L'alemand (autonim: Deutsch, prononciat [dɔjtʃ] ⓘ)[1] es una lenga germanica del grop occidental. Es la lenga qu'a lo nombre pus grand de locutors natius de l'Union Europèa (120 milions), e ocupa la 9ena plaça dins lo classament mondial de las lengas per nombre de locutors.
I a fòrça dialèctes locals, qui se despartisson en dos grops: Alemand bas (Niederdeutsch o Plattdeutsch), e Alemand naut (Hochdeutsch).
L'alemand naut es la basa per la lenga estandartizada d'Alemanha e d'Àustria.
L'alemand foguet tanben parlat en diversas colonias en America (p.e. en Pensilvània) e Africa (p.e. Namibia). Uèi, existisson de comunitats alemandas en Russia e Cazacstan.
Istòria
L'istòria de la lenga alemanda se despartartís en quatre periòdes:
- 750–1050: Althochdeutsch (Alemand ancian)
- 1050–1350: Mittelhochdeutsch (Alemand mejan)
- 1350–1650: Frühneuhochdeutsch (Alemand premodèrne)
- depuès 1650: Neuhochdeutsch (Alemand modèrne)
Dempuèi 1900, fòrças paraulas anglesas s'integrèron dins l'alemand.
Prononciacion
Vocalas
- a: [aː] en sillabas tonas, [a] abans una consonanta dobla e en sillabas atonas
- ä, ae: [ɛː] en sillabas tonas; dins fòrça varietats alemandas i a pas de diferéncia amb e ([eː]): Käse ['kɛ:zə] o ['ke:zə]. [ɛ] abans una consonanta dobla e en sillabas atonas
- e: [eː] en sillabas tonas, [e], [ɛ] oder [ə] abans una consonanta dobla e en sillabas atonas; [ɐ] dins la combinason -er finala, muda dins las combinasons -el, -em, -en finalas (prononciacion del mot Sattel coma Zatl).
- i: [i:] en sillabas tonas, [ɪ] abans una consonanta dobla e en sillabas atonas
- o: [o:] (coma lo francés bureau) en sillabas tonas, [ɔ] abans una consonanta dobla e en sillabas atonas
- ö, oe: [øː] (coma lo francés heureux) en sillabas tonas, [œ] abans una consonanta dobla e en sillabas atonas
- u: coma o occitana, [uː] en sillabas tonas, [ʊ] abans una consonanta dobla e en sollabas atonas
- ü, ue, y: coma u occitana, [yː] en sillabas tonas, [ʏ] abans una consonanta dobla e en sillabas atonas
Y pòt èsser [j] o coma i en anglés.
- äu, eu: [ɔɪ] coma òi, jamai eu
- ei, ey, ay, ai: [aɪ]
- ie: [i:] long, pas coma la -ie- occitana.
Una vocala + h es prononciada longa: -ah- [a:], -eh- [e:] etc.
Consonantas
- c: [k] abans a, o, u e consonantas, [ts] abans e, i
- ch: [ç] (coma una version fòrta de la j) après e, i o vocala + r (p.e. Kirche); [x] (coma j espanhòl) après a, o, u; [ç] o [k] en posicion iniciala.
- chs: veire x
- g: fort en tots cases.
- h: [h]
- j: [j] coma la i consonantica; [d͡ʒ] dins los mots d'origina francesa o anglesa (coma la j occitana, pas coma la j francesa!).
- k: [k]
- qu: [kv] o [kw], coma la combinason "qü" occitan e espanhòl.
- r: muda après una vocala, mas la vocala es prononciada obèrta e a la direccion de la [ɐ]: Mord ['mɔɐt].
- s: [z] iniciala e entre doas vocalas (levat de las varietats sudalemandas); [s] abans las consonantas e en posicion finala.
- sch: [ʃ], coma ch francés.
- sp, st en posicion iniciala: s es prononciat coma sch.
- v: coma f
- w: coma v occitana
- x: ks, la vocala abans -x e -chs es cort (Sex [sɛks]). la vocala abans -ks es longa (Keks [ke:ks])
- z: ts
b, d, g, son fòrts en posicion finala.
k, p, t, son aspiradas (una pichona h après la letra).
Tension sillabica
Gramatica
Substantiu e Declinason
I a quatre cases: Nominativ, Genitiv, Dativ, Akkusativ.
Genres e articles
I a tres genres en alemand: feminin, masculin e neutre.
| Singular
|
Masculin
|
Feminin
|
Neutre
|
Plural
|
Masculin / Feminin / Neutre
|
| Nominatiu
|
der
|
die
|
das
|
Nominatiu
|
die
|
| Genitiu
|
des
|
der
|
des
|
Genitiu
|
der
|
| Datiu
|
dem
|
der
|
dem
|
Datiu
|
den
|
| Acusatiu
|
den
|
die
|
das
|
Acusatiu
|
die
|
| Singular
|
masculin
|
feminin
|
neutre
|
| Nominatiu
|
ein
|
eine
|
ein
|
| Genitiu
|
eines
|
einer
|
eines
|
| Datiu
|
einem
|
einer
|
einem
|
| Acusatiu
|
einen
|
eine
|
ein
|
Adjectiu
Vèrb
En alemand, i a de vèrbs fòrts (vèrbs irregulars) e de vèrbs febles (vèrbs regulars). De vèrbs fòrts importants Verbs son sein (èsser) e haben (aver).
Exemple d'un vèrb regular : Präsens (present):
| - |
Pronom |
Verb
|
| (Infinitiu) |
- |
winken
|
| 1sg |
ich |
winke
|
| 2sg |
du |
winkst
|
| 3sg |
er, sie, es |
winkt
|
| 1pl |
wir |
winken
|
| 2pl |
ihr |
winkt
|
| 3pl |
sie (plural) |
winken
|
Exemple d'un vèrb regular en Präteritum (passat simple):
| - |
Pronom |
Verb
|
| (Infinitiu) |
- |
winken
|
| 1sg |
ich |
winkte
|
| 2sg |
du |
winktest
|
| 3sg |
er, sie, es |
winkte
|
| 1pl |
wir |
winkten
|
| 2pl |
ihr |
winktet
|
| 3pl |
sie (plural) |
winkten
|
Dins qualques cases, i a una mutacion de la raiç del mot:
Winken passa a gewunken al participi passat.
schwimmen passa a (ich) schwamm al Präteritum e a geschwommen al participi passat.
Aquesta mutacion vocalica es un sistèma complex.
Advèrb
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta.
Vòstra ajuda es benvenguda !
Sintaxi
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta.
Vòstra ajuda es benvenguda !
Dialectologia e modalitats estandardas
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta.
Vòstra ajuda es benvenguda !
Distribucion mondiala
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta.
Vòstra ajuda es benvenguda !
Situacion juridica
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta.
Vòstra ajuda es benvenguda !
Nòtas e referéncias
Suls autres projèctes Wikimèdia :
- ↑ «Deutsch» (en alemand). Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache.
.svg){kind=small}
