Samolot Handley Page Halifax II – takimi samolotami dokonywano zrzutówSamolot Consolidated B-24 Liberator – takimi samolotami dokonywano zrzutówZałoga „Liberatora” z 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia po powrocie z misji nad Warszawą. Lotnisko BrindisiGrób polskich lotników z Eskadry 1586 na cmentarzu wojskowym w Krakowie
1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia (ang. No. 1586 Flight RAF) – eskadra lotnicza sformowana z polskiej Eskadry „C”, pochodzącej z rozformowanego Dywizjonu 301, a wchodzącej w skład 138 dywizjonu RAF. Po wykonaniu zadań transportu osób i wyposażenia na tereny okupowane, przekształcona w Dywizjon 301.
Historia
Eskadra C
Dywizjon 301, po intensywnych operacjach bombardowania, z uwagi na duże straty i trudności w uzupełnieniu stanów załóg, 31 marca 1943 został rozwiązany. Z 7 załóg oraz 76 osób personelu pomocniczego sformowano 1 kwietnia 1943 polską Eskadrę „C” w składzie brytyjskiego 138 Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia RAF. Pozostali lotnicy zostali przeniesieni do innych polskich dywizjonów bombowych, głównie Dywizjonu 300[1][2].
Dywizjony (138, 161 oraz 148) Specjalnego Przeznaczenia, stacjonujące w bazie RAF Tempsford działały na zlecenie Kierownictwa Operacji Specjalnych (ang. Special Operations Executive, SOE) dokonując zrzutów agentów i sprzętu do krajów okupowanych. W dywizjonach tych służyło też od listopada 1941 kilka załóg polskich [10]. Używano czterosilnikowych samolotów Halifax oraz dysponującym nieco większym zasięgiem B-24 Liberator[3]. Wykonywały loty ze zrzutami cichociemnych oraz wyposażenia dla Armii Krajowej w Polsce trasą nad morzem Północnym i Danią. Po zwiększeniu niemieckiej obrony przeciwlotniczej w Danii, trasę wydłużono nad Szwecję – czas każdej wyprawy nad Polskę wynosił nawet do 16 godzin – ledwo starczało paliwa na powrót.
Eskadra „C” 4 listopada 1943 została wyłączona z 138 Dywizjonu[4].
1586 Samodzielna Eskadra do Zadań Specjalnych
Na bazie eskadry „C” została sformowana z dniem 4 listopada 1943 Samodzielna (polska) 1586 Eskadra do Zadań Specjalnych[5][6]. Podporządkowana bezpośrednio dowódcy 334 Skrzydła Specjalnego Przeznaczenia (334 Wing)[7][8][9][10][11]. Uzyskała brytyjską nazwę i miano 1586 Polish Special Duties Flight. W pismach służbowych polskich władz eskadra ta nadal była określana jako 301 Dywizjon (Eskadra) Ziemi Pomorskiej[1]. Otrzymała również samodzielne oznaczenia kodowe GR-..., które wcześniej posiadał 301 dywizjon bombowy. Uzupełniono personel naziemny na niemal całkowicie polski[12].
Równocześnie została ona przebazowana drogą lotniczą i morską na lotnisko Sidi Amor koło Tunisu. Lotnisko było słabo wyposażone logistycznie i kwaterunkowo. Ale już 15 grudnia 1943 jeden Liberator i dwa Halifaxy wykonały pierwszy lot nad teren okupowanej Polski. Z tego lotniska wykonano jeszcze tylko raz lot do Polski, załogi wracając lądowały na dawnym lotnisku Regia Aeronautica w Campo Casale nieopodal Brindisi. 19 grudnia 1943 dowódca eskadry otrzymał zgodę na jej przebazowanie na lotnisko Reggia Aeronautica w Campo Cassale, 22 grudnia 1943 wylądowało na niej pięć samolotów 1586 Eskadry[13]. Z Brindisi odległość do Krakowa wynosiła 1000 km, a do Warszawy 1250–1500 km zależnie od trasy.
Etat eskadry wzrósł do 10 załóg, przy 6 samolotach (3 Halifaxy i 3 Liberatory), a do czerwca 1944 do 12 załóg i 12 samolotów (9 Halifaxów i 3 Liberatory) [5]. W 1943 roku 1586 Eskadra wykonała 27 lotów do Polski z kurierami i cichociemnymi oraz zrzutami dla Armii Krajowej oraz 108 do innych krajów. W 1944 eskadra dokonywała zrzutów dla powstania warszawskiego, ponosząc dotkliwe straty w załogach i sprzęcie. Naczelny Wódz 14 września 1944 nadał eskadrze tytuł „Obrońców Warszawy”[14].
W drugiej połowie września 1944 brytyjskie Air Ministry zatwierdziło przekształcenie 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia w Dywizjon 319. Stan dywizjonu to 20 załóg oraz 16 samolotów. Na prośbę polskiego dowództwa 7 listopada 1944 Air Ministry przystało na zmianę nazwy z 319 na 301 Dywizjon do Zadań Specjalnych. Dywizjon dalej stacjonował w Campo Cassale do kwietnia 1945[15].
KajetanK.BienieckiKajetanK., Polskie załogi nad Europą 1941-1945. Polacy w operacjach specjalnych, Bellona, 2007, ISBN 978-83-11-10235-4.
Krzysztof Mroczkowski, Andrzej Olejko: Nocnych Lotów Świadectwa. Polskie dywizjony bombowe w latach drugiej wojny światowej we wspomnieniach. Kraków: Acta Aeronautica, Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, 2011. ISBN 978-83-931259-1-3.
Jerzy B. Cynk: Polskie Siły Powietrzne w wojnie 1943-1945. T. 2. Gdańsk: Wydawnictwo AJ-Press, 2002. ISBN 83-7237-100-8.
Andrzej Morgała: Polskie samoloty wojskowe 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1976.
Krzysztof Mroczkowski: Powroty znad domu. 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia. Kraków: Acta Aeronautica, Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, 2013. ISBN 978-83-931259-7-5.
