La medecina es l'ensemble dei conoissenças scientificas e tecnicas e dei mejans destinats a conservar e restablir la santat. Se preocupa donc principalament dei causas dei malautiás, de sei mòdes d'aparicion e de transmission, de son diagnostic, de son evolucion, de sa prevencion e de son tractament. Apareguda tre la Preïstòria, foguèt lòngtemps considerada coma un art avans de venir una sciéncia amb l'aparicion dau metòde scientific. Dempuei la fin dau sègle XVIII, es un domeni en evolucion constanta gràcias a l'acceleracion dei descubèrtas sus lo vivent e l'aparicion d'especialitats fòrça diversificadas.
Istòria
De la Preïstòria a l'Edat Mejana
La medecina durant la Preïstòria e l'Antiquitat Auta
Fac-simile d'una pagina dau papirús Ebers, un tractat medicau egipcian datat de la premiera mitat dau milleni II avC.
Segon lei descubèrtas dei paleontològs, lei societats preïstoricas avián lo mestritge de tecnicas medicalas simplas. Permetián de sonhar de malautiás gràcias a de plantas ò de tractar de fracturas (reduccion, immobilizacion...). Quauquei cas d'amputacion de membres tocats per de fracturas multiplas son tanben coneguts[1]. Dins aquò, lei conoissenças dau periòde èran probablament fòrça limitadas e, probablament, liadas a la magia car lei prèires foguèron lòngtemps de concurrents seriós per lei mètges.
Lei premierei medecinas vertadieras son ansin consideradas coma originàrias de Mesopotamia e d'Egipte. D'efiech, apareguèron dins aquelei regions lei premiers grops atestats de professionaus dau suenh e lei premierei reflexions sus lo diagnostic e lo tractament de patologias. En particular, lo còdi promulgat per lo rèi babilonianHammurabi (1793-1750 avC) precisèt lei responsabilitats e leis onoraris dei mètges tre lo sègle XVIII avC. En parallèl, en Egipte, plusors tractats foguèron redigits per facilitar lo diagnostic, presentar la farmacopèa ò explicar d'operacions cirurgicalas. De mai, se la magia ò la religion i gardavan una importància fòrta, certaneis efiechs èran explicats per d'observacions e d'experiéncias.
Lei basas de la medecina modèrna son aparegudas en Grècia. Son origina es desconeguda e sa formalizacion comencèt vèrs lo sègle VI avC. Sa figura principala es Ipocrates (vèrs 460 avC - 377 avC). Se sa vida es mau coneguda, son escòla de medecina aguèt un succès considerable. D'efiech, foguèt basada sus un metòde empiric que compreniá un interrogatòri dei pacients, una observacion dei signes clinics e una descripcion dei malautiás. Un còdi etic foguèt tanben adoptat per enquadrar la relacion entre lo pacient e lo mètge. Fòrça populars, aquelei principis son totjorn utilizats a l'ora d'ara e Ipocrates es considerat coma lo fondator de la medecina modèrna.
Au nivèu teoric, Ipocrates desvolopèt la teoria dei quatre umors per explicar l'aparicion dei malautiás que foguèt completada per Platon (427-348 avC) e Aristòtel (384-322 avC). Pasmens, aquò empediguèt pas la perseguida de progrès amb l'identificacion dau ròtle dau còr per Aristòtel, lei descubèrtas anatomicas d'Erofil de Calcedònia (335-280 avC) e de l'escòla d'Alexàndria. Puei, a partir dau sègle II avC, Roma venguèt lo centre principau de la medecina occidentala amb de figuras coma Plini l'Ancian (23-79 apC), Soranos d'Efèsa (sègle II apC) e, mai que mai, Galen (vèrs 129-201). Assaint de reünir lei conoissenças medicalas de son periòde, Galen gardèt lei principis teorics d'Ipocrates mai tornèt afiermar l'importància de l'observacion e de l'experiéncia. Realizèt plusors descubèrtas importantas e prepausèt de modèls per lei sistèmas cardiovascular, respiratòri, digestiu e nerviós que demorèron la nòrma durant plusors sègles.
Après la mòrt de Galen, la medecina romana conoguèt un periòde de declin maugrat l'organizacion d'infiermariás militaras dins l'armada e l'aparicion dei premiereis espitaus publics. Pasmens, sei conoissenças foguèron traduchas per leis Arabs après lei conquistas dau sègle VII. Portada per d'institucions scientificas coma l'Ostau de la Sapiéncia de Bagdad, lei mètges arabopèrses de l'Edat Mejana realizèron de progrès importants. Al-Razi (865-925), Avicena (980-1037) ò Maimonides (1137-1204) foguèron lei personalitats majoras d'aqueu movement.
Lei medecinas indiana e chinesa
En Asia, de medecinas estructuradas apareguèron en Índia e en China. La medecina indiana se desvolopèt a partir dei tèxtes vedics mai foguèt egalament influenciada per la medecina grèga. Inicialament basada sus la preguiera, l'utilizacion de plantas e la dietetica, conoguèt de progrès importants amb l'aparicion d'una teoria deis umors e de descubèrtas en matèria d'observacions clinicas, de patologia, de terapeutica e de cirurgia (compres plastica) e d'igièna. Dins certanei regions, aquò permetèt la creacion d'espitaus plusors sègles avans l'èra nòstra.
De son caire, la medecina chinesa desvolopèt de concepcions construchas a l'entorn de l'equilibri entre lei principis opausats dau ying e dau yang. Ansin, foguèt a l'origina de practicas coma l'acupunctura qu'es destinada a facilitar la circulacion de l'alen. Dins aquò, lei mètges chinés adoptèron tanben de metòdes empirics per descriure de malautiás e establir de tractaments. En particular, descurbiguèron un nombre relativament important de plantas medicinalas.
L'escòla de Salèrn menèt a la fondacion d'autreis escòlas de medecina en Occitània (Montpelhièr), en Itàlia (Pàdoa, Bolonha...), en Anglatèrra (Oxford) e en França (París). Favorizèron la difusion de la medecina grècoaraba e l'aparicion de mètges laïcs. Pasmens, lo catolicisme contunièt d'influenciar la pensada e de limitar lei possibilitats de recèrca. Lei descubèrtas novèlas foguèron pauc nombrosas mai se pòdon mencionar un melhorament de la comprenença deis epidèmias au sègle XIV amb l'emergéncia dei concèptes de contagion e de quarantena.
De la Renaissença au desvolopament dei sciéncias modèrnas
La redescubèrta dei medecins grècs
Representacion d'una disseccion au sègle XVI.
La Renaissença foguèt una epòca importanta per lo desvolopament de la medecina modèrna. Dos fenomèns ne'n foguèron a l'origina. Lo premier foguèt la redescubèrta generala de mai d'un autor grèc de l'Antiquitat, çò que permetèt una difusion dei sabers grècoarabs au sen de l'elèit medicau dau periòde. Lo segond foguèt lo desvolopament de la critica d'aquelei tèxtes e de certaneis oligacions impausadas per leis autoritats religiosas. En particular, aquò permetèt la multiplicacion dei disseccions e dei descripcions novèlas de malautiás.
D'avançadas importantas aguèron tanben luòc dins d'autrei brancas. Se leis epidèmias demoravan frequentas, Girolamo Fracastoro (1483-1553) definiguèt un modèl de contagion basat sus l'existéncia de gèrmes. Prepausèt de trobar de mejans per lei destrurre e de règlas d'igiènas per empedir son aparicion ò limitar sa difusion. Aquò marquèt la creacion de l'epidemiologia. En cirurgia, Ambroise Paré (vèrs 1510 - 1590) melhorèt fòrça lei tecnicas de tractament dei bleçaduras causadas per d'armas de fuòc gràcias a l'invencion d'otís novèus. De mai, abandonèt lo latin per escriure sei tractats medicaus en francés, çò que ne'n facilitèt la circulacion.
Totjorn au sègle XVIII, un progrès important foguèron lei trabalhs de Lavoisier (1743-1794) sus la combustion e la respiracion. Mostrèron la possibilitat d'aplicar lei conoissenças de la quimia a la medecina. Puei, foguèron identificats leis efiechs de l'electricitat sus lei muscles. Pasmens, lo periòde veguèt tanben la publicacion de mai d'una teoria erronèa per explicar lo foncionament generau de l'organisme (irritabilitat d'Albrecht von Haller, vitalisme de Teofil de Bordèu, solidisme de Friedrich Hoffman, animisme de Georg Ernst Stahl... etc.).
Dins leis autrei domenis, Philippe Pinel (1745-1826) fondèt la psiquiatria modèrna a partir d'una vision novèla assaiant de definir e de classificar lei malautiás mentalas. Aboliguèt tanben lo sistèma carcerau que permetiá de gerir lei malauts mentaus. Dins lo rèsta de la societat, Johann Peter Frank (1745-1821) promouguèt una difusion larga dei règlas d'igièna. Conjugadas amb lo vaccin còntra la variòla descubèrt per Edward Jenner (1749-1823) en 1796, permetèron de començar l'eradicion de la variòla, procès lòng que s'acabèt a la fin deis ans 1970. En cirurgia, en fòra dau perfeccionnament dei tecnicas, se fau nòtar l'idèa de Jean-Louis Petit (1674-1750) de seguir l'estat e l'evolucion dau pacient après l'intervencion. L'ensenhament foguèt egalament melhorat amb la fondacion d'acadèmias ò de societats sabentas dedicadas.
L'aparicion de la medecina dins sa forma actuala se debanèt au sègle XIX. Aquò foguèt la consequéncia de progrès en fisiologia e de l'aparicion de la microbiologia. D'efiech, lei trabalhs de René Laennec (1781-1826) permetèron de tornar afiermar l'importància de l'observacion clinica e de se concentrar sus lo liame sus l'estudi dei lesions. Sei resultats li permetèron d'invalidar definitivament leis idèas ancianas, defendudas per François Joseph Broussais (1772-1838), de generalizar de metòdes coma l'auscultacion e de reformar l'ensenhament amb la creacion d'acadèmias de medecina.
La question deis infeccions prenguèt pauc a pauc una plaça pus importanta, especialament en cirurgia. D'una maniera generala, la prudéncia venguèt pus frequenta car l'abséncia d'asepcia entraïnava de riscs seriós de complicacions grèvas. Aquò favorizèt l'aparicion d'especialitats cirurgicalas. Dins lo corrent deis ans 1840, la disciplina foguèt revolucionada per l'invencion de l'anestesia que permet de suprimir la dolor dei pacients. Lo trabalh cirurgicau poguèt ansin venir pus lent e pus meticulós. Rapidament, de tecnicas novèlas apareguèron e permetèron de redurre lo risc d'infeccion. A partir de la fin deis ans 1860, foguèron completadas per l'arribada dei règles d'asepsia, principalament desvolopada per Ignác Fülöp Semmelweiss (1818-1865) e Joseph Lister (1827-1912)[2].
Aquò permetèt de fondar la medecina clinica modèrna e leis especialitats se multipliquèron amb l'aparicion de la neurologia, de la laringologia, l'oftamologia, de la dermatologia ò de la pediatria. L'igièna venguèt tanben una preocupacion generala e certanei vaccinacions venguèron obligatòrias. Dempuei leis ans 1920, lei progrès medicaus se son fòrça accelerats gràcias a la formacion de complèxs industriaus, d'organismes de recèrca e de rets espitaliers pus eficaç. En particular, lei conoissenças en immunologia son vengudas pus precisas amb la descubèrta dei virús ò l'aparicion de la cancerologia ò de la genetica.
L'organizacion de l'ensenhament de la medecina
Durant lo sègle XX, l'organizacion de l'ensenhament de la medecina ocupèt una plaça importanta. D'efiech, en causa de la complexificacion creissenta dei sabers medicaus més en òbra dins mai d'una especialitat, leis estudis de medecina an tendància de durar lòngtemps (10 ans en mejana). De mai, en causa de l'evolucion rapida dei conoissenças, lor mesa a jorn es una necessitat. Ansin, dins la màger part dei país son aparegudas d'institucions articuladas a l'entorn :
d'acadèmias que son de societats sabents especializadas dins lei domenis medicaus coma, per exemple, l'Acadèmia Nacionala de Medecina de França.
d'espitaus que permèton d'acuelhir d'estudiants e de mètges en formacion.
de conseus d'òrdre de mètges que permèton de missions de formacion continua.
d'universitats permetent d'assegurar la formacion iniciala.
La plaça sociala de la medecina modèrna
L'accès a la medecina èra ja un subjècte important durant l'Antiquitat coma o mòstra leis articles deis onoraris dei mètges presents dins lo còdi Hammurabi. La question dei suenhs ocupèt ansin una plaça importanta dins mai d'una societat. Dins aquò, venguèt pus importanta a partir dau sègle XVIII amb l'emergéncia dau concèpte de drech a la seguretat (fisica, intellectuala...) durant lo Sègle dei Lutz. Puei, au sègle XIX, lo movement revolucionari revendiquèt un accès egau per cada ciutadan au sistèma de santat publica. De reflexions foguèron donc menats e la question venguèt un tèma frequent de la vida politica modèrna. A la fin dau sègle, lei premiers sistèmas de santat publica foguèron creats en Euròpa. Conoguèron una extension pus importanta après 1945 amb l'aparicion d'estatsindependents novèus e la mesa en plaça de sistèmas fòrça protectors dins lei país desvolopats.
lo modèl bismarckian, creat a la fin dau sègle XIX, es basat sus una cogestion per lei salariats e lo patronat, sus la proporcionalitat dei prestacions e dei cotisacions au salari e sus la mesa en plaça de prestacions socialas destinadas a compensar la pèrda de capacitat de gasanh.
lo modèm beveridgian, imaginat per lo premier còp en 1942, es basat sus l'universalitat de la proteccion sociala, sus l'uniformitat dei prestacions, sus l'unicitat dau sistèma de gestion e sus lo finançament per l'impòst.
Aquelei sistèmas favorizèron una importanta aumentacion de l'esperança de vida dins lei país industrializats amb una generalizacion de l'accès ai suenhs, compres per tractar de patologias grèvas. Dins aquò, dempuei la fin dau sègle XX, conoís de reculaments importants dins mai d'un país en causa d'una demenicion regulara de l'universalitat de la seguretat sociala, sovent considerada coma tròp costosa. Ansin, de sistèmas de mutualas ò d'assegurança privada s'ocupan uei de prendre en carga una partida dei suenhs. L'importància d'aqueu fenomèn, criticat en causa deis inegalitats engendradas, varia fòrça segon leis endrechs. Per exemple, es fòrça important ais Estats Units mai encara relativament limitada en Euròpa.
Lo procès medicau es devesit en plusors etapas. Segon la complexitat dau cas, son mai ò mens lòngas. La premiera, dicha etiologia, es l'estudi dei causas e dei factors d'una malautiá. Necessita generalament de menar d'investigacion dins de camps variats (observacion dau pacient, discussion amb eu...). Aqueu trabalh permet d'establir la patogenia (identificacion dau mecanisme a l'origina de la malautiá) e la fisiopatologia (modificacions dei foncions de l'organisme durant la malautiá).
Aqueleis etapas permèton au mètge de pausar un diagnostic, es a dire una identificacion de la malautiá. Dins de cas complèxs, es necessari de realizar un diagnostic diferenciau. Aqueu metòde permet de diferenciar de malautiá presentant de simptòmas similars gràcias a un estudi dei signes permetent d'exclure una ipotèsi.
L'establiment dau diagnostic permet de definir la terapeutica que designa l'ensemble dei mejans de metre en plaça per tractar la malautiá. Es generalament acompanhat per un pronostic qu'es una anticipacion de l'evolucion de la malautiá.
Deontologia
Dins la màger part dei país, l'exercici de la medecina es reglementat per un ensemble de règlas juridicas que definisson un còdi de conducha de respectar per lei praticians. Inspirat per la filosofia d'Ipocrates, es generalament centrat sus tres principis fondamentaus :
l'obligacion de sonhar lei malauts per lo mielhs de sei capacitats.
lo respècte dei pacients, compres aqueu dau secrèt medicau.
Disciplinas principalas
La medecina modèrna es basat sus lo trabalh d'un ensemble de professionaus especializats dins un domeni de la santatumana. Lei mètges an un ròtle centrau dins aquela organizacion mai son sostenguts per un nombre important d'autrei personaus coma leis infiermiers, lei tecnicians medicaus, lei farmacians, lei podològs, leis ambulancièrs, lei psicològs ò leis engenhaires medicaus. Ansin, uei, un pacient admés dins un espitau es generalament seguit per una còla principala, chausit segon sa patologia principala, que va interagir amb d'autrei servicis en foncion de sei besonhs. D'efiech, lei mètges modèrnes an d'especialitas variats que s'articulan a l'entorn de dos aisses principaus que son sciéncias medicalas fondamentalas e leis especialitas medicalas.
l'anatomia es l'estudi de la forma e de l'estructura fisica deis organismes e dei rapòrts deis organs e dei teissuts que lei constituïsson.
la bioquimia es una branca de la quimia qu'estúdia lei mitans reaccionaus situats dins leis organismes. En particular, s'interessa a l'estructura e a la foncion dei moleculas implicadas dins aquelei mecanismes.
la biomecanica permet de descriure l'estructura e lei movements mecanics dei sistèmas biologics.
la biofisica es una displina larga qu'assaia d'aplicar lei metòdes de la fisica e de la quimia fisica a l'estudi dei sistèmas biologics.
la bioestatistica es basada sus l'aplicacion deis estatisticas a la biologia. Es fòrça utilizada dins la planificacion, l'avaloracion e l'interpretacion de la recèrca medicala ò dins la modelizacion deis epidèmias.
la fisiologia es la descripcion dau foncionament normau de l'organisme. Es devesida en plusors sosdisciplinas especializadas, generalament centradas sus un organ.
la fisica medicala es una disciplina tecnica qu'estúdia l'aplicacion de tecnicas d'obbervacion fisica au domeni medicau.
la genetica es la sciéncia que son objècte es de comprendre lo foncionament dei mecanismes genetics e son ròtle dins l'aparicion de certanei trachs en l'individú.
l'istologia es una disciplina amb una dimension tecnica importanta car es l'estudi deis estructuras dei teissuts biologics gràcias a de microscòpis (optics, electronics...).
Leis especialitas medicalas son d'ensembles de competéncias dins un domeni donat (practicas medicalas, estudi d'un tipe de pacient, estudi d'un organ, estudi d'un tipe de patologia... etc.).
Practicas
Leis especialitats medicalas definidas percuta practica regardan d'ensembles tecnics complèxs. Necessitan sovent una experiéncia aquista per la repeticion dei gèsts durant un periòde de formacion que pòu durar plusors annadas. Lei pus frequentas son :
l'anestesia-reanimacion que gropa dos domenis diferents. L'anestesia permet de realizar una operacion e la reanimacion es un ensemble de metòdes que s'utilizan per un pacient amb au mens dos organs defalhents.
la cirurgia es un ensemble de tecnicas permetent una intervencion mecanica dins lei teissuts biologics. Es devesida en plusors especialitats, sovent centradas sus una partida precisa de l'organisme.
l'educacion de la santat es destinada a la promoccion dei practicas permetent de melhorar la santat deis individús. Es pas unicament l'òbra dei mètges car pòu èsser realizada per d'autrei personaus.
la medecina generala es una disciplina que permet d'assegurar lo seguit globau e continú d'una populacion e, s'es necessari, de leis orientar vèrs un especialista.
la medecina dau trabalh es destinada a la susvelhança de l'estat de santat dei trabalhaires e a la prevencion dei riscs professionaus.
la medecina ď'urgéncia es una especialitat centrada sus lo tractament dei situacions d'urgéncia vitala.
Tipes de pacient
Certaneis especialitats son definidas per un tipe donat de pacient. Aquò permet ansin de melhorar lo seguiment d'una categoria de personas. Lei principaleis especialitats d'aquel ensemble son :
la medecina fetala qu'es especializat dins lo seguit dau fètus gràcias a la mesa en òbra de tecnicas d'observacion complèxas.
la medecina legala que son objectiu es la determinacion dei causas de la mòrt d'un individú. Trabalha generalament en relacion amb lei servicis judiciaris.
la neonatologia qu'es especializada dins lei suenhs ai novèus nats e ai prematurats.
l'obstetrica que s'ocupa dau seguit dei femnas prens.
Coma seis apelacions l'indican, leis especialitats medicalas definidas per la conoissença d'un organ son centradas a l'entorn d'un organ ò d'un tipe donat de teissuts vivents. Lei pus frequentas son :
Leis especialitats medicalas definidas per una patologia son fòrça variabla en causa de l'aspècte divers dei malautiás e dei trèbols susceptibles d'atacar l'èsser uman. Pasmens, son objectiu es generalament lo suenh de patologias complèxas tocant plusors partidas de l'organisme. Lei pus frequentas son :
la medecina intèrna es una especialitat particulara que son ròtle principau es de soutenir d'autrei mètges dins l'establiment d'un diagnostic de cas complèxs (patologias multiplas, malautiá generala...).
la medecina iperbara s'interessa ai patologias engendradas per lei variacions de pression.
la pedopsiquitria es especializada dins lei trèbols comportamentaus en l'enfant.
la medecina nucleara es l'especialitat que s'ocupa de la mesa en òbra de produchs radioactius per d'autrei disciplinas.
Annèxs
Liames intèrnes
Bibliografia
Nòtas e referéncias
↑(de) Manfred Reitz, « Steinzeitchirurgie », Pharm. Ind., vol. 73, no 10, 2011, pp. 1755-1757.
↑Semmelweiss foguèt lo premier mètge modèrne que capitèt d'establir un liame clar entre l'infeccion e l'igièna. Pasmens, maugrat de resultats fòrça positius, foguèt gaire seguit fins ai trabalhs de Lister.
