L’esquelèt (var. esqueleta, esquelèta) o l'ossamenta (òssa, òssas),[1] es una estructura animala rigida que sèrv de supòrt per lei muscles e leis organs. Permet tanben a un organismepluricellular de protegir seis organs e de gardar una certana formada maugrat lei fòrças exercidas per la gravitatterrèstra.
Lo citosquelèt es un ret de filaments proteïcs que permèton de donar sa forma a una cellulaeucariòta e de la protegir. Pasmens, lo tèrme « esquelèt » atribuit a aquela estructura pòu èsser enganaire :
lo citosquelèt es a l'origina de la màger part dei fòrças exercidas per la cellula per se desplaçar e se norrir. A donc tanben un ròtle similar a un ensemble de muscles.
lei proprietats mecanicas dau citosquelèt son fòrça variablas segon lei compausantas e lei situacions consideradas.
L'idrosquelèt (ò esquelèt idrostatic) es un compartiment que contèn un liquid sota pression. Permet a un organisme de protegir seis organs intèrnes. Dins lei mitans aqüatics, pòu tanben servir a la locomocion per peristaltisme. Es un tipe d'esquelèta frequent en lei cnidaris, lei platihelmints, lei nematòdes e leis anellids[3]. Se fau tanben nòtar l'existéncia d'estructuras organicas amb una estructura idrostatica en d'espècias dotats d'un autre tipe d'esquelèt. Per exemple, en l'èsser uman, l'ereccion dau penis es permesa per una tala estructura[4].
Un exosquelèt (ò esquelèt intèrne) es una envolopa rigida, en contacte dirècte amb l'environament, que permet de protegir e de suportar l'animau. Es de còps dich « cauquilha » ò « clòsca ». Existís plusors tipes diferents d'esquelèts intèrnes car se tròban dins d'organismes fòrça diferents coma leis artropòdes, lei molluscs, lo corau ò lei diatomacèas[5]. Provesisson generalament una proteccion fòrça eficaça mai son desvolopament consuma mai d'energia qu'un esquelèt intèrne. De mai, l'organisme es de còps obligat de l'abandonar per ne'n fabricar un novèu.
Un endosquelèt (ò esquelèt intèrne) es un ensemble d'estructuras que permèton de suportar lei teissuts de l'organisme. Pasmens, au contrari d'un exosquelèt, asseguran pas la separacion entre lei mitans intèrne e extèrne. Lei pus coneguts son aquelei dei vertebrats que son fachs d'òs e de cartilatge. Dins aquò, d'autrei grops d'animaus, especialament au sen deis equinodèrmas, an un endosquelèt. A respècte d'un exosquelèt, un esquelèt intèrne ofrís una proteccion pus febla mai permet una creissença pus aisada de l'organisme.
lei còstas que constituís lo torax amb la colona vertebrala e l'esternom. Aquel ensemble es en partida articulat per permetre de movements en avans e en arrier.
Au nivèu culturau, l'esquelèt es sovent considerat coma una representacion e mai una personificacion de la mòrt car es la darriera partida d'un còrs uman que disparéis durant lo procès de decomposicion normau d'un còrs. Aquela proprietat conferís una importància particulara ais esquelèts en arqueologia e en paleontologia. D'efiech, son generalament l'element principau que permet de descriure l'anatomia d'un èsser uman ò d'una espècia ancian.
↑(en) Rut Carballido-López, « The Bacterial Actin-Like Cytoskeleton », Microbiology and Molecular Biology Reviews, vol. 70, n° 4, 2006, pp. 888-909.
↑(en) Garth Chapman, « The hydrostatic skeleton in the invertebrates », Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society, vol. 33, n° 3, 1958, pp. 338-371.
↑(en) D. A. Kelly, "The functional morphology of penile erection: tissue designs for increasing and maintaining stiffness", Integrative and Comparative Biology, 2002, 42 (2): 216–221.
↑(en) Susannah M. Porter, "Seawater chemistry and early carbonate biomineralization", Science, 2007, 316 (5829): 1302.
↑A la naissença, l'esquelèt uman es constituit d'aperaquí 350 òs.