kontakt. Według historyka Olega Łatyszonka nie oznacza to, że Antoni Owsianik podjął z nią współpracę[17].
W czasie posiedzenia plenarnego BKW 1 lipca 1920 roku Antoni Owsianik był jednym z sześciu członków, którzy głosowali za dymisją całego jej składu i przyjęciem rezolucji skierowanej do Józefa Piłsudskiego i „najwyższych instytucji białoruskich”, stwierdzającej, że „nie czują się na siłach prowadzić w danej chwili ciężkiej i odpowiedzialnej pracy nad formowaniem Białoruskiego Wojska”. W wyniku tej decyzji doszło do kryzysu w łonie BKW; przewodniczący Pawieł Aleksiuk podał się do dymisji, a szóstka głosująca za rezolucją sformowała tymczasowe prezydium BKW. Antoni Owsianik został jego wiceprzewodniczącym[18]. 23 sierpnia złożył obowiązki członka BKW[19]. 3 października Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego poinformowało o przyjęciu jego dymisji wraz z całym dotychczasowym składem Komisji[20].
Działalność na Litwie, Litwie Środkowej i w Polsce
W listopadzie 1920 roku był pełnomocnym przedstawicielem BRL w Republice Litewskiej. Uczestniczył w rozmowach między emigracyjnym rządem BRL Wacłaua Łastouskiego, który przebywał w Kownie, oraz władzami Litwy na temat formowania na jej terytorium białoruskich oddziałów wojskowych[21]. Po zawarciu porozumienia w tej sprawie kierował rozbudową białoruskich jednostek na Litwie, które w zamierzeniu rządu Łastouskiego miały podjąć walkę przeciwko Polsce w razie wybuchu litewsko-polskiego konfliktu[22].
W 1921 roku Antoni Owsianik przeniósł się do Wilna, będącego wówczas stolicą Litwy Środkowej. Stało się to w wyniku starań władz polskich, aby przeciągnąć na swą stronę białoruskich działaczy skupionych wokół kowieńskiego rządu BRL. Szczególne znaczenie dla tej decyzji miały wysiłki Jerzego Osmołowskiego i powiązanego z Polską Białoruskiego Komitetu Państwowego[23]. Do 1922 roku Antoni Owsianik pracował w gospodarstwie wiejskim. W 1922 roku został posłem na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji, wchodził w skład Białoruskiego Klubu Poselskiego[2]. Aresztowany przez władze polskie[4]. Na początku lat 30. wyemigrował do Białoruskiej SRR[2]. W 1933 roku został aresztowany przez władze radzieckie. Jego dalszy los jest nieznany[4].
Uwagi
↑W polskojęzycznej literaturze występuje także jako Antoni Owsiennik. Patrz: Grzybowski 2006 ↓, s. 65.
Рэдкал.: М. В. Біч і інш.: Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. T. 1: А — Беліца. Mińsk: „Biełaruskaja Encykłapiedyja” im. Piatrusia Brouki, 1993, s. 496. ISBN 5-85700-074-2. (biał.).
.jpg)
.jpg)