Daudehavet

Daudehavet
hebraisk ים המלח, arabisk البحر الميت
innsjø
Utsyn over Daudehavet frå Israel over til Jordan
Land  Israel,  Jordan
Del av Jordandalen, grensa mellom Israel og Jordan, Jordan-Palestine border, Israel–Palestine border
Tilsig Jordanelva
Utløp ingen
Nedslagsfelt 41 650 km²
Høgd 427 muh.
Koordinatar 31°30′N 35°30′E / 31.500°N 35.500°E / 31.500; 35.500
Lengd 50 km [1]
Areal 600 km²
Volum 114 km³
Kystlengd1 135 km
Innsjøtype Endorheisk
hypersalt
Kart
Daudehavet
31°31′15″N 35°29′04″E / 31.5207°N 35.4845°E / 31.5207; 35.4845
Wikimedia Commons: Dead Sea
1 Kystlengd er eit unøyaktig mål som kanskje ikkje er standardisert for denne artikkelen.

Daudehavet er ein salt innsjø som ligg i Jordandalen ved utlaupet av Jordanelva med om lag like store delar i Israel og Jordan. Daudehavet er kjent for sitt salthaldige vatn og som det lågaste naturlege overflatepunktet på jorda. Daudehavet er 306 meter djupt og den djupaste hypersalte innsjøen i verda. Med eit saltinnhald på 34,2 % (i 2011), er han òg ein av dei saltaste sjøane i verda. Han er 9,6 gonger saltare enn havet.[3] Det høge saltinnhaldet gjer at det ikkje lever dyr i sjøen, og dette har gjeve opphavet til namnet. Daudehavet er 50 km lang og 15 km breitt på det breiaste.[1] Overflata ligg i dag om lag 427 muh.,[4] mens den historiske normalen er 395 muh.

Satellittbilete av Daudehavet.

Daudehavet har tiltrekt seg turistar i tusenvis av år. I Bibelen søkte kong David tilflukt her. Det var òg ein av dei første kurbadstadane (for Herodes den store), og fleire produkt er henta frå området, som salvar for egyptisk mumifisering til kalium for gjødsling. Folk har òg nytta salt og mineral frå Daudehavet til å lage kosmetikk og urteposar.

Sjøvatnet i Daudehavet har ein tettleik på 1,240 kg/l, slik at ein flyt særs lett.[5][6]

Namn

Det hebraiske namnet på Daudehavet er Yām ha-Melaḥ (ים המלח), som tyder 'saltsjøen'. Eit anna hebraisk namn er יָם הַ‏‏מָּוֶת, Yām HaMā́weṯ, «Daudehavet». I Bibelen vert Daudehavet kalla Saltsjøen, Arabahsjøen og Austsjøen. Namnet Daudehavet har ikkje vore nytta i Bibelen.

Det arabiske namnet på Daudehavet er al-Bahr al-Mayyit ( البحر الميت), som tyder nettopp 'Daudehavet'. Eit mindre vanleg arabisk namn er Baḥrᵘ lūṭᵃ (arabisk بحر لوط, 'Lotsjøen'). Eit anna historisk namn på arabisk var Zoarsjøen, etter den nærliggande byen i Zoʼar i bibelsk tid. Grekarane kalla han Asfaltites.

Geografi

Daudehavet er ein endorheisk innsjø som ligg i Jordandalen og er geologisk forma av Daudehavsforkastinga (DST). Dette har gjeve forkastingslinjer som flyttar seg sidevegs mot venstre langs den tektoniske plategrensa mellom den afrikanske plata og den arabiske plata. Ho går mellom den austanatoliske forkastinga i Tyrkia og nordenden av Raudehavsrifta i havet utafor sørenden av Sinai. Det er her vassdraget Øvre Jordanelva/Genesaretsjøen/Nedre Jordanelva endar.

Jordanelva er den einaste store vasstilførsla til Daudehavet, i tillegg til fleire bekkar og mindre elvar som renn til tider av året og dannar små dammar og kvikksand ved breidda.[7] Det er ingen elvar som renn ut av Daudehavet.

Det kjem særs lite regn i området, kring 100 mm i den nordlege enden og berre kring 50 mm i den sørlege enden i løpet av eit heilt år.[8] Det tørre klimaet kring Daudehavet kjem av området ligg i regnskuggen av Judeafjella. Høglandet aust for Daudehavet får meir nedbør enn sjølve Daudehavet.

Med eit saltinnhald på 34,2 % (i 2011) er Daudehavet ein av dei saltaste sjøane i verda, etter Lake Vanda i Antarktis (35 %), Assalsjøen i Djibouti (34,8 %), lagunen Garabogazköl i Kaspihavet (opp til 35%) og somme hypersalte tjern og innsjøar i McMurdo Dry Valleys i Antarktis (som Don Juan Pond (44 %)).

Vest for Daudehavet stig Judeafjella bratt opp og er mykje lågare enn fjella i aust. Langs sørvestsida av innsjøen ligg ein 210 meter høg halittformasjon kalla «Har Sedom».

Naturhistorie

Det finst to motstridande hypotesar om korleis den låge høgda i Daudehavet oppstod. Den eldste hypotesen er at han ligg i ein sann riftsone, ei forlenging av Raudehavsrifta, eller Riftdalen frå Aust-Afrika. Ein nyare hypotese går ut på at Daudehavsbasseng har oppstått som følgje eit «overstegsdiskontinuitet» langs Daudehavsforkastinga, som har skapt ei forlenging av skorpa med påfølgjande subsidens.

For kring 3,7 million år sidan var området under vatn som ein del av Middelhavet. Vatnet kom inn ei smal, krokete bukt som geologane kallar Sedomlagunen, som var knytt til sjøen via det som i dag er Jezreeldalen. Avleiringane i Sedomlagunen[9] vart etter kvart 2,5 km tjukke.

For kring 2 millionar år sidan steig landområdet mellom Riftdalen og Middelhavet så mykje at havet ikkje lenger flaut inn i området. Den lange lagunen vart då omgjeven av land. Seldomlagunen strekte seg frå Genesaretsjøen i nord til ein stad 50 km sør for den noverande sørenden av Daudehavet, og dei innsjøane som fanst her sidan, vart aldri så stor som dette. Huladalen var aldri ein del av desse innsjøane eller bukta fordi han ligg høgare.

Den første førhistoriske innsjøen som følgde Seldomlagunen har fått namnet Amorasjøen, etterfølgd av Lisansjøen og til slutt Daudehavet.[9] Vassnivået og saltinnhaldet i desse sjøane kan ha stige og falle som ein effekt av tektonisk fall av dalbotnen, og på grunn av klimavariasjonar. Då klimaet vart tørrare, krympa Lisansjøen inn og vart saltare, og Daudehavet er den siste resten av denne innsjøen.[9][10]

I førhistorisk tid samla det seg enorme mengder sediment på botnen av Amorasjøen. Sedimenta var tyngre enn saltavleiringane og tvang saltet oppover til det som i dag er Lisanhalvøya og Har Sedom (på sørvestsida av innsjøen). Då botnen av Daudehavet fall ytterlegare på grunn av tektoniske krefter, vart saltet på Lisan og Har Sedom verande att som høge klipper (sjå saltdom).

Frå 70 000 til 12 000 år sidan var vassnivået i innsjøen 100 til 250 meter høgare enn i dag. Denne sjøen, Lisansjøen, fluktuerte kraftig, og var på sitt høgaste for kring 26 000 år sidan, noko som indikerte at klimaet då var særs vått i Det nære austen.[11] For kring 10 000 år sidan, fall vassnivået i innsjøen kraftig, truleg lågare enn i dag. Dei siste tusen åra har innsjøen fluktuert kring 400 meter, med nokre store fall og stigingar. Dette kan ha vore knytt til seismiske hendingar.

Klima

Klimaet i Daudehavet gjer at det er solrikt og tørt året rundt. Det kjem mindre enn 50 mm nedbør i året i sør, og sommartemperaturane ligg i snitt mellom 32 og 39 ºC. Vintertemperaturen varierer i snitt mellom 20 og 23 ºC. På grunn av høgare lufttrykk, har lufta noko høgare oksygeninnhald (3,3% om sommaren og 4,8% om vinteren) samanlikna med oksygentettleiken ved havnivå.[12][13] Lufttrykket ved Daudehavet vart målt til 1061 til 1065 hPa.[14] I snitt er det 192 dagar i året med temperaturar over 30 ºC.[15]

Vêrdata for Daudehavet
Jan Feb Mar Apr Mai Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des År
Høgast målte °C 26,4 30,4 33,8 42,5 45 46,4 47 44,5 43,6 40 35 28,5 47
Gjennomsnittleg maks °C 20,5 21,7 24,8 29,9 34,1 37,6 39,7 39 36,5 32,4 26,9 21,7 30,4
Gjennomsnittleg min °C 12,7 13,7 16,7 20,9 24,7 27,6 29,6 29,9 28,3 24,7 19,3 14,1 21,9
Lågast målte °C 5,4 6 8 11,5 19 23 26 26,8 24,2 17 9,8 6 5,4
Gjennomsnittleg nedbør mm 7,8 9 7,6 4,3 0,2 0 0 0 0 1,2 3,5 8,3 41,9
Gns. dagar med regn 3,3 3,5 2,5 1,3 0,2 0 0 0 0 0,4 1,6 2,8 15,6
Gns. luftfukt (%) 41 38 33 27 24 23 24 27 31 33 36 41 32
Kjelde: Israelsk meteorologiske institutt[16]


Busetnader

Det finst fleire små busetnader nær Daudehavet. Desse er Ein Gedi, Neve Zohar og dei israelske busetnadane i Megilot regionale kommune: Kalya, Mitzpe Shalem og Avnat. Det finst eit naturreservat i Ein Gedi, og fleire hotell ved Daudehavet ligg i sørvestenden ved Ein Bokek nær Neve Zohar. Motorveg 90 går nord til sør langs den israelske sida i totalt 565 km frå Metula ved den libanesisk grensa i nord til sørenden ved den egyptiske grensa nær hamnebyen Eilat.

Miljøtrussel

Etter at vasstanden dei siste åra har gått sterkt ned, består Dødehavet no av to heilt separate delar. Tidlegare var det ei halvøy ved Al-Lisan. No er det turt land heile vegen. Berre eit lite bekkelaup er igjen og sørgjer for eit lite tilsig til den sørlege delen. I den nordlege delen er djupna opptil 400 meter, mens det i den sørlege berre er 4 meter.

Israel og Jordan søkjer internasjonal støtte til eit prosjekt for å redde området frå total utturking ved å føre inn havvatn ved hjelp av ein røyrleidning frå Raudehavet (Akababukta). Røyrleidningen vil bli 200 km lang og er kostnadsrekna til 800 millionar USD.

Turistmål

Ein turist les avis mens han flyt på Daudehavet.

Det spesielle miljøet ved Daudehavet har gjort området til eit reisemål for vanlege turistar, men også for helsereiser. Det salte vatnet kombinert med høg luftfukt, lufttemperatur og den spesielle solstrålinga 400 meter under havoverflata gjev spesielle føresetnader for behandling av mellom anna psoriasis og andre hudsjukdomar. Dokumentasjonen for effekten av ei slik behandling er dårleg. Også norske pasientar vert sende på kur til Daudehavet.

Kjelder

  1. ↑ 1,0 1,1 «Virtual Israel Experience: The Daudehavet». Jewish Virtual Library. Henta 29. september 2014. 
  2. ↑ Daudehavet Data Summary 2012.Water Authority of Israel. The World Bank - 'The Raudehavet - Daudehavet Water Conveyance Study Program' - 2013.
  3. ↑ Goetz, P.W. (ed.) (1986). «The New Encyclopaedia Britannica (15th ed.)» 3. Chicago: 937. 
  4. ↑ «Monitoring of the Daudehavet». Israel Marine Data Center (ISRAMAR). 
  5. ↑ R W McColl, red. (2005). Encyclopedia of world geography. Facts on File. s. 237. ISBN 9780816072293. 
  6. ↑ «The Dead Sea - Composition of The Dead Sea Water». 
  7. ↑ «Springs and quicksand at the Dead Sea». Henta 29. september 2014. 
  8. ↑ «Daudehavet». Exact Me.org. Arkivert frå originalen 20. januar 2013. Henta 29. september 2014. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Mordechai Stein. «The limnological history of late Pleistocene – Holocene water bodies i Daudehavet basin» (PDF). 
  10. ↑ Groundwater Base Level Changes and Adjoining Hydrological Systems - Uri Kafri, Yoseph Yechieli - Google Books
  11. ↑ Geochemical Society; Meteoritical Society (1971). Geochimica et cosmochimica acta. Pergamon Press. Henta April 12, 2011. 
  12. ↑ «Natural Resources». Dead Sea Research Center. Arkivert frå originalen 6. oktober 2013. Henta 29. september 2014. 
  13. ↑ «Lowest Elevation: Dead Sea». Extreme Science. Henta 29. september 2014. 
  14. ↑ Kramer, MR; Springer C; Berkman N; Glazer M; Bublil M; Bar-Yishay E; Godfrey S (March 1998). «Rehabilitation of hypoxemic patients with COPD at low altitude at the Daudehavet, the lowest place on earth» (PDF). Chest 113 (3): 571–575. PMID 9515826. doi:10.1378/chest.113.3.571. Arkivert frå originalen (PDF) 29. oktober 2013. Henta 29. september 2014. «PMID 9515826» 
  15. ↑ «Climatological Averages for Daudehavet». IMS. Henta June 9, 2011. 
  16. ↑ «Averages and Records for several places i Israel». Israelsk meteorologiske institutt. June 2011. 

Read other articles:

Raymond VI dari Toulouse

Raymond VIComte ToulousePasanganErmessende dari PeletBeatrice dari BéziersGiuvannaEleanor dari AragonAnakConstance dari ToulouseRaymond VII dari ToulouseKeluarga bangsawanWangsa RouergueBapakRaymond V dari ToulouseIbuConstance dari PrancisLahir27 Oktober 1156Saint-Gilles, GardMeninggal1 Agustus 1222 Raymond VI (27 Oktober 1156 – 2 Agustus 1222)[1] merupakan seorang Comte Toulouse dan Markis Provence dari tahun 1194 sampai 1222. Ia juga merupakan (sebagai Raymond IV) Comte Melgueil ...

 

 

Basilika Kunjungan Perawan Maria, Voćin

Basilika Kunjungan Perawan MariaBasilika Minor Kunjungan Perawan MariaKroasia: Crkva Pohođenja Blažene Djevice Marije u Voćinucode: hr is deprecated Basilika Kunjungan Perawan MariaLokasiVoćinNegara KroasiaDenominasiGereja Katolik RomaArsitekturStatusBasilika minorStatus fungsionalAktif Basilika Kunjungan Perawan Maria (Kroasia: Crkva Pohođenja Blažene Djevice Marije u Voćinucode: hr is deprecated ) adalah sebuah gereja basilika minor Katolik yang terletak di Voćin, Kroasia. Basi...

 

 

Brick Mansions

Artikel ini membutuhkan rujukan tambahan agar kualitasnya dapat dipastikan. Mohon bantu kami mengembangkan artikel ini dengan cara menambahkan rujukan ke sumber tepercaya. Pernyataan tak bersumber bisa saja dipertentangkan dan dihapus.Cari sumber: Brick Mansions – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTOR (May 2013) Brick MansionsPromotional Poster for Brick MansionsSutradaraCamille DelamarreProduserLuc BessonRyan KavanaughTucker TooleyChristop...

Léon Faucher

Pour les articles homonymes, voir Faucher. Léon Faucher Léon Faucher. Fonctions Président du conseil de facto[réf. nécessaire][N 1]et Ministre de l'Intérieur 10 avril – 26 octobre 1851(6 mois et 16 jours) Gouvernement Faucher Législature Assemblée législative Prédécesseur Alphonse Henri d'Hautpoul (de facto) Successeur Émile Ollivier (indirectement) Biographie Date de naissance 8 septembre 1803 Lieu de naissance Limoges, Haute-Vienne (France) Date de déc...

 

 

FIFA 100

Pelé, supervisore della stesura della FIFA 100, qui insieme al presidente brasiliano Lula nel 2008. La FIFA 100 è una lista sportiva stilata nel 2004 contenente i più grandi calciatori viventi al momento della stesura scelti dal calciatore brasiliano Pelé. Venne svelata il 4 marzo 2004 durante una cerimonia di gala a Londra, in Inghilterra, nell'ambito delle celebrazioni del centenario della FIFA.[1] La cifra 100 si riferisce difatti al 100º anniversario della FIFA e non al numer...

 

 

Atomic mass

Not to be confused with standard atomic weight, mass number, relative atomic mass, atomic mass unit, or atomic number. For the musical group, see Atomic Mass (band). Rest mass of an atom in its ground state This article needs to be updated. The reason given is: it needs to reflect the 2019 redefinition of the SI base units, which came into effect on 20 May 2019. Please help update this article to reflect recent events or newly available information. (January 2020) Atomic massStylized lithium-...

Exodus (film 1960)

ExodusPoster rilis layar lebar karya Saul BassSutradaraOtto PremingerProduserOtto PremingerSkenarioDalton TrumboBerdasarkanExodusoleh Leon UrisPemeranPaul NewmanEva Marie SaintRalph RichardsonPeter LawfordSal MineoJill HaworthLee J. CobbJohn DerekPenata musikErnest GoldSinematograferSam LeavittPenyuntingLouis R. LoefflerPerusahaanproduksiCarlyle-Alpina, S.A.DistributorUnited ArtistsTanggal rilis 15 Desember 1960 (1960-12-15) (Warner Theatre, New York)[1] [2] Dur...

 

 

Weston under Wetherley

Human settlement in EnglandWeston Under WetherleyWeston Under WetherleyLocation within WarwickshirePopulation468 (2011)OS grid referenceSP361691Civil parishWeston under WetherleyDistrictWarwickShire countyWarwickshireRegionWest MidlandsCountryEnglandSovereign stateUnited KingdomPost townLEAMINGTON SPAPostcode districtCV33Dialling code01926PoliceWarwickshireFireWarwickshireAmbulanceWest Midlands UK ParliamentWarwick and Leamington List of places UK Engl...

 

 

Per Bolund

You can help expand this article with text translated from the corresponding article in Swedish. (October 2021) Click [show] for important translation instructions. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting machine-translated text into the English Wikipedia. Do not translate text that appears unreliable or lo...

Muscle car

High-performance car This article is about classic high-power cars whose height was in the 1970s. For other uses, see Hypercar and supercar (disambiguation). Not to be confused with hot rod. 1966 Pontiac GTO Muscle car is a description according to Merriam-Webster Dictionary that came to use in 1966 for a group of American-made two-door sports coupes with powerful engines designed for high-performance driving.[1] The Britannica Dictionary describes these as an American-made two-door s...

 

 

Morristown National Historical Park

National Historical Park of the United States United States historic placeMorristown National Historical ParkU.S. National Register of Historic PlacesU.S. National Historical ParkNew Jersey Register of Historic Places Ford Mansion, Washington's headquarters in Morristown, New JerseyShow map of Morris County, New JerseyShow map of New JerseyShow map of the United StatesLocationIn and around Morristown, New JerseyCoordinates40°47′47″N 74°28′0″W / 40.79639°N 74.46667°...

 

 

Late Middle Ages

Period of European history between AD 1350 and 1500 Europe and the Mediterranean region, c. 1354. From the Apocalypse in a Biblia Pauperum illuminated at Erfurt around the time of the Great Famine. Death sits astride a lion whose long tail ends in a ball of flame (Hell). Famine points to her hungry mouth. The late Middle Ages or late medieval period was the period of European history lasting from AD 1300 to 1500. The late Middle Ages followed the High Middle Ages and preceded the onset of the...

Boxholm (commune)

Cet article est une ébauche concernant une localité suédoise. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Pour les articles homonymes, voir Boxholm. Boxholm Héraldique Bibliothèque de Boxholm Administration Pays Suède Province historique Östergötland Comté Östergötland Siège Boxholm Démographie Population 5 447 hab. (30/09/2020) Densité 10 hab./km2 Géographie Coordonnées 58°&#...

 

 

内华达州

内華達州 美國联邦州State of Nevada 州旗州徽綽號：產銀之州、起戰之州地图中高亮部分为内華達州坐标：35°N－42°N, 114°W－120°W国家 美國建州前內華達领地加入聯邦1864年10月31日（第36个加入联邦）首府卡森城最大城市拉斯维加斯政府 • 州长（英语：List of Governors of {{{Name}}}]]） • 副州长（英语：List of lieutenant governors of {{{Name}}}]]）喬·隆巴爾多（R斯塔...

 

 

Peridiscaceae

Family of flowering plants in the order Saxifragales Peridiscaceae Botanical illustration of Peridiscus lucidus Scientific classification Kingdom: Plantae Clade: Tracheophytes Clade: Angiosperms Clade: Eudicots Order: Saxifragales Family: PeridiscaceaeKuhlm.[1] Type genus PeridiscusBenth. Genera Medusandra Brenan Peridiscus Benth. Soyauxia Oliv. Whittonia Sandwith Peridiscaceae is a family of flowering plants in the order Saxifragales.[2] Four genera comprise this family: Medu...

Lu Over the Wall

Lu Over the WallPoster rilis layar lebar Jepang[1]Nama lainNama JepangKanji 夜明け告げるルーのうた TranskripsiRevised HepburnYoaketsugeru Rū no Uta SutradaraMasaaki YuasaProduser Junnosuke Itou Yuka Okayasu Ditulis oleh Reiko Yoshida Masaaki Yuasa Pemeran Kanon Tani Shōta Shimoda Shinichi Shinohara Akira Emoto Soma Saito Minako Kotobuki Chidori (Daigo, Nobu)[2] Penata musikTakatsugu MuramatsuPenyuntingAyako Tan[3]PerusahaanproduksiScience SaruD...

 

 

Law & Order: UK

British police procedural television series This article is about the 2009 adaptation of the US television series. For the 1978 BBC2 teleplays, see Law & Order (British TV series). Law & Order: UKGenrePolice proceduralLegal dramaCreated byDick WolfWritten byVariousDirected byVariousStarring Bradley Walsh Jamie Bamber Harriet Walter Ben Daniels Freema Agyeman Bill Paterson Dominic Rowan Peter Davison Paul Nicholls Paterson Joseph Georgia Taylor Ben Bailey Smith Sharon Small Opening the...

 

 

乌克兰总理

 烏克蘭總理Прем'єр-міністр України烏克蘭國徽現任杰尼斯·什米加尔自2020年3月4日任命者烏克蘭總統任期總統任命首任維托爾德·福金设立1991年11月后继职位無网站www.kmu.gov.ua/control/en/（英文） 乌克兰 乌克兰政府与政治系列条目 宪法 政府 总统 弗拉基米尔·泽连斯基 總統辦公室 国家安全与国防事务委员会 总统代表（英语：Representatives of the President of Ukraine） 总...

哈萨克斯坦总统

此条目序言章节没有充分总结全文内容要点。 (2019年3月21日)请考虑扩充序言，清晰概述条目所有重點。请在条目的讨论页讨论此问题。 哈萨克斯坦總統哈薩克總統旗現任Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев卡瑟姆若马尔特·托卡耶夫自2019年3月20日在任任期7年首任努尔苏丹·纳扎尔巴耶夫设立1990年4月24日（哈薩克蘇維埃社會主義共和國總統） 哈萨克斯坦 哈萨克斯坦政府...

 

 

الرابطة البرلمانية 1964–65

الرابطة البرلمانية 1964–65 تفاصيل الموسم دوري إسثميان  البلد المملكة المتحدة  الرابطة البرلمانية 1963–64  الرابطة البرلمانية 1965–66  تعديل مصدري - تعديل   الرابطة البرلمانية 1964–65 (بالإنجليزية: 1964–65 Isthmian League)‏ هو موسم من دوري إسثميان. فاز فيه Hendon F.C. [الإنجليزية]...