PROFILPELAJAR.COM

Alojzy Horak
„Nestorowicz”, „Neuman”, „Majewski”, „Wiktor Młot”, Dietrich, Justyn Małecki
	pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia	10 sierpnia 1891 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	12 lutego 1943 ; Stefanowo
	Przebieg służby
Lata służby	1914–1943
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier; Wojsko Polskie
Jednostki	4 Dywizja Piechoty; 73 Pułk Piechoty
Stanowiska	szef sztabu dywizji piechoty; dowódca pułku piechoty
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa; II wojna światowa; kampania wrześniowa
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Alojzy Horak, ps. „Nestorowicz”, „Neuman”, „Majewski”, „Wiktor Młot”, także jako: Dietrich, Justyn Małecki (ur. 10 sierpnia 1891 w Krakowie, zm. 12 lutego 1943 w Lasach Chojnowskich pod Stefanowem) – polski współorganizator skautingu we Lwowie, pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

W sierpniu 1914 roku zmobilizowany został do cesarskiej i królewskiej armii. „W 1915 roku wybuchowy pocisk karabinowy rani go ciężko w goleń, pozbawia mięśni i czyni niezdolnym do służby frontowej. Po wyjściu ze szpitala służy w austriackich jednostkach tyłowych jako dowódca kompanii, ochraniającej linie kolejowe na Wołyniu, i dochodzi tylko do stopnia porucznika”^[1].

2 marca 1920 roku został mianowany kapitanem w piechocie, warunkowo do zakończenia prac przez Komisję Weryfikacyjną z dniem 1 grudnia 1919 roku i z pominięciem stopnia porucznika^[2]. W 1922 roku pełnił służbę w Referacie Wyszkolenia Wydziału I Regulaminów i Wyszkolenia Oddziału III Sztabu Generalnego. Jego bezpośrednim przełożonym był major Marian Porwit, szefem Wydziału I – podpułkownik Janusz Gąsiorowski, a szefem Oddziału III – pułkownik SG Marian Kukiel. Pułkownik Marian Porwit wspominał: „(...) major Alojzy Horak, ciekawa i piękna postać wśród oficerów dwudziestolecia. Podchodził do swych obowiązków z maksymalną powagą i skrupulatnością; odszedł do Wyższej Szkoły Wojennej jako słuchacz III promocji lat 1922-1924. Nie skrzyżowały się już nasze drogi życiowe. Pojawi się pozytywnie w historii działań obronnych 1939 roku, weźmie chlubny udział w Armii Krajowej opłacając ten udział najwyższą ceną życia, rozstrzelany przez Niemców”^[3].

3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 497. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Jego oddziałem macierzystym był wówczas 5 pułk piechoty Legionów w Wilnie^[4]. W latach 1922–1924 był słuchaczem III Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Kolega szkolny, pułkownik Jan Rzepecki wspominał: „Wczesną jesienią 1922 roku stanąłem do drugiego konkursowego egzaminu do Wyższej Szkoły Wojennej. Zdawało nas około stu pięćdziesięciu – drugie tyle odpadło przy pierwszym egzaminie odbytym już na wiosnę. Jednym ze starszych wśród zdających teraz był kapitan Alojzy Horak. Tak poznałem tego nieprzeciętnego człowieka, wyróżniającego się inteligencją, kulturą, zdolnościami i czystością charakteru, ale zarazem niewątpliwego pechowca. (…) Horak już dobrze łysiał, był szczupły, słaby fizycznie, cherlactwo nogi utrudniało mu znacznie poruszanie się, zwłaszcza jazdę konną, ale jego ambicja i silna wola sprawiały, że trudno było to zauważyć. Jako dobry harcerz, był bardzo koleżeński i uczynny. Nie pił prawie wcale, nie palił i był bardzo powściągliwy w mowie. Ordynarne słowo nie wychodziło z jego ust. Gdy chciał zakląć lub ożywić swą mowę, używał określeń ze słownika bohaterów Trylogii lub powieściowych wiarusów napoleońskich: sypał wtedy setkami i tysiącami armat, fur beczek i batalionów. Było to bardzo zabawne w ustach człowieka dwudziestego wieku. Ale choć usposobienie miał pogodne i lubił lekko a inteligentnie zażartować, to w gruncie rzeczy Horak był poważny i bardzo serio odnosił się do naszych zajęć, nawet od ich czysto formalnej strony. (…)”^[5].

Z dniem 1 października 1924 roku, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział do Oddziału V Personalnego Sztabu Generalnego^[6]. W czasie służby w Sztabie Generalnym oraz nauki w Wyższej Szkole Wojennej pozostawał oficerem nadetatowym 27 pułku piechoty w Częstochowie. W lutym 1926 roku wyznaczony został na stanowisko szefa sztabu 4 Dywizji Piechoty w Toruniu^[7].

11 czerwca 1927 roku został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu na stanowisko szefa Oddziału Ogólnego^[8]. 23 stycznia 1928 roku awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 roku i 59. lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty. 5 listopada 1928 roku został przeniesiony do Inspektoratu Armii generała dywizji Mieczysława Norwid-Neugebauera we Lwowie na stanowisko II oficera sztabu^[9]. 23 grudnia 1929 roku został szefem Biura Ogólno Organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie^[10]. Jego przełożonymi byli wówczas: generał brygady Tadeusz Kasprzycki (zastępca I wiceministra spraw wojskowych), generał dywizji Kazimierz Fabrycy (I wiceminister spraw wojskowych) i marszałek Polski Józef Piłsudski (minister spraw wojskowych). Na stanowisku szefa biura zastąpił go podpułkownik dyplomowany Karol Hodała. 28 czerwca 1933 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy 73 pułku piechoty w Katowicach^[11].

W 1935 roku został przeniesiony do dyspozycji szefa Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych z pozostawieniem w garnizonie Katowice, a z dniem 31 maja 1935 roku przeniesiony w stan nieczynny na okres 12 miesięcy^[12]. Przed wybuchem II wojny światowej sprawował funkcję zastępcy pułkownika dyplomowanego Bronisława Rakowskiego, szefa Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie.

5 września 1939 roku objął szefostwo biura i kierował jego ewakuacją. Następnego dnia rano przybył do Brześcia, lecz już przed południem udał się z personelem biura oraz Archiwum Wojskowego do Mokran. 7 września w Brześciu, w Kwaterze Głównej Naczelnego Wodza, w obecności majora Bolesława Waligóry, złożył meldunek pułkownikowi dyplomowanemu Tadeuszowi Münnich o ewakuacji biura i archiwum. 9 września otrzymał polecenie dalszej ewakuacji biura i archiwum, transportem kolejowym, z Brześcia do Złoczowa przez Pińsk, Łuniniec, Sarny, Równe, Dubno. Wyjazd z Brześcia nastąpił tego samego dnia wieczorem. Przed odjazdem transportu przekazał szefostwo biura majorowi Ottonowi Laskowskiemu, a sam objął obowiązki szefa sztabu generała brygady w stanie spoczynku Konstantego Plisowskiego, mianowanego dowódcą Zgrupowania „Brześć”.

W dniach 14–17 września Zgrupowanie „Brześć” broniło twierdzy brzeskiej przed niemieckim XIX Korpusem Pancernym dowodzonym przez generała porucznika Heinza Guderiana. W nocy z 16 na 17 września zgrupowanie wycofało się z twierdzy w rejon Kodnia. Tam generał Plisowski przekazał dowództwo zgrupowania podpułkownikowi Horakowi, który podjął marsz w kierunku południowo-zachodnim na Janów Lubelski. 25 września grupa znalazła się w lasach na zachód od Krasnegostawu. Podpułkownik Horak podporządkował się pułkownikowi Władysławowi Filipkowskiemu. 27 września zgrupowanie przesunęło się w rejon Bychawa–Żółkiewka. Tam weszło w skład Grupy pułkownika dyplomowanego Tadeusza Zieleniewskiego. 29 września w Janowie Lubelskim zgrupowanie stoczyło krwawe walki z pododdziałami niemieckiej 27 Dywizji Piechoty. 2 października w rejonie Domostawa–Momoty Górne Grupa pułkownika Zieleniewskiego złożyła broń przed Sowietami.

W październiku 1939 r. był dowódcą Służby Zwycięstwu Polski powiatu warszawskiego. W styczniu 1940 r. został szefem sztabu, a wiosną tego roku – komendantem Okręgu Warszawa-Województwo ZWZ. W tym okresie zainicjował wydawanie tajnych pism „Tygodnik Informacyjny” i „Nowa Armia Nowej Polski”. Od 1 grudnia 1941 r. pracował w Wojskowym Biurze Historycznym BIP KG AK. Był autorem opracowania Kampania wrześniowa w oświetleniu niemieckim (wydana w trzech częściach w Warszawie w 1941 i 1942 r.) oraz wydanej po jego śmierci broszury Edward Rydz – Generalny Inspektor Sił Zbrojnych i Naczelny Wódz, przed i podczas kampanii wrześniowej (Warszawa 1943)^[13]. Od 1 sierpnia 1942 r. był szefem Wydziału Wyszkolenia (Oddziału III Szkoleniowego) Komendy Głównej BCh. Na tym stanowisku redagował pismo „Powstaniec” i napisał podręcznik Kurs szeregowych. 10 listopada 1942 roku został aresztowany, a 12 lutego 1943 roku rozstrzelany przez Niemców w Lasach Chojnowskich pod Stefanowem (zob. egzekucje w Lasach Chojnowskich).

Używał pseudonimów „Nestorowicz”, „Neuman”, „Majewski”, „Witold Młot” oraz tożsamości Dietrich, Justyn Małecki^[14].

Podczas prac ekshumacji ofiar egzekucji w Lasach Chojnowskich w lipcu 1946 odnaleziono szczątki Alojzego Horaka^[15]. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 6-prawa strona-1)^[16].

Ordery i odznaczenia

Order Krzyża Grunwaldu II klasy (pośmiertnie, 19 lipca 1946)^[17]
Krzyż Niepodległości (13 kwietnia 1931)^[18]
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1932)^[19]
Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
Srebrny Krzyż Zasługi (28 lutego 1925)^[20]
Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi
Odznaka Pamiątkowa Dawnych Harcerzy Małopolskich (1937)^[21]

Przypisy

↑ Jan Rzepecki, Wspomnienia i przyczynki historyczne, s. 258.
↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 10 z 20 marca 1920 roku, poz. 367.
↑ MarianM. Porwit MarianM., Spojrzenia poprzez moje życie, Warszawa: „Czytelnik”, 1986, s. 282, ISBN 83-07-01535-9, OCLC 69288255 .
↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 35.
↑ Jan Rzepecki, Wspomnienia i przyczynki historyczne, „Czytelnik”, Warszawa 1983, ISBN 83-07-00871-9, s. 250-288.
↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 103 z 2 października 1924 roku, s. 568.
↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 10 z 16 lutego 1926 roku, s. 58.
↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 16 z 11 czerwca 1927 roku, s. 167.
↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 355.
↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 381.
↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 130.
↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 1 czerwca 1935 roku, s. 51, 54.
↑ Wersję cyfrową pierwszego wydania publikacji można zobaczyć w serwisie Polona.pl
↑ Alojzy Horak. dws-xip.pl. [dostęp 2015-05-18].
↑ Znalezienie zwłok płk. Horaka. „Dziennik Polski”, s. 5, Nr 199 z 23 lipca 1946.
↑ Niektóre znane osoby, spoczywające na Cmentarzu Wojskowym. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2015-05-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-01)].
↑ M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 204 „za wybitne zasługi położone w walce z hitlerowskim najeźdźcą”.
↑ M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 295 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
↑ M.P. z 1925 r. nr 56, poz. 217 „za zasługi, położone w dziedzinie wyszkolenia armji Rzeczypospolitej Polskiej”.
↑ Odznaka pamiątkowa dawnych Harcerzy małopolskich. „Wschód”. Nr 65, s. 11, 10 listopada 1937.

Bibliografia

Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 13, 189, 347.
Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 118, 168.
Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 22, 430.
Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T.1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 83–85. ISBN 83-211-0758-3.
Jan Wróblewski, Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie” 1939, Wydawnictwo MON, Warszawa 1989, ISBN 83-11-07659-6.
Relacja mjr. Bolesława Waligóry z działalności Archiwum Wojskowego od 31 sierpnia do 17 września 1939 r., oprac. Zygmunt Kozak, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 24, Warszawa 2001.