Tolga kyrkje
kyrkje
Land	Noreg
Fylke	Innlandet
Kommune	Tolga
Kyrkjesamfunn	Den norske kyrkja
Bispedøme	Hamar
Prosti	Nord-Østerdal
Sokn	Tolga
Fellesråd	Tolga
Type	åttekant
Arkitekt	John Eriksen Berg (byggm.)
Teknikk	lafteverk
Material	tre
Innvigd	15. november 1840
Klokker	1725 og 1898 (O. Olsen & Søn)
Kyrkjegard	Ved kyrkja
Preikestol	Preikestolaltar
Altartavle	Kristoffer Guldbrandsen, 1870-åra
Orgel	Norsk Orgel- og Harmoniumfabrikk, 1974
Sitjeplassar	400
Tolga kyrkje 62°24′54″N 10°59′38″E / 62.415°N 10.99388889°E / 62.415; 10.99388889
Wikimedia Commons: Tolga kirke

Tolga kyrkje er ei åttekantkyrkje frå 1840 i Tolga kommune i Innlandet.

Kyrkja har preikestolaltar og skal vere den siste kyrkja i landet som fekk det.^[1]

Byggmester Runar Aspaas, son av Svend Aspås som bygde Røros kyrkje, teikna Tolga kyrkja. Byggmeister John E. Berg frå Dalsbygda stod for byggearbeidet. Til bygginga gav Røros kobberverk i 1838 gratis ta ut 50 tylfter godt tømmer på rot. Tømmeret skreiv seg frå vindfall etter kraftig vind. Berg hadde frist på fem år på få kyrkja ferdig, men ho var ferdig allereie i 1840.^[1] Etter at Kobberverket hadde gjeve løyve om tømmer teikna Rasmus S. Aspås kyrkja. Stor-Elvdal kyrkje, oppført av faren Svend, var truleg utgangspunkt for kyrkja på Tolga.^[2] Ifølge Vreim var teikningane til Rasmus Aspås «dilletantiske».^[3]

På grunn av høg pris fekk ikkje Aspås oppdraget som byggmeister. Oppdraget gjekk i staden til John Berg. Bygginga tok til 31. mars 1840 etter at gamlekyrkja var fjerna. Veggane var tømra heilt opp 30. april, tårnet vart reist 29. mai og 13. juli var taket tett. Åtte tømrarar, to snikkarar og ein smed deltok fast i arbeidet, i tillegg møtte 24 mann dagleg til pliktarbeid. John E. Berg gjorde små endringar i dei opphavlege teikningane. Kyrkja vart innvigd 15. november 1840.^[4] Med pliktarbeid og gratis tømmer fekk bygda kyrkje uten store utlegg.^[3]

Den førre kyrkja på staden vart oppført i 1688 i samband med at de i 1660-åra vart sett opp smeltehytte. Kyrkja var bygd i grovt tømmer, 18 alen lang og 12 alen breid. Ho hadde kor i tilbygg og tårn over inngangen. Materialar frå dette bygget vart brukt om att i kyrkja oppført i 1840. På byrjinga av 1800-talet var bygget nokså forfalle og restaurering ble vurdert. Rasmus Svendsen Aspås frå Røros var konsulent og han tilrådde nybygg. Folket i Tolga ønskte å utnytte vindfall i Kobberverkets skogar. Gamlekyrkje vart demontert 19-25. mars 1840. Bygningsdeler med flatskurd (treskjering) er teken vare på i Sætergaards samlingar. Spiret vart funne i ein potetåker på 1900-talet.^[4]

• 
  Evangelistane Matteus, Lukas, Johannes og Markus mmåla av trøndarmålaren Petter Kontrafeier

  Foto: Trondheim byarkiv
• 
  Interiør

  Foto: Hans A. Rosbach
• 
  Preikestol

  Foto: Oddbjørn Sørmoen/Riksantikvaren
• 
  Døypefont

  Foto: Hans A. Rosbach

• Trygve Nesset (1990). Tolga kjerke 150 år : et jubileumsskrift med en innledning om gammelkjerka 1688 - 1840. Tolga: Tolga menighetsråd. ISBN 8299220106. 
• Rasmussen, Alf Henry (1993). Våre kirker. Norsk kirkeleksikon. Kirkenær: Vanebo forlag. s. 616. ISBN 82-7527-022-7. 
• Tollan, Idar (2005). Altertavler i Rørosregionen og Nord-Østerdal. Røros: Breidablikk forlag. s. 76-79. ISBN 82-92459-17-0. 

• «Tolga kyrkje». Kirkesøk. Den norske kyrkja. 
• Tolga kyrkjelege fellesråd Arkivert 2013-12-02 ved Wayback Machine.
• Tolga kyrkje i kulturminnesok.no, nettstaden til Riksantikvaren