Terralha

La terralha es una tèrra cuècha porosa, que pòt demorar bruta o recebre un revestiment esmaltat. Gres e porcelanas, que la pasta vitrifica a nauta temperatura, son pas de terralhas.

La terralha, designant al meteis còp la fabricacion de vases e aisinas de tèrra faiçonada e cuècha al forn e, per metonimia, los objèctes produits amb aquela tecnica.

La faiença e una terralha, perque fabricada amb de tèrra porosa impermeabilizada per un esmalt blanc d'estanh

L'invencion de la terralha data de la preïstòria: benlèu del Neolitic, d'un biais independent dins diferentas regions del monde: al Japon cap al millenari XI, pendent lo periòde Jomon e en Asia Menora, cap al millenari VIII. Al Pròche Orient, seriá apareguda vèrs lo millenari X.
Un autre foguièr d'invencion, situat en Africa Sahariana, es datat del millenari VIII. Dins d'autres luòcs, de descobèrtas recentas lo long del flum d'Amur, dins l'èst de Russia, an revelat de traças de ceramica. Aquelas darrièras son estadas datadas de 13 000 ab. C., mas lor concepcion fa pensar que las tradicions ceramicas serián encara mai ancianas. Las datacions al carbòni 14 efectuadas en China del sud a la fin dels ans 1990 suls jaces ont se trobèt de tèstes de terralha donèron de datas situadas entre 9000 e 14000 ab. C.^[1]. En America del Sud, la ceramica apareis vèrs 3500 ab. C. en Colómbia e en Eqüator. En America Mejana, l'aparicion de las primièras terralhas es pus tardiva: vèrs 1500 ab. C., dins la region de Tehuacán^[2].

Dins totes los cases, alara que la descobèrta de la ceramica es fòrça anteriora (vèrs lo millenari XXXe abans nòstra èra^[3]), l'aparicion de la terralha es ligada a la sedentarizacion de las populacions e al besonh creissent de recipients per la conservacion de las recòltas o a la coseson dels aliments.

Entre 3500 e 3450 ab C., la terralha fa une vertadièra revolucion amb l'introduccion del torn del terralhièr, en Orient Mejan mercé a una novèla populacion venguda del Creissent Fertil, e en China entre 3000 e 2000 ab C.^[4],[5]. Entre 2900 e 2300 ab C, pendent l'Edat del Bronze, se tròba de traças de decoracion.

La fabricacion d'una terralha comença per la mescla de las tèrras (argila, marla, silici). Los materials son malaxats, manualament (trolhatge), o mecanicament. La pasta obtenguda se consèrva al repaus (poiriment) durant un periòde que varia de qualques setmanas a qualques meses.
Existisson diferentas tecnicas per donar al material la forma desirada:

Tecnica pus primitiva, lo modelatge es la mesa en forma d'una bola de tèrra per la pression dels dets.

De pichonas partidas de tèrras son aplicadas sus o dins un objècte modèl (cojon, ancian pòt copat...) e la tèrra es aprèp lissada.
L'industria utiliza aquel procèssus lo nomenant calibratge. La pasta malleabla es plaçada dins un mòtle en rotacion puèi pressada contra las parets mercé a l'accion d'un calibre introduch mecanicament^[6].

La tèrra es enrotlada amb un mòtle long e estrech sus una taula jos la palma de las mans. Las diferentas partidas son assembladas per ne far la pèça.
Aquela tecnica rapida permet d'obtenir de pèças fòrça grandas, de formas totalament libras. Aquela tecnica es correnta dins los pòbles primitius e los artistas ceramistas.

Pasmens las pèças realizadas atal son pesugas. Se pòdon afinar en utilizant un postarèl e un còdol per comprimir la tèrra e modelar la forma de la pèça. Lo còdol es a l'interior de la pèça, al contacte de la tèrra, e lo postarèl permet de martelar la paret.

De placas de tèrra son realizadas amb un ròtle puèi assembladas amb de barbotina.
Aquela tecnica es rapida, mas permet de far sonque de pèças geometricas. Encara que se pòt obtenir de formas cilindricas en rotlant la placa e en assemblant las doas extremitats opausadas.

La tecnica pus perfeccionada es aquela del tornejament. Pasmens demanda un long aprendissatge. Aquela tecnica apareguèt als alentorns de 4000 ans ab C, revolucionant la terralha en permetent d'obtenir lèu de formas fòrça mai regularas e de pèças fòrça mai leugièras.

Lo torn se compausa d'un platèl rotatiu, la girèla. Aprèp que se dispausèt una turon d'argila al centre del platèl, lo tornejaire centra sa tèrra puèi la faiçona pendent sa rotacion.
Quand la pèça es tornejada prenguèt consisténcia « cuèr », lo tornejaire rectifica las imperfeccions e crusa lo pè de la terralha. Se cal se termina per la pausa de las carbas e la gravadura de la pèça segon lo modèl.
Lo tornejament permet d'obtenir sonque de pèças de revolucion, que pòdon pasmens èsser deformadas abant lo secament complet.

Dins lo procèssus de motlage, la tèrra es pas mai de forma pasta, mas de forma de barbotina.

Un mòtle de plastre o de tèrra cuècha es utilizat per definir l'exterior de la forma; lo plastre a per caracteristica d'absorbir l'aiga.
La barbotina es introducha dins lo mòtle. Aprèp qualques minutas de presa, l'excedent de barbotina es voidat.
L'aiga de la barbotina se transferís dins lo plastre, e la densitat de la barbotina aumenta prèp de las parets. La pèça es desmotlada aprèp secament, operacion aisida pel retrach de produch per evaporacion d'aiga.

Per la coseson, las diferentas pèças obtengudas son dispausadas dins un forn a una temperatura de 850 a 1 000 °C pendent environ 8 oras. Dins lo cas de terralhas destinadas a recebre un decòrs coma la faiença, alara s'obten lo « biscuèch ».
Las temperaturas de coseson anan de 850 °C a 1 150 °C segon la natura de la tèrra utilizada. La temperatura depend de la proporcion d'oxides metallics, de sals alcalins o acids, de la tèrra.

Las pèças pòdon èsser decoradas al pincèl amb d'oxides metallics, trissat e diluits, de colors diferentas. Le biscuèch atal pintat es trempat dins de banhs d'esmalt. Un còp decorada e esmaltada, la pèça subís una novèla coseson a 960 °C pendent 5 oras per la faiença.

La terralha demòra porosa aprèp coseson, es a dire que pòt absorbir l'aiga e es sensibla al gèl; çò que la distinguís del gres que, coma la porcelana, es totalament vitrificat. Aquela porositat ofrís dos avantatges: la conservacion dels liquides fresques per evaporacion superficiala e la resisténcia al fuòc dirècte permetent de l'utilizar coma aisina de còser. Aqueles doas caracteristicas explican son interès per las societats primitivas.

1. ↑ (fr)Descobèrta dels primièrs tèstes de terralha en China
2. ↑ (en)Susan Toby Evans, Ancient Mexico and Central America. Archaeology and Culture History, Thames & Hudson, 2008, p. 118
3. ↑ Vènus de Dolní Věstonice En Chequoslovaquia, se datèt una estatua de ceramica a l'entorn de 24 000 ab C
4. ↑ (fr)Cécile et Michel Beurdeley, La Céramique chinoise - Le Guide du connaisseur, 1974, page 15
5. ↑ (fr)Torn de terralhièr e ceramicas « clòsc d'uòu » dins la cultura de Longshan
6. ↑ (fr)font:Thierry Bonnot, Des produits industriels, de l'ustensilité à l'esthétique, Ecomusée du Creusot-Loire, 2000 p18-19 [1]

• Ceramica
• Raku
• Porcelana
• Gres
• Faiença

• (fr)Reconstitucion de terralha merovingiana, Musèu dels Temps barbars

•  {{{títol}}}. Thames & Hudson. 
•  {{{títol}}}. 
•  {{{títol}}}. Ecomusée du Creusot-Loire.