Lo feminisme es un ensems de movements e d'idèas politicas, filosoficas e socialas que luchan per l'establiment de l'egalitat politica, economica, culturala, personala, sociala e juridica entre leis òmes e lei fremas. En particular, a per objectiu d'abolir leis inegalitats entre lei dos sèxes e de promòure lei drechs dei fremas tant dins la societat que dins la vida privada.

De l'Antiquitat a la fin de l'Edat Mejana, lei manifestacions feministas son raras mai pas inexistentas. Son sovent qualificadas de protofeminisme. En causa de la manca de documents, son generalament mau conegudas e son influéncia vertadiera es malaisada de definir. Lo cas d'Agnodice, mètja atenenca n'es un exemple. Accusada d'exercici d'una activitat – la medecina – qu'èra enebida ai fremas dins l'Atenas dau sègle IV av. JC, foguèt menaçada per la justícia de la vila. Dins aquò, una mobilizacion deis Atenencas en sa favor empachèt sa condamnacion e entraïnèt, au contrari, una modificacion de la lèi per permetre ai fremas de practicar la medecina. Aqueu succès aguèt pasmens gaire d'efècts sus l'ensems de la societat atenenca qu'èra largament dominada per leis òmes^[1].

Après aqueu lòng periòde, la question dei drechs dei fremas tornèt aparéisser ambé Christine de Pizan (1364-1430) qu'estudièt lei relacions entre lei sèxes e denoncièt la misoginia de l'epòca medievala dins la Ciutat dei Damas (1404-1405) e dins lo Libre dei tres vertuts a l'ensenhament dei damas (1405). Puei, ai sègles XVI e XVII, divèrseis autors coma Cornelius Agrippa (1486-1535), Moderata Fonte (1555-1592) e son libre Lo meriti dei fremas, Margaret Cavendish (1623-1673) ò Marie de Gournay (1565-1645) estudièron tanben la question. Sei revendicacions èran variadas e anavan d'un drech a l'educacion – sustot religiosa – a una egalitat absoluda. Dins lei fachs, lei progrès foguèron fòrça limitats mai n'i aguèt. Per exempe, se pòu nòtar la mesa en plaça dau consentiment doble durant lei maridatges catolics per lo quatren concili de Latran en 1215.

Una etapa importanta foguèt passada au començament dau sègle XVIII ambé l'òbra de Mary Astell (1666-1731) que prepausèt una argumentacion desvolopada còntra la justificacion biblica de la dominacion masculina. Per aquò, escriguèt una critica filosofica d'aquela posicion e comencèt d'explorar lei camps de l'etica e dau materialisme. Òr, anava ansin durbir de possibilitats novèlas que foguèron esplechats vèrs la fin dau sègle per s'interessar ai drechs politics e sociaus dei fremas.

Lo Sègle dei Lutz favorizèt un important desvolopament de la filosofia mai la question dei fremas i foguèt pas un subjècte important. Per la màger part deis actors dau movement, l'inegalitat entre lei sèxes èra una « causa naturala ». Per exemple, l'article « Frema » de l'Enciclopèdia afierma : « La religion crestiana a establit una superioritat vertadiera de l'òme ». Pasmens, d'excepcions existisson coma lo marqués de Condorcet (1743-1794). Actor important de la Revolucion Francesa, èra en favor de l'egalitat deis òmes e dei fremas e dau drech de vòte femenin.

Una autra personalitat majora dau periòde foguèt Olympe de Gouges (1748-1793), autora de la Declaracion dei drechs de la frema e de la ciutadana. Fòrça avançat per son epòca, son programa demandava l'egalitat politica entre lei sèxes^[2], la creacion de maternitats, la creacion d'un sistèma de proteccion sociala per lei maires, la supression dau maridatge religiós e l'instauracion d'un contract civiu d'associacion per lo pareu. Pasmens, foguèt guilhotinada au començament de la Revolucion en causa de sei liames ambé lei Girondins. Dins aquò, en despiech de sa mòrt, lei fremas obtenguèron certanei drechs coma lo drech au divòrci e l'egalitat deis eiretiers – que foguèron suprimits per Napoleon ò per Loís XVIII.

Considerada coma la premiera filosòfa feminista, Mary Wollstonecraft (1759-1797) foguèt l'autora de la Defensa dei drechs de la frema (1792). En despiech d'arguments de còps despassats, aquel obratge foguèt un important succès critic e literari que permetèt de donar una visibilitat novèla ai revendicacions dei fremas. De mai, i demostrèt l'importància de l'educacion dins la liberacion dei fremas, coma possibilitat d'ocupar un emplec e de venir economicament independentas. Revendiquèt tanben lei meteissei drechs civius e politics per lei dos sèxes e l'eleccion de deputats femeninas.

Se lo sègle XVIII demorava dominat per leis òmes, veguèt una participacion creissenta dei fremas a la vida politica dins mai d'un país – e pas solament en França e en Anglatèrra. Per exemple, Catharine Macaulay (1731-1791), autor femenista favorabla a un melhorament de l'educacion dei filhas, conoguèt una popularitat importanta en America per son trabalh sus l'Istòria deis Illas Britanicas. L'educacion dei fremas progressèt ansin pauc a pauc e certanei d'entre elei aguèron un ròtle important dins la lucha còntra l'esclavatge mostrant la capacitat dei fremas de participar a de combats politics.

Après lo periòde napoleonenc, plusors còdis nacionaus adoptèron de clausas per legalizar la somission dei fremas ais òmes. De mai, durant lei premiers decennis dau sègle XIX, lo contèxte reaccionari encoratjèt pas la perseguida dei revendicacions feministas. De mai, lo periòde victorian venguèt, dins lo mond anglosaxon, un periòde de glorificacion de la frema « domestica » centrada sus la maternitat e la respectabilitat. D'obratges coma aquelei de Sarah Stickney Ellis (1799-1872) illustran ansin lei nòrmas fixadas ai fremas de la societat britanica. Pasmens, a partir deis ans 1830, la pensada feminista comencèt de tornar aparéisser e de s'estructurar, çò que li donèt una fòrça novèla.

Au nivèu filosofic, la defensa dei fremas prenguèt doas direccions opausadas dins lo corrent dau sègle XIX. Per lo corrent dich egalitarista, lei violacions dei drechs dei fremas son de violacions de drechs de l'Òme e l'egalitat absoluda dèu èsser la nòrma. L'egalitat civica e politica foguèt lo combat principau de sei partisans coma John Stuart Mill (1806-1873) que son libre De l'assubjectiment dei fremas (1861) venguèt la referéncia d'un movement que se concentrèt sus lo combat per l'egalitat politica. L'autra tendància, dicha dualista, èra pus sociala. Favorabla a una societat amb un ròtle ben definit per cada sèxe, considerava principalament lei fremas coma de maires e lo movement revendicava donc un melhorament dei sistèmas de santat e d'educacion domestica. Ernest Legouvé (1807-1903) n'èra la figura principala ambé son Istòria morala dei fremas (1849).

A partir deis ans 1820-1830, lei movements socialistas utopics eissits deis idèas de Saint-Simon (1760-1825) comencèron de s'interessar a la question de la somission femenina. Critiquèron ansin l'instuticion dau maridatge – alora basa d'aquela somission – e se prononcièron en favor dau sufragi femenin, de l'egalitat politica, dau contraròtle dei naissenças e de l'educacion. Mesclant ansin de revendicacions portadas per leis egalitaristas e lei dualistas, aguèron una influéncia importanta dins l'estructuracion dei premiereis associacions femenistas. Fondèron tanben lei premiers jornaus femenistas (La Femme Libre en 1832).

Se certanei fremas coma Florence Nightingale (1820-1910) se maufisavan dei movements feministas, d'autrei comencèron de s'organizar, principalament en Anglatèrra. Pasmens, problema qu'anava venir recurrent, deguèron faciar lei divergéncias entre lei diferentei tendàncias dau feministas. Aquò compliquèt ansin la formacion dei premiereis associacions que foguèt finalament creada per Barbara Bodichon (1827-1891) dins leis 1850. Sa basa foguèt de reünions d'amigas femenisitas organizadas a Langham Place e lo grop foguèt subrenomat Ladies of Langham Place. Defendiá lo drech au trabalh, l'egalitat dei drechs e de reformas de l'educacion. Gràcias a son organizacion, poguèt collectar de miliers de signaturas en favor de seis idèas. Aquò aguèt rapidament de resultats car lo Parlament Britanic acceptèt certanei reformas coma una facilitacion dau divòrci e una proteccion melhora dau patrimòni dei fremas.

Aparegut inicialament en França e en Anglatèrra, lo feminisme se difusèt a cha pauc dins lo rèsta d'Euròpa durant la premiera mitat dau sègle XIX (e mai en Pèrsia^[3] e en Japon). En particular, lei movements crestians alemands comencèron de defendre un melhorament de la posicion de la frema dins la societat. En Soïssa, de movements apareguèron tre 1845 a l'entorn d'un jornau editat per Josephine Zehnder-Stadlin. L'idèa arribèt tanben en Itàlia (Clara Maffei, Cristina Trivulzio Belgiojoso) e en Polonha (Narcyza Żmichowska) dins lo corrent deis ans 1840. Dos decennis pus tard, agantèt Boèmia (Karolina Svetla, Zdenka Braunerová), Àustria e Ongria. Pasmens, en Euròpa Orientala, la prioritat donada ai luchas nacionalas empediguèt l'emergéncia d'un feminisme fòrt.

La premiera onda dau feminisme designa un periòde que va de la mitat dau sègle XIX a la mitat dau sègle XX. Apareguda au Reiaume Unit, portèt de revendicacions regardant lo drech de vòte e l'egalitat politica, l'educacion, lo drech de divòrci e lo drech au trabalh. Regardèt principalament lei populacions blancas d'Euròpa, d'America dau Nòrd e d'Oceania e foguèt portat per de movements fòrça diferents – revolucionaris ò liberaus – segon lei país.

Sa capitada principala foguèt l'extension dau drech de vòte e la reconóissença de l'egalitat politica entre òmes e fremas. L'obtencion d'aquelei drechs entraïnèt la partença de certanei militantas e lo feminisme conoguèt ansin una crisi dins leis 1950.

L'obtencion dau drech de vòte foguèt la capitada politica principala de la premiera onda dau feminisme. D'efèct, se a la fin de la Segonda Guèrra Mondiala, mai d'un país enebissiá encara lo sufragi femenin, aquò venguèt alora una tendància marginala e limitada a de dictaturas ò a d'estats fòrça conservators. En particular, dins lo corrent deis ans 1960-1970, leis estats eissits de la decolonizacion adoptèron dirèctament lo sufragi universau sensa restriccion regardant lo sèxe.

Pasmens, aquela evolucion foguèt lònga. Leis etapas decisivas ne foguèron lei doas guèrras mondialas que mostrèron la capacitat dei fremas de remplaçar leis òmes dins leis usinas ò sus lo prat batalhier. Ansin, tre 1918, lo Reiaume Unit donèt lo drech de vòte ai fremas de mai de 30 ans avans d'alinhar lei condicions de temps sus aquelei deis òmes (21 ans) en 1928. Ais Estats Units d'America, lo XIX^en Emendament estendèt lo sufragi ai fremas en 1920 – mai de facto, dins lo Sud, lei fremas non blancas poguèron pas vòtar avans leis ans 1960. Dins lei país comunistas, l'obtencion dau drech de vòte foguèt rapide e aguèt luòc, segon lei republicas socialistas europèas, entre 1917 e 1920. En revènge, França esperèt fins a 1944 per estendre lo drech de vòte ai fremas.

Revendicat per mai d'un movement feminista, lo melhorament de l'educacion demorèt limitat. En teoria, lei fremas obtenguèron pauc a pauc lo drech de far d'estudis superiors e d'ocupar de posicions importantas dins lo sistèma educatiu e scientific. Pasmens, i demorèron fòrça minoritàrias e deguèron faciar d'atacas quasi frequentas. Per exemple, Marie Curie (1867-1934), Prèmi Nobel de Fisica en 1903 e de Quimia en 1911, foguèt regularament victima de campanhas ostilas de part de la premsa conservatritz francesa. D'autrei scientificas de remarca coma Lise Meitner (1878-1968) deguèron tanben subir de discriminacions permanentas.

Lo trabalh dei fremas interessèt mai d'una feminista de la premiera onda mai lei respònsas foguèron fòrça diferentas en foncion dei corrents e deis originas socialas dei militants. Dins la borgesiá onte lo trabalh èra sustot un afaire de chausida personala, lei feministas revendicavan un drech au trabalh illimitat e identic an aqueu deis òmes.

En revènge, au sen de la classa obriera, la question èra pus malaisada. En 1866, durant un congrès de l'Internacionala, la màger part dei representents lo condamnèt coma un mau eissit dau capitalisme. D'efèct, per lei pus pauras, lo trabalh èra sovent una necessitat e leis emplecs reservats ai fremas èran durs e pauc pagats. Dins certanei país, coma França, certaneis activitats fòrça duras, coma lo trabalh de nuech, foguèron ansin enebidas ai fremas per lei protegir. Pasmens, aquela posicion èra pas partejada per tot lo movement obrier, compres per de figuras importantas coma Louise Michel (1830-1905).

En parallèl d'aquelei divergéncias, un segond combat apareguèt regardant l'egalitat salariala entre leis òmes e lei fremas. D'efèct, en causa de sa feblessa supausada e de sa manca de qualificacion, lei fremas èran destinadas ais emplecs pauc pagats ò recebián pas lo meteis salari qu'un òme. En 1921, lo II^en congrès deis interès femenins revendiquèt donc clarament l'egalitat salariala entre lei dos òmes. Dins aquò, ges de resultat foguèt obtengut.

La plaça dei fremas au sen dau maridatge s'equilibrèt un pauc – mai gaire – durant aqueu periòde en Occident. Per exemple, en 1857, au Reiaume Unit, una lèi reformèt certanei disposicions mai l'ensems demorava largament a l'avantatge dau marit. Ansin, dins la quasi totalitat dei país, lei fremas devián aver l'acòrd de son marit per trabalhar ò per durbir un còmpte bancari. En revènge, lei progrès foguèron fòrça pus importants en Union Sovietica ambé l'adopcion d'una legislacion fòrça avançada a l'iniciativa d'Alexandra Kollontaï (1872-1952) : proteccion de l'emplec durant la maternitat, egalitat absoluda au sen dau pareu, drech a l'avortament... etc. En partida limitats per Estalin a partir deis ans 1930, aqueleis avantatges formèron lòngtemps lo regime pus favorable ai drechs de la frema dins lo mond.

En parallèl, comencèt d'aparéisser la question de la sexualitat dei fremas. Premier, aquò regardava de questions de santat publica car lei fremas dau periòde aviá ges de conóissença sus lei malautiás venerianas. Puei, se parlèt de la question de la contracepcion que suscitèt generalament l'ostilitat dei movements feministas. D'efèct, dins lo contèxte de somission de la frema dau sègle XIX, èra vista coma un mejan de renfòrçar la dominacion sexuala deis òmes au sen dau pareu.

La segonda onda dau feminisme aguèt luòc durant leis ans 1960-1970. Apareguda ais Estats Units d'America, se concentrèt puslèu sus la sexualitat, la familha e lo divòrci, lo trabalh ò lei drechs liats a la procreacion. Comencèt tanben de s'interessar a la question dei violéncias domesticas. Obtenguèt de resultats importants avans de faciar una crisi similara an aquela de la premiera onda après lo contentament de plusors de sei revendicacions majoras.

Revendicacion importanta de la segonda onda, la liberacion sexuala dei fremas passèt per una modificacion – lenta e incomplèta – dei comportaments entre lei dos sèxes e per divèrsei lèis permetent d'assegurar lo drech a la contracepcion, a l'avortament e lo contraròtle dei naissenças. Per exemple, a la fin deis ans 1980, la totalitat dau blòt sovietic e una partida significativa dau blòt occidentau (Estats Units, França, Reiaume Unit, Itàlia...) autoriza l'avortament. Lo movement contunièt lentament durant lei decennis seguents e l'avortament èra permés dins la quasi totalitat dei país dau Nòrd a l'inici dau sègle XXI.

En parallèl, se metèt en plaça d'institucions cargadas de melhorar l'educacion sexuala de la populacion coma lei centres de planificacion familiala. En particular, aquò facilitèt la difusion de l'informacion sus lei drechs novèus a l'ensems dei fremas.

Regardant la familha, lo periòde deis ans 1960-1970 foguèt marcat per plusors victòrias importantas coma la facilitacion dei divòrcis, la fin dei tutèlas legalas dau marit sus sa frema, de lèis de proteccion durant lei maternitats e de mesuras per reprimir lei violéncias domesticas. Aquò permetèt d'ara endavant ai fremas de prendre un trabalh sensa l'autorizacion de son marit ò de demandar dirèctament lo divòrci. De mai, dins lo cas d'una separacion, de mecanismes d'ajuda financiera permèton de protegir lei fremas d'una pèrda tròp importanta de revenguts.

En revènge, la lucha còntra lei violéncias sexualas (viòls, violéncias domesticas...) demorèt limitada en despiech de mejans novèus. Per exemple, en França, lo nombre de viòls que son l'objècte d'una enquista de part de la polícia aumentèt feblament de 5% a 10% entre 1985 e 2015.

Lei revendicacions de la segonda onda pertocant lo trabalh se centrèron sus la disparicion deis enebiments de practicar certaneis activitats, sus l'egalitat salariala entre lei sèxes e sus la possibilitat per lei fremas de menar una carriera professionala vertadiera. Dins lei fachs, lei resultats son encara limitats car se la quasi totalitat deis emplecs son d'ara endavant autorizats ai fremas, lei lèis sus l'egalitat salariala son pas ò pauc aplicadas. Ansin, en França, la diferéncia de revenguts èra totjorn d'aperaquí 20% en favor deis òmes en 2011. De mai, lei pòstes ambé de responsabilitat èran totjorn sustot ocupats per d'òmes.

En parallèl deis accions revendicatritz, lo periòde de la segonda onda veguèt la realizacion d'un important trabalh teoric per descriure lei mecanismes de la dominacion masculina sus la societat. Lo patriarcat venguèt ansin un sistèma fòrça estudiat. Aquela pensada fasiá sovent partida d'una critica pus larga dau capitalisme de part dei feministas radicaus e dei feministas marxistas. Entre leis obratges pus importants d'aqueu movement, se pòu citar la Politica dau Mascle de Kate Millett (nascuda en 1934) e la Dialectica dau sèxe de Shulamith Firestone (1945-2012). A respèct dei feministas de la premiera onda, apondiguèron d'otís eissits de la sociologia per observar de fenomèns encara pauc estudiats, especialament en matèria de sexualitat e de vida vidanta.

Dins leis ans 1980, lo feminisme conoguèt una crisi novèla en causa de la manca d'interès dei generacions novèlas per lo feminisme après lei victòrias deis ans 1970. De mai, dins lei país dau blòt comunista, l'afondrament de l'URSS entraïnèt la disparicion deis avantatges ganhats dins l'encastre dau socialisme coma lo drech a un emplec. Dins aquelei país, lo taus de professionalizacion dei fremas demeniguèt donc rapidament e s'acompanhèt de còps d'atacas sistematicas còntra de valors jutjadas coma « comunistas » ò « sovieticas ».

Per faciar aqueu declin, de movements novèus se formèron dins lo corrent deis ans 1990. A respèct dei movements precedents, dònan mai d'importància ai revendicacions dei minoritats oprimidas, a l'egalitat salariala e a la lucha còntra lo secutament sexuau. Pasmens, aquò sembla entraïnar una fragmentacion dei revendicacions. Aquò es agravat per lei divergéncias importantas entre lei diferentei brancas dau feminisme actuau qu'a pauc d'omegeneïtat ideologica. Pièger, certanei tendàncias, coma lo feminisme radicau e lo feminisme prosèxe, son fòrça opausats entre elei.

Dins aqueu contèxte, lei drechs dei fremas avançan gaire dempuei la fin de la Guèrra Freja e enregistrèron de reculaments dins certanei país. En particular, lo drech a l'avortament es la buta d'atacas violentas de part dei conservators. Per exemple, en 2016, foguèt tornarmai enebit en Polonha. De mai, dins l'encastre dei dificultats financieras eissits de la crisi economica de 2008, lei budgets sociaus, compres aquelei dei centres de planificacions familialas ò destinats a la lucha còntra lei violéncias sexualas, an tendància de demenir.

Au començament dau sègle XXI, en despiech de succès dei periòdes precedents, d'inegalitats importantas subsistisson entre òmes e fremas. Entre lei diferenteis aisses de lucha actuaus, se pòu citar lei combats per dispausar liurament de son còrs, per obtenir l'egalitat salariala e la possibilitat de far carriera ò per obtenir la paritat au sen deis institucions dau poder. Pasmens, l'evolucion pus important d'aqueu periòde sembla l'emergéncia de movements feministas dins lei país dau Sud. Centrats sus lei sieunas preocupacions coma la lucha còntra l'excision, se desvolopan dins de societats diferentas d'aquelei dau Nòrd (per exemple, en Africa Australa, lo taus d'emplec dei fremas passa sovent 80%) e inventan de mòdes novèus per portar son messatge.

Dins aquò, maugrat de diferéncias segon lo contèxte locau, leis aisses principaus dau feminisme contemporanèus son similars au Nòrd e au Sud. Per exemple, lo drech de dispausar liurament de son còrs gropa uei tant la lucha per la liberalizacion de l'avortament que còntra l'excision. Lo drech de s'ajaire sensa risc es tanben un problema dins totei lei país. Per exemple, la practica de cesarianas pas totjorn justificada es frequenta en Euròpa, en America Latinae dins lo mond arabe. L'accès a la contracepcion illustra tanben d'inegalitats importantas e d'una manca d'informacions dins certanei país.

La conquista dau poder es tanben un aisse de lucha que se tròba dins mai d'un movement feminista. D'efèct, se l'egalitat politica es efectiva dins la quasi totalitat dei país, lei pòstes de direccion, tant publics que privats, son sovent tenguts per d'òmes. D'un biais generau, lo nombre de fremas au sen dei govèrns e dei parlaments aumenta. Pasmens, fòrman encara una minoritat coma l'illustra la part de fremas elegidas dins lei parlaments nacionaus.

Enfin, l'accès a l'independéncia economica presenta de ponchs identics. D'efèct, franc de Suècia, totei lei país dau mond presentan d'escarts de revenguts entre òmes e fremas. Lei causas d'aqueu fenomèn son variadas mai dins lei cas pus frequents, son liats a d'emplecs mens pagats qu'un òme per lo meteis trabalh, per una manca d'educacion qu'empacha d'obtenir de pòstes ben remunerats e per un taus de professionalizacion pus feble (car lei maires dèvon s'ocupar de seis enfants dins la màger part deis estats).

Lo feminisme liberau es un corrent ancian, aparegut dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XIX, qu'es inspirat per lo liberalisme. Reformista, dòna la prioritat a de modificacions legislativas, e a d'accions d'influéncia auprès deis institucions (lobbying) e de l'opinion publica (premsa...) per obtenir l'egalitat civila e politica, especialament dins lei domenis dau trabalh e de l'educacion. En revènge, assaia pas de desvolopar una analisi dau sistèma de dominacion masculina establit per lo capitalisme e lo patriarcat.

Lo feminisme socialista es eissit de la filosofia marxista de Friedrich Engels (1820-1895) e d'August Bebel (1840-1913). Afierma l'origina istorica deis estructuras dau patriarcat e dau capitalisme que limitan la frema ais activitats domesticas. Ansin, au contrari de certanei movements egalitaristas pus radicaus, reconoís l'especificitat biologica de la frema. Son objectiu es donc de permetre ai fremas un accès vertadiers tant a la produccion qu'a la reproduccion. Estudia donc lei condicions particularas de la dominacion masculina e revendica lo drech au trabalh ambé certaneis adaptacions destinadas a protegir lei fremas durant la maternitat. Pasmens, au sen dei movements marxistas, la lucha feminista es considerada coma un aisse segondari de la lucha dei classas que demòra la prioritat (car dèu permetre d'eliminar totei leis inegalitats d'un còp).

Lo feminisme anarquista (ò feminisme libertari) es aparegut a la fin dau sègle XIX e sa figura principala es Virginia Bolten (1870-1960) que creèt de jornaus e de centres d'educacion en Argentina. Aqueu movement aguèt una influéncia fòrça importanta en America dau Sud onte foguèt lo corrent principau durant la premiera mitat dau sègle XX. Conjuga la lucha dei classas ambé lo combat còntra lo patriarcat, la representacion tradicionala de la familha e la division tradicionala dau trabalh entre lei sèxes.

Lo feminisme radicau se formèt ais Estats Units d'America durant leis ans 1960. Segon eu, existís une opression especifica dei fremas, au profiech deis òmes, que prèn la forma dau patriarcat. Son obectiu es de l'abolir. Per aquò, dònan una gròssa importància a l'estudi d'aqueu sistèma e a l'educacion dei fremas. Relativament pròche dau feminisme socialista, se'n destria per l'abséncia de liames sistematics entre lo patriarcat e lo capitalisme^[4]. De mai, certanei feministas radicaus dònan mai d'importància a la question de la liberacion sexuala.

Lo feminisme radicau diferenciat es aparegut dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XX, principalament dins lo mond anglosaxon. Segon son analisi, lo patriarcat es una estructura tròp anciana e tròp ben establida per èsser destrucha. Segon eu, lei fremas dèvon donc se concentrar sus la valorizacion de sei diferéncias ambé leis òmes (liames maire-filha, creacion de grops de fremas...). En causa de son acceptacion dau patriarcat, aqueu movement es sovent depintat coma antifeminista per leis autrei corrents.

Lei teologias feministas son un ensems de feminismes religiós qu'utilizan lei tèxtes sacrats per revendicar l'egalitat entre leis òmes e lei fremas. Lei principaus son lo feminisme crestian e lo feminisme musulman. Son sustot presents dins de país conservators onte la religion a un ròtle sociau fòrça important^[5].

Aparegut dins lo corrent deis ans 1980, lo feminisme prosèxe es eissit dau movement queer estatsunidenc. Dòna la prioritat a l'investiment dau domeni de la sexualitat, compres la pornografia e la prostitucion, per lei fremas e per lei minoritats sexualas e a la lucha còntra lei violéncias sexualas. Es fòrça criticat per lo feminisme radicau que l'acusa de veïcular lei clichats de la dominacion sexuala masculina.

Estructurat a partir deis escrichs de Kimberlé Williams Crenshaw, lo feminisme interseccionau (ò feminisme inclusiu) s'interessa pas unicament ai drechs dei fremas mai estudia lo foncionament dei discriminacions multiplas que tòcan certanei grops. Dòna donc generalament la prioritat ai luchas dei minoritats fòrça oprimidas coma lei fremas negras. D'efèct, la defensa dei drechs d'aquelei populacions èra sovent assegurada per de militants feministas eissits de la classa mejana blanca que sei condicions de vida e sei revendicacions èran sovent diferentas. Lei dimensions racista e culturala i an donc una plaça importanta. Per exemple, lo feminisme interseccionau assaia de desvolopar de modèls diferents de la frema blanca occidentala dins lo domeni de la beutat.

1. ↑ La dominacion deis òmes dins la societat grèga antica èra pasmens pas una nòrma ben establida. Dins certanei ciutats-estats, especialament Esparta, lei fremas avián de drechs e de ròtles sociaus fòrça importants.
2. ↑ Olympe de Gouges declarèt « Se una frema a lo drech de montar sus lo cadafauc, dèu tanben aver aqueu de montar a la Tribuna ».
3. ↑ La teologiana e poetessa Fatemeh i foguèt executada en 1852 en causa de son messatge femenista.
4. ↑ D'efèct, en despiech d'avançadas fòrça importantas coma una independéncia vertadiera gràcias au sistèma d'emplec assegurat, leis inegalitats entre òmes e fremas avián pas disparegut dins lei país dau blòt sovietic.
5. ↑ De còps, son solament d'adaptacions « tacticas » de tèsis pus radicalas que son pas autorizadas per leis autoritats localas.