8 cm PAW 600

Dane podstawowe
Państwo	III Rzesza
Producent	Wolf
Rodzaj	armata przeciwpancerna
Historia
Produkcja seryjna	grudzień 1944 - 1945
Wyprodukowano	ok. 260
Dane taktyczno-techniczne
Kaliber	81,4 mm
Długość lufy	3032 mm (L/37,9)
Donośność	5100 m (pocisk burzący)
Prędkość pocz. pocisku	520 m/s
Długość	5175 mm
Szerokość	3166 mm
Wysokość	1130 mm
Masa	640 kg
Kąt ostrzału	-6° do + 32° w pionie, 78° w poziomie
Szybkostrzelność	8 strz./min
Obsługa	6

8 cm PAW 600 – 8 cm Panzerabwehrwerfer 600, 8 cm Panzerabwehr-Wurf-Kanonen 8H63 – niemiecka, gładkolufowa armata przeciwpancerna. Była to broń tania, lekka i bardzo skuteczna na niedużych dystansach. Jednak ze względu na to, że weszła do uzbrojenia pod koniec II wojny światowej i wyprodukowano jej zaledwie około 260 szt., nie mogła już zmienić losów wojny. Stała się ona jednak wzorem dla współczesnych dział przeciwpancernych.

Armata 8 cm PAW 600 wykorzystywała dwukomorowy układ wysokiego - niskiego ciśnienia, dzięki czemu możliwa była redukcja masy całego działa. Łuska zawierająca ładunek miotający była zaślepiona grubą blachą oddzielającą ją od pocisku. Blacha ta miała otwory i był do niej przymocowany trzpień. Na trzpieniu osadzano pocisk burzący podobny jak w moździerzu 8 cm Granatwerfer 34, lub też specjalnie opracowany pocisk kumulacyjny. Pocisk nasadzony na trzpień przymocowany był do niego zawleczką. W momencie strzału gazy prochowe z łuski (komory wysokiego ciśnienia) przenikały przez otwory do części, gdzie znajdował się pocisk (komory niskiego ciśnienia). Gdy powstało tam odpowiednio wysokie ciśnienie wynoszące około 550 kg/cm², ulegała zerwaniu zawleczka, a pocisk zaczynał się przemieszczać w lufie. Dzięki temu rozwiązaniu lufa mogła mieć cieńsze ścianki, a przez to cała armata była lżejsza. Masa armaty 8 cm PAW 600 wynosiła 640 kg. Było to więc lekkie działo. Dla porównania inne niemieckie armaty o mniejszym kalibrze były znacznie cięższe. 5 cm PaK 38 posiadał masę bojową wynoszącą 990 kg. Natomiast 7,5 cm PaK 40 miał masę wynoszącą 1425 kg^[1].

Lufa była gładkolufowa, dzięki czemu upraszczano produkcję tego działa. Znacznie zostały też zredukowane koszty produkcji. Koszt armaty 8 cm PAW 600 wynosił 2050 RM. Dla porównania koszt produkowanej w tym samym czasie armaty przeciwpancernej 7,5 cm PaK 40 to 12 000 RM, natomiast koszt 8,8 cm PaK 43 to 26 400 RM^[2]. Dzięki temu oraz mniejszej masie, wiązano z nim nadzieję na nasycenie obrony niemieckiej dużą liczbą mobilnych dział przeciwpancernych o dużej przebijalności, uzupełniających klasyczne armaty^[3].

Pocisk do 8 cm PAW 600 był stabilizowany brzechwowo tak jak w granatach moździerza. Kaliber tej armaty wynoszący 81,4 mm był zresztą taki sam jak w moździerzu 8 cm Granatwerfer 34. Upraszczało to produkcję pocisków burzących.

Do niszczenia celów opancerzonych używało się pocisków kumulacyjnych. W działach gwintowanych też stosowano pociski kumulacyjne, ale tam były one znacznie mniej skuteczne. Wirowanie pocisku rozprasza strumień kumulacyjny, co zmniejsza jego zdolność do przebijania pancerza. Pocisk kumulacyjny wystrzelony z haubicy 105 mm przebijał pancerz o grubości 100 mm^[4]. W 8 cm PAW 600 lufa była gładkolufowa, a pocisk stabilizowany brzechwowo, więc zastosowane pociski kumulacyjne były skuteczniejsze i mogły przebijać pancerz o grubości 140 mm (jak z pancerzownicy Panzerschreck)^[3].

To rozwiązanie brzechwowej stabilizacji pocisku w locie nie było idealne i powodowało duży rozrzut pocisków. Przy odległości 750 m połowa najcelniejszych pocisków trafiała w cel wielkości 0,7 na 0,7 m^[3]. Dla porównania, w gwintowanej armacie 8,8 cm Pak 43 na tym samym dystansie 50% najcelniejszych pocisków trafiało w cel o wymiarach 0,2 na 0,2 m^[3]. Duży rozrzut pocisków, oraz stosunkowo niska prędkość początkowa pocisku 8 cm PAW 600 wynosząca 520 m/s, ograniczały zasięg prowadzenia ognia przeciwpancernego do poruszających się celów pancernych. Zasięg skuteczny wynosił ok. 600–750 m.

Prace projektowe nad tym działem rozpoczęły się w 1942 r. w firmie Rheinmetall. Armata była produkowana przez firmę Wolf z Magdeburga. Dopiero pod koniec 1944 roku wyprodukowano 10 dział^[3]. W styczniu i lutym 1945 roku planowano wyprodukowanie po 100 dział, w kolejnych miesiącach odpowiednio 150, 200 i 250^[3]. Ogółem ocenia się, że do zakończenia wojny powstało ich najpewniej tylko 260^[3]. W 1944 r. wyprodukowano 6000 pocisków kumulacyjnych do tego działa, a w 1945 kolejne 28800. Pierwsze 81 armat zostało dostarczone wojsku w styczniu 1945. 1 marca 1945 r. Wehrmacht posiadał 155 armat 8 cm PAW 600, z czego tylko 105 szt. było na froncie.

Następcą armaty 8 cm PAW 600 miało być działo o jeszcze większym kalibrze czyli 10 cm Panzerabwehr-Wurf-Kanone 10H64. Miało ono przebijać pancerz o grubości 200 mm, a zasięg skuteczny miał wynosić 1000 m. Ze względu jednak na zakończenie wojny planów wprowadzenia tego działa do uzbrojenia nie zrealizowano.

Muzeum Obrony Wybrzeża w Świnoujściu (Fort Gerharda) - jedna z trzech zachowanych armat PAW 600 na świecie.

• Широкорад А. Б., ''БОГ ВОЙИЫ ТРЕТЬЕГО РЕЙХА'', Москва 2003, str. 35-36 i str. 315-316.
• Bryja Marcin, ''Artyleria niemiecka 1933–1945. Taktyka, organizacja, uzbrojenie'', 1996, str. 144-145.
• Marcin Bryja. Łabędzi śpiew, czyli niemiecka artyleria przeciwpancerna na początku 1945 roku. „Poligon”. 5(40)/2013, wrzesień – październik 2013. Magnum-X. 

http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/5302

http://www.lexikon-der-wehrmacht.de/Waffen/Bilderseitenneu/8-cmPAW600.htm